Vinnan - 01.05.1948, Blaðsíða 40

Ólcdur Þ. Kristjánsson:
ESPERANT O-N Á M S K EIÐ
X
V______________________________________________y
ORÐMYNDUN
Viðskeytið ej merkir hús eða stað, sem ætlaður er til
þess, sem stofn orðsins segir til um. Dæmi: dormejo
svefnherbergi, svefnskáli (eiginlega staður til þess að
sofa á), kafejo kaffistofa, kaffihús, kurejo hlaupabraut,
hlaupavöllur (sama, hvort hlaupa á úti eða inni), safejo
fjárhús, pastejo beitiland, hagi.
Viðskeytið ad táknar áframhaldandi verknað. Dæmi:
kantado söngur (það að syngja, en lcanto merkir ein-
stakan söng eða söngkvæði), dancado dans (danco er
einstakur dans, en dancado áframhaldandi dans, verkn-
aðurinn að dansa).
Viðskeytið ebl táknar, að unnt sé að gera það, sem
stofn orðsins segir til um. Dæmi: legebla læsilegur (sem
hægt er að lesa), videbla sjáanlegur, farebla framkvæm-
anlegur (sem unnt er að gera). Ebla þýðir mögulegur
(lýsingarorð), en eble (atviksorð) þýðir mögulega, ef
til vill, neeble ómögulega, ómögulegt.
Forsetningar eru oft skeyttar framan við önnur orð
í esperanto. Dæmi: eniri, fara inn í, travidebla gegnsær
(sem hægt er að sjá í gegnum), malsupreniri fara nið-
ur, postkuri hlaupa á eftir, antausenti finna fyrir fram.
M Á L F R Æ Ð I
Athugið vel orðin hér á eftir:
Iu: einhver, nokkur (óákveðið fornafn).
Kiu, hver,- sem (spurnar- og tilvísunar-fornafn).
Tiu: þessi, sá (ábendingarfornafn).
Ciu: sérhver, ciuj allir (óákv. fornafn).
Neniu: enginn (óákv. fornafn).
Öll þessi orð beygjast eins og nafnorð og lýsingar-
orð: iu einhver, iun einhvern, iuj einhverjir, iujn ein-
hverja. (Beygið hin orðin á sama hátt). Þessi orð eru
eins í öllum kynjum.
ÚRFELLING
I ljóðum er a stundum fellt niður úr greinunum (la
verður Z’), ef forsetning fer á undan og endar á sér-
hljóða. Dæmi: de la verður de V (frb. del), tra la verð-
ur tra Z’ (frb. tral).
ORÐASAFN
Agrabla: þægilegur. Morti: deyja.
Akvo: vatn. Muziko: hljómlist.
Atento: athygli. Oni: maður, menn (óákv.
Aútoro: höfundur. forn.).
Ce: hjá, við. Pasti: halda á beit.
Cirkau: umhverfis, Pensi: hugsa.
kringum. Poeto: skáld.
Doktoro: doktor, læknir. Porti: bera.
Familio: fjölskylda. Preni: taka, fara með.
Fonto: lind, uppspretta. Pura: hreinn.
Fresa: ferskur, nýr. Rejkjavika: reykvískur.
Gaja: kátur. Silenta: þögull.
Gardi: gæta, gæta að. Sonori: hringja.
Germana: þýzkur. Sonorilo: bjalla, klukka.
Goja: glaður. Subite: skyndilega.
Halti: nema staðar. Supre: uppi.
Historio: saga. Supren: upp.
Ho: ó (upphrópun). Svisujo: Sviss.
Infano: barn. Spruci: spýtast.
Instrui: kenna. Stono: steinn.
Iu: einhver, nokkur. Tero: jörð.
Jam: nú þegar. Tien: þangað.
Kampo: völlur, akur. Tombo: gröf.
Kapelo: bænhús, kapella. Trankvila: rólegur.
Komþreni: skilja. Universitato: háskóli.
Kulturi: rækta. Urbo: borg.
Kurso: námskeið. Valo: dalur.
Lando: land. Vetero: veður.
Legi: lesa. Vilago: þorp.
Limo: takmörk. Vivo: líf, ævi.
Lingvo: tungumál. Vojo: vegur.
X. LESKAFLI
Iu knabo eniris la bovejon. La laboristoj, kiuj laboris
la tutan nokton, nun dormas en la dormejo. Tiu sin-
jorino longe kusis en malsanulejo. Sia malsano estis
kuracebla. La skribo de tiuj knaboj estas bone legebla.
Estas tute neeble danci en la malnova dancejo. La verk-
isto, kiun mi vidis sur la strato, estas tre fama. Ne ciuj
vortoj estas facile tradukeblaj. La rivero ne estas tra-
nagebla. La irado sur la altan monton estas malfacila.
Nagado en la nova nagejo estas tre agrabla. Ne ciuj
98
VINNAN