Vinnan - 01.12.1976, Qupperneq 19

Fjölmennur Dagsbrúnarfundur.
Staða samvinnuhreyfingariniiar gagn-
vart verkalýðshreyfingunni hefur hins
vegar verið ólík því sem gerðist á hin-
um Norðurlöndunum. Mest urðu von-
brigði verkafólks er heyja varð harð-
vítug átök við þessa hreyfingu sem
sprottin er upp af sama meiði og
verkalýðshreyfingin. Nægir í því sam-
bandi að nefna „Garnaslaginn" í
Reykjavík 1930 er Sambandsfyrirtæki
reyndi að láta verkfalisbrjóta eyði-
leggja verkfali verkakvenna í slátur-
húsum. Sama var uppi á teningnum
er kaupfélögin smöluðu smábændum
úr nágrannasveitum Akureyrar til að
láta þá vinna á lægri taxta en Verka-
lýðsfélagið hafði samið um. Þetta
gerðist t.d. í KEA-verkfailinu haustið
1932 og Iðju-verkfallinu á Akureyri
1937. 1 því síðamefnda vildu verk-
smiðjur Sambandsins ekki viðurkenna
samningsrétt Iðju á Akureyri og kaup-
kröfur fólagsins.
Dæmi um hið gagnstæða er hins
vegar að finna úr verkfallinu 1961 er
fyrirtæki Sambandsins fyrir norðan
gerðu sérsamning við verkalýðssam-
tökin þegar launafólk reyndi að rétta
hlut sinn eftir kjaraskerðingu við-
reisnarstjórnarinnar.
Rétt er að nefna annað dæmi um
lækkun vöruverðs fyrir tilstilli verka-
lýðshreyfingarinnar. Haustið 1952
hafði náðst samstaða nokkurra fjöl-
mennra verkalýðsfélaga um að knýja
fram kauphækkun. Var boðað verk-
fall í desemberbyrjun. Þá hafði at-
vinnuleysi gert vart við sig á nýjan
leik frá árinu 1950 og kjaraskerðingin
var orðin mikil eftir gengisfellinguna
1950. Háð var þriggja vikna verkfaffl
sem bitnaði illa á alþýðuheimilunum
rétt fyrir jólin. En ástandið var þá líka
orðið þannig, að kjaraskerðingin var
það mikil að verkafólk hafði ekki efni
á að fara ekki í verkfall. Samkvæmt
skýrslum um mjólkursölu á höfuð-
borgarsvæðinu kemur fram að mjólk-
urneysla hafði dregist saman frá mars
1950 og sýnir það að alþýða manna
var farin að neita sér um mjólkur-
kaup. Mjólk hafði hækkað í verði og
verkafólk varð að spara við sig í
mjólkurkaupum.22) Lítið fékkst af
beinni kauphækkun í þessu desember-
verkfalli og ýmsir töldu launafólk
hafa beðið mikinn ósigur. Aftur á
móti sætti verkalýðshreyfingin sig við
að fá verðlækkun á brýnustu nauð-
synjavörum er jafngilti 5 vísitölustig-
um, orlof var lengt úr 12 dögum í 15,
orlofsfé aukið og fjölskyldubætur
voru auknar. Vöruverðslækkunin kom
m.a. fram í verulegri verðlækkun á
mjólk og jókst mjólkurneyslan á ár-
inu 1953 miðað við árin á undan.
I seinni tíð hefur verkalýðshreyfing-
in stundum boðið samninga á grund-
velli aðgerða í verðlags- og efnahags-
málum, en slíkum boðum lítið verið
sinnt.
Að skipa Alþingi fyrir
verkum
Áður hefur verið getið um það, að
verkaJýðshreyfingin hafi gert lög sem
Aiþingi hafði samþykkt að engu eða
einskis nýtu pappírsgagni. En þess eru
líka dæmi að verkalýðshreyfingin hafi
með verkfallsaðgerðum knúið löggjaf-
arvaldið til að setja lög, jafnvel sam-
þykkja frumvörp sem þingið hafði
hafnað í áraraðir. Hér á eftir verða
tilgreind tvö skýrustu dæmin.
Sigur verkalýðshreyfingarinnar í
skæruhernaðinum árið 1942 og vax-
andi styrkur verkalýðsfulltrúa á lög-
gjafarsamkomunni hafði í för með sér
að Alþingi samþykkti lög um orlof.
Frumvarp um orlofsmál hafði í nokk-
ur ár legið fyrir Alþingi en ekki hlotið
afgreiðslu. En við samningana haustið
1942 skuldbundu atvinnurekendur sig
VINNAN 19