Vinnan - 01.12.1976, Side 28

íbúðabygginga fyrir launafólk, auk
þess sem þær höfðu mjög mikla þýð-
ingu fyrir þróun fjármögnunar og
lánamála hins aimenna lánakerfis
(Húsnæðismálastofnunar ríkisins) á
þessum árum og síðar. Skal nú vik-
ið að þeim nokkrum orðum.
Fyrri hluta árs 1964, einkum í apríl
og maí, fóru fram umfangsmiklar
viðræður um kjaramál milli Alþýðu-
sambands Islands, Vinnuveitendasam-
bands Islands og þáverandi rikisstjórn-
ar Alþýðuflokksins og Sjálfstaeðis-
flokksins. I þeim var, af hálfu hins
fyrstnefnda, lögð mikii áhersla á úr-
bætur í húsnæðismálum. Lauk þeim
með samkomulagi þessara aðila, er
undirritað var hinn 5. júní það ár
af fulltrúum Alþýðusambands Islands,
Vinnuveitendasambands Islands,
Vinnumálasambands samvinnufélag-
anna og ríkisstjórnarinnar. Sam-
komulag þetta var í 4 liðum og fjall-
aði einn þeirra um húsnæðismál. Sam-
kvæmt honum skuldbatt ríkisstjómin
sig til að afla stóraukins fjár til aukn-
ingar á lánveitingum Húsnæðismáia-
stofnunarinnar til íbúðabygginga, er
dregizt höfðu mjög á langinn; ákveðið
var að koma á kerfisbreytingu íbúðar-
lána, frá og með 1965, á þann veg,
að „tryggt verði fjármagn til þess að
veita lán til ákveðinnar tölu íbúða á
ári og verði loforð fyrir lánunum veitt
fyrirfram". Skyldi við það miðað, „að
tryggð verði bygging 1500 íbúða á
ári, er síðan fari smáhækkandi í sam-
ræmi við áætlanir um þörf fyrir nýj-
ar íbúðir“. Þá var jafnframt ákveðið,
að Húsnæðismálastofnunin skyldi
veita efnalitlum félagsmönnum verka-
lýðsfélaganna sérstök aukalán. Þá
var einnig í samkomulagi þessu
bundið fastmælum, að ríkisstjórnin
myndi „beita sér fyrir öflun lánsfjár
tii byggingar verkamannabústaða".
Forsendur fyrir því, að þetta gæti
gerst, voru þær, að lagður yrði á
launagreiðendur almennur 1% launa-
skattur, er rynni til Byggingasjóðs
ríkisins (Húsnæðismálastofnunar rík-
isins); að ríkisstjómin tryggði sama
sjóði fjárframlaa úr ríkissjóði, er
næmi 40 miilj. fcróna; að „ríkisfram-
lag til Atvinnuleysistryggingasjóðs
gangi áriega til kaupa á íbúðarlána-
bréfum hins aimenna veðlánakerfis“;
(þ. e. Byggingasjóðs ríkisins) að
„komið verði á nýju kerfi íbúðar-
iána fyrir lífeyrissjóði til samræmis
við þær reglur, sem giida um lán
húsnæðismálastjórnar“, eins og þar
stendur.
Þá var einnig í samkomulagi þessu
gert ráð fyrir því, að tekin yrði upp
vísitölubinding á öllum íbúðarlánum
„til þess að þessar aðgierðir nái til-
gangi sínum og hið nýja veðlánakerfi
geti byggt sig upp með öniggum
hætti og hægt verði að lækka vexti og
haga lánskjörum í samræmi við
greiðslugetu alþýðufjölskyldna“. Lán-
in skyldu verða afborgunarlaus í 1
ár en endurgreiðast síðan á 25 árum
með 4% vöxtum og jöfnum ársgreiðsl-
um vaxta og afborgana. Skyldi full
vísitöluuppbót reiknast á ársgreiðsl-
urnar.
óhætt er að fullyrða, að úrbætur
þær, sem fengust með samkomulagi
þessu, voru hinar mikilvægustu. Þó
var nú skammt stórra högga í
milli. Vorið 1965 voru kjaramál
launþega á ný til meðferðar. Verka-
lýðssamtökin lögðu þá enn mjög mikla
áherslu á úrbætur í húsnæðismálun-
um. Lögðu þau því fram „TUlögur
í húsnæðismálum um lagfæringu á
lánakjörum Húsnæðismálastofnunar
ríkisins, skipulagt átak í byggingamál-
um með fjöldaframleiðslu hagkvæmra
íbúða fyrir láglaunafólk á árunum
1966—1970 og endurskoðun laganna
um verkamannabústaði og útrýmingu
heilsuspillandi húsnæðis“. Leiddu við-
ræður um tillögumar til þess að í
júlíbyrjun 1965 gaf ríkisstjórnin út
yfirlýsingu, sem nefnd hefur verið
„Júlí-yfirlýsingin 1965“. Er hún í 4
meginliðum. I fyrsta og öðru lagi var
ákveðið að hækka fjárhæðir bygging-
aríána frá Húsnæðismálastofnun rík-
isins og náði sú ákvörðun yfir tíma-
bilið 1964—1970. I þriðja lagi var á-
kveðið að ríkisstjórnin og Reykja-
víkurborg skyldu, í samvinnu við
verkalýðssamtökin, „hefjast handa um
byggingu hagkvæmra og ódýrra íbúða
í fjölbýlishúsum. Stefnt verði að því
að nota fjöldaframleiðsluaðferðir og
byggðar ekki færri en 250 íbúðir á
ári, er byrjað verði á frá og með ár-
inu 1966 fram til ársins 1970. A-f
þessum 250 íbúðum verði 200 ætlaðar
til sölu til lágkunafólks í verkalýðs-
félögunum, en 50 verði ráðstafað af
Reykjavíkurborg, m.a. í sambandi við
útrýmingu heilsuspillandi húsnæðis“.
1 yfirlýsingunni kom einnig fram mik-
ill áhugi og skilningur á gildi þess, að
framkvæmdin yrði eins hagkvæm og
frekast væri kostur, en jafnframt, að
hún yrði stór í sniðum og stefnt að
lækkun byggingarkostnaðar „með
skipulagningu og fullkomnustu tækni,
sem við verður komið“. I henni
var einnig ákveðið, að íbúðirnar
yrðu seldar með áhvílandi láni frá
Byggingarsjóði ríkisins, er næmi 80%
af byggingarkostnaði þeirra og væri
til 33 ára. Yfirumsjón með fram-
kvæmd þessarar byggingaráætlunar
skyldi vera „í höndum nefndar, er
skipuð sé tveimur fulltrúum frá Hús-
næðismálastjórn, einum frá Reykja-
víkurborg, einum tilnefndum af Full-
trúaráði verkalýðsfélaganna í Reykja-
vík og einum frá Alþýðusambandi Is-
knds“. Nefnd þessi var síðan stofnuð
og kölluð Framkvæmdanefnd bygg-
ingaráætlunar. Loks fjallaði yfiriýsing-
in í fjórða lagi um það, að unnið yrði
að því „af hálfu ríkis og sveitarfékga
að tryggja lágkunafólki húsnæði,
sem ekki kosti það meira en hóflegan
hluta árstekna. I þessu skyni verði nú
hafin endurskoðun laga um verka-
mannabústaði og gildandi lagaákvæði
um opinbera aðstoð vegna útrýmingu
heilsuspilkndi húsnæðis-----“. Meg-
inmarkmið þeirrar endurskoðunar var
endurreisn verkamannabústaðakerfis-
ins og verður ekki annað sagt en það
hafi náðst með setningu hinna nýju
laga í maí 1970.
Víðtæk áhrif FB-bygginga-
framkvæmdanna
Júlí-yfiríýsingin 1965 er merkilegt
skjal, sem hefur haft mikla þýðingu
og víðtæk áhrif. Þess er að sjálfsögðu
enginn kostur að gera því rnikla máli
nein teljandi skil hér. Sennilega eru
flestir þeirrar skoðunar, að sá liður
yfirlýsingarinnar hafi haft mest áhrif,
sem fjallar um byggingu: 1250 íbúða
í samræmdu byggingarátaki. Ibúðir
þessar voru, sem kunnugt er, byggðar
í Breiðholti í Reykjavík á vegum
Framkvæmdanefndar byggingaáætlun-
ar. Bygging þeirra er langstærsta
skammtíma-átak, sem gert hefur verið
Myndir Sigurðar Guttormssonar af híbýl-
um alþýðu eru stórmerk heimild um Iífs-
kjörin. Hér sjást tvö hús í Reykjavík.
28 VINNAN