Vinnan - 01.04.1994, Blaðsíða 25

25
Björn Jónsson
um starfsemi sambandsins og viðgang.
Gott var að starfa með Hermanni. Hann
var fljótur að átta sig á aðstæðum og taka
ákvarðanir og lá ekki á skoðunum sínum við
hvem sem í hlut átti. Best kynntist ég Her-
manni þegar verið var að undirbúa byggingu
álversins í Straumsvík og við fyrstu samn-
ingana sem gerðir voru fyrir starfsmenn
verksmiðjunnar. Þá var brotið blað í sögu
verkalýshreyfingarinnar á Islandi því að
gerður var einn samningur fyrir allt starfs-
fólkið. Þurfti þá að mörgu að hyggja þar sem
sameina þurfti kjör stétta sem að ýmsu leyti
byggðu á ólíkum samningum og hefðum.
Þar reyndist Hermann, í samvinnu við marga
aðra forystumenn félaganna sem hlut áttu að
máli, farsæll og framsýnn forystumaður.
Samningur þessi reyndist á margan hátt
mjög vel og varð m.a. fyrirmynd að sameig-
inlegum samningi fyrir starfsmenn „ríkis-
verksmiðjanna“ alllöngu síðar. Hermann var
skemmtilegur í ræðustól, fylginn sér og lag-
inn að tala til tilfmninga.
Bjöm Jónsson fæddist þann 3. september
1916 að Ulfsstöðum í Skagafirði og voru
foreldrar hans Jón Kristján Kristjánsson
barnakennari og kona hans Rannveig
Sveinsdóttir. Björn lauk stúdentsprófi frá
MA 1936 en efni stóðu ekki til frekara náms.
Hann stundaði verkamannavinnu á Akureyri
og víðar. Hann fór fljótlega að taka þátt í
starfi -og baráttu verkalýðssamtakanna en
einmitt á þeim ámm sem hann lauk stúdents-
prófi var baráttan á Norðurlandi mjög hörð.
Fljótlega kemst hann til áhrifa innan félag-
anna á Akureyri og var í stjóm Verkamanna-
félags Akureyrarkaupstaðar 1944-1963, þar
af formaður 1947-1963, utan eitt ár. Þá var
hann formaður Vlf. Einingar [sem var stofn-
að 1963 með samruna Verkamannafélags
Akureyrarkaupstaðar og Verkakvennafélags-
ins Einingar] 1963-1973. Þá var hann 1946-
1949 og 1952-1955 starfsmaður verkalýðs-
félaganna á Akureyri. Bjöm var varaformað-
ur VMSI frá stofnun sambandsins 1964 til
1972.1 miðstjóm ASI sat hann fjölda ára og
var forseti ASÍ 1972-1980 en hafði þar áður
Hermann Guðmundsson
verið varaforseti um árabil.
Bjöm sat á Alþingi 1959-1974, fyrst sem
landskjörinn alþm. og síðar þingmaður
Norðurlandskjördæmis eystra. Félagsmála-
og samgönguráðherra var hann 1973-1974.
Bjöm gegndi fjölda annarra trúnaðarstarfa á
sviði verkalýðs- og stjórnmála; má þar nefna
stjóm Alþýðusambands Norðurlands, bæjar-
fulltrúi á Akureyri, stjórn Laxárvirkjunar,
kjararannsóknanefnd [en hann átti mestan
þátt í að koma þeirri nefnd á fót], Norður-
landaráð ofl. ofl.
Bjöm lést árið 1984 en hafði þá átt við
nokkuð langa vanheilsu að stríða. Eiginkona
Bjöms var Þórgunnur Kristbjörg Sveinsdótt-
ir.
Ég held að á engan sé hallað þó að því sé
haldið fram að Bjöm hafi verið mikilhæfasti
forseti ASI frá stofnun þess. Saman fóru
mjög skarpar gáfur og hæfileiki til að skilja
ævinlega hismið frá kjarnanum í hverju
máli, einstök lagni til að laða menn til sam-
starfs og til sjálfstæðra starfa. Hann treysti
samstarfsmönnum sínum fyrir þeim verkefn-
um sem þeim voru falin. Hvar sem hann
kom að verki var hann fremstur meðal jafn-
ingja. Það fer heldur ekki á milli mála, þegar
litið er yfir öll þau trúnaðarstörf sem Bimi
vom falin, hvílíkur hæfileikamaður þar var á
ferð. Undir hans stjórn varð Alþýðusam-
bandið áhrifameira á gang þjóðmála en
nokkm sinni, fyrr og síðar.
Það er máske einkennandi fyrir Bjöm að
mjög oft í samningum, þegar samningamenn
hafa lítinn frið fyrir fréttamönnum, var hann
ekki alltaf sjálfur í viðtölum heldur lét oft
ýmsa af samstarfsmönnum sínum annast
þau, þó að hann kæmi sjálfur ef mikið þótti
við liggja. Þá er mér minnisstætt, frá einu af
„stóru samflotunum" sem hann stjórnaði,
hvað hann var laginn við að láta atburðina
gerast þannig að fulltrúar launþegasamtak-
anna komust fyrstir með túlkun þeirra í sjón-
varpsfréttir. Þetta dæmi sýnir hvé glöggan
skilning hann hafði á gildi áróðursins, gildi
fjölmiðla, sérstaklega áhrifamátt sjónvarps-
ins.
Eðvarð Kristinn Sigurðsson
Með Bimi var gott að starfa. Þó að inni
fyrir byggju miklir skapsmunir voru þeir svo
vel agaðir að ekki kom að sök. Ég hygg að í
upphafi hafi hann ætlað Verkamannasam-
bandinu meiri hlut en raun varð á í tímans
rás, enda beitti hann sér mjög fyrir stofnun
þess. Bjöm var rökfastur maður í ræðustól
og ég ætla að þeir sem með honum sátu, t.d.
á Alþingi, hafi verið sammála um að hann
væri ekki auðveldur andstæðingur í kapp-
ræðu.
Þegar litið er yfir þátt forystumannanna
þriggja, sem skipuðu fyrstu stjóm VMSÍ, í
þróun verkalýðsmála á þeim tíma sem þeir
störfuðu, verður ekki annað sagt en að þar
hafi verið valinn maður í hverju rúmi. Ýmis
þau réttindi sem nútímafólk telur til sjálf-
sagðra hluta — laun í veikindum — sjúkra-
og orlofssjóðir — uppsagnarfrestur — at-
vinnuleysistryggingar — lífeyrissjóðir —
em staðreynd í dag vegna baráttu þeirra fé-
laga sem þeir veittu forystu og þeir höfðu
forgöngu um að þessi mál, sem og mörg
önnur, voru sett efst á kröfulistann; ekki bara
einu sinni, heldur ár eftir ár, samninga eftir
samninga, þar til sigur vannst. Nöfn þeirra
allra verða um ókomna framtíð skráð með
stóru og áberandi letri á spjöld sögu laun-
þegasamtakanna á Islandi.
Allir voru þeir verkamenn í hugsun. Þeir
þurftu ekki alltaf að spyrja hvers verkafólkið
æskti; þeir vissu það vegna þess að alla ævi
hugsuðu þeir sem verkamenn þó að þeir
gegndu æðstu stöðum. Allt þeirra starf mið-
aði að því að bæta kjör alþýðufólks í mjög
víðtækum skilningi og barátta þeirra, og
þeirra þúsunda verkamanna og verkakvenna
sem treystu þeim og völdu þá til forystu, bar
árangur svo sem við vitum í dag. En barátt-
unni er ekki lokið, henni lýkur aldrei. Og
minningu þeirra verður best á loft haldið
með því að láta aldrei deigan síga, stefna
ávallt lengra, hærra, að betra mannlífi, betra
þjóðfélagi.
VINNAN