Studia Islandica - 01.06.1949, Blaðsíða 29

27
Ég þykist nú hafa gert ljós nokkur þeirra lögmála,
sem bundin eru við kerfis-byggingu málsins og hafa
haft allmikið svigrúm í íslenzku. Það, sem tekið hefur
verið til athugunar, er aðallega þrennt:
1) Aðhald kerfis hindrar hljóðbreytingar.
2) Skortur kerfisbundins aðhalds gefur byr í segl
til breytinga, án þess að vera orsök til þeirra.
3) Andstæðum í kerfi (tvenndum) hættir mjög
við að andhverfast, — unz hljóðbreytingar
verða af. Hér má kalla kerfið orsök breytingar-
innar.
Þótt ég hafi lítt stuðzt við önnur rit við samningu
greinar þessarar, er auðvitað fjarri því, að ég geti eign-
að mér einum hugsanagang þann, er í henni birtist.
Hljóðfræðingar, eins og Jespersen, Luick, Prokosch,
hafa allir haft næman skilning á mikilvægi kerfanna í
málunum. Þó hefur þessi skilningur aukizt á síðustu
áratugum vegna rannsókna þeirra manna, er fengizt
hafa við hljóðendur tungunnar (the phonems of langu-
age) í stað hljóða málsins (the sounds of speech), en
það eru aðallega málfræðingamir í Prag (Cercle linguis-
tique de Prague) með Rússana R. Jacobson og N. S.
Trubetzkoy fursta í broddi fylkingar.
En þótt ýmislegt í grein minni varpi ljósi á hljóðenda-
kerfi íslenzkunnar, þá er hún fyrst og fremst um hljóð-
kerfið.
Þess skal getið, að fyrirlestur, sem Leo Spitzer hélt
í Málfræðingafélagi Johns Hopkins háskólans ekki alls
fyrir löngu um breytingar málsins og orsakir þess,
styrkti þá athugun mína, að fastmælskan eða íhalds-
semi í máli væri mikilvægur þáttur í breytingu þess.