Fréttablaðið - 03.04.2021, Síða 12

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is
Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Kannski
verður
páskahátíðin
þannig eins
konar þakk-
argjörð, þar
sem við
drögum
forréttinda-
blinduna frá
augunum og
þökkum fyrir
tilvistina.
Jón
Þórisson
jon@frettabladid.is
Vinir
fá sérkjör
Skráning á icewear.is
Þín útivist - þín ánægja
HELLA Sundpoki
Kr. 2.590.-
STEINAR
Coolmax göngusokkar
Kr. 1.490.-
GOLA Barna regnjakki
Kr. 5.990.-
GOLA Barna regnbuxur
Kr. 4.990.-
FJÖRÐUR
Hanskar með gripi
Kr. 2.990.-
DÖGG Regnkápa

Kr. 11.990.-
BRIM Regnkápa
Kr. 8.990.-
VALUR hettupeysa
Kr. 9.990.-
ARIEL
Angora ullarsokkar
Kr. 1.298.-
SALEWA
MS Dropline GTX
Kr. 29.990.-
VIÐAR Ullarhúfa
Kr. 3.990.-
Það er á margan hátt flókið að vera til og feta sig fram eftir lífsins vegi. Og það er ýmis-legt sem hefur áhrif á hvernig þeirri göngu vindur fram. Sumt er á færi göngumanna sjálfra að ákveða. Annað er ákveðið af öðrum sem ekkert fæst við ráðið.
Það er ótrúlegt til þess að hugsa að ekki skuli allir
íbúar heimsþorpsins hafa frelsi til að haga lífi sínu
eins og hugur þeirra sjálfra stendur til, heldur eru
ofurseldir hörmungum á borð við fátækt, hungur,
hvers konar ofríki, landleysi – og jafnvel allt í senn.
Í öllu því stóra samhengi erum við heppin þjóð,
þó aldeilis megi ýmislegt betur gera og fara eins og
nýlega var á bent á þessum vettvangi.
Í vikunni bárust fréttir af því að alþjóðleg mæling
Alþjóðaefnahagsráðsins á kynjajafnrétti í heiminum
sýndi að Ísland væri það land sem best stæði í því
tilliti. Aukinheldur væri það í tólfta sinn sem sú er
niðurstaðan. Mælingin að þessu sinni tók til 156
ríkja. Þetta er gleðiefni þótt betur megi ef duga skal.
Ekki kemur á óvart að lönd þar sem mannréttindi
eru fótum troðin í kjölfar langvarandi stríðsátaka
og inngróinna forneskjuviðhorfa til stöðu kynjanna
skuli mælast verst; Sýrland, Pakistan, Írak, Jemen og
Afganistan.
Á margan hátt erum við sem búum í okkar hluta
heimsins í forréttindahópi þjóða og tökum því sem
við njótum sem sjálfsögðu þótt stór hluti mannkyns
eigi ekki kost á neinu sambærilegu. Þar á meðal eru
grunnþarfir eins og matur, skjól og heilsa.
Áður en illur hrammur faraldursins læsti sig utan
um allt, endasentumst við um lönd og höf. Vörðum
helgum í heimsborgum og löngum fríum á framand-
legum slóðum og sáldruðum sjálfsmyndum af því
öllu um internetið. Jól í Japan og páskar í Paragvæ.
Nú er hlé á því. Þessa páskahátíð höldum við heima
fyrir. Ef til vill höfum við gott af því. Þá gefst tilefni til
að hægja ferðina, líta í kringum okkur, þakka og njóta
þess sem okkur hefur hlotnast. Fyrir ýmsu því höfum
við barist og fært fórnir – annað hefur okkur verið
fært upp í hendurnar að gjöf.
Sögð er saga af því að fyrir rúmlega tvö þúsund
árum hafi verið á meðal manna hér á jörðinni
maður, Jesús, og víða fullyrt að hann hafi verið
sonur Guðs. Hann hafi dáið á föstudaginn langa
fyrir syndir manna og risið upp til himna á páska-
dag. Þannig sé tilvist hans til vitnis um sigur lífsins
yfir dauðanum.
Það eru margir til sem efast um að sagan sú sé
sönn. Engu að síður halda þeir minningarhátíð hans,
páskana, hátíðlega. Það skiptir engu máli hvort sagan
er sönn eða ekki. Ef minningarhátíð Jesú, hvort sem
tilvist hans er uppdiktuð eða ekki, verður til þess að
við þökkum fyrir lífið, sannast máttur sögunnar.
Kannski verður páskahátíðin þannig eins konar
þakkargjörð, þar sem við drögum forréttindablind-
una frá augunum og þökkum fyrir tilvistina. Hún er
bærilegri hér en víðast hvar í heiminum. Hún er þrátt
fyrir allt bærilegri nú en oft áður.
Gleðilega páska.
Tilvist 
Ég er þeirrar skoðunar að við ættum aldrei að heilsast með handabandi aftur,“ sagði Ant-hony Fauci, forstjóri Ofnæmis- og smitsjúk-
dómastofnunar Bandaríkjanna, um síðustu páska.
Horfurnar eru ekki góðar fyrir handabandið. Nú, ári
eftir ummæli Faucis, fögnum við öðru sinni páskum
í skugga sóttvarnareglna. Um heim allan heilsar fólk
gestgjöfum sínum, íklætt sparifötum að ofan og nátt-
fötum að neðan, með því að smella á takkann „join
meeting“ í stað þess að takast í hendur. Og ekki að
ástæðulausu. Gregory Poland, bóluefnasérfræðingur
við Mayo heilbrigðisstofnunina í Bandaríkjunum,
sagði það „að rétta einhverjum höndina væri eins og
að rétta einhverjum sýklavopn.“
Handabandið hefur vægast sagt beðið álitshnekki
síðasta árið. Er borin von að það lifi af COVID-19?
Eldra en mannkynið
Árið 1887 mátti lesa um upphaf handabandsins í dag-
blaðinu Rochester Post-Express: „Fyrr á tímum, áður
en siðmenningin reis, þegar hver annar villimaður var
löggjafi, dómari, hermaður og lögga ... [rétti fólk fram]
höndina sem mundaði sverðið, hnífinn, kylfuna eða
öxina. Var það gert til að sýna öðrum að höndin væri
tóm, að ekkert illt, stríð eða svik, stæði til.“
Því hefur lengi verið haldið fram að upphaf handa-
bandsins megi rekja til miðalda og að tilgangur þess
hafi verið að sýna fram á að viðkomandi héldi ekki á
vopni. Kenningin er snotur. En hún er röng.
Í nýrri bók um sögu handabandsins „The Hand-
shake: A Gripping History“ hrekur Ella Al-Shamahi,
þróunarlíffræðingur og fornleifafræðingur, rót-
grónar þjóðsögur um handabandið. Hún segir
handabandið eldra en oft er talið. Rismynd frá
Mesópótamíu sem varðveitt er í Þjóðminjasafni
Íraks sýnir til að mynda tvo konunga heilsast. Menn
heilsast með handabandi í Hómerskviðum. Svo kann
hins vegar að vera að upphaf handabandsins teygi sig
enn lengra aftur.
Árið 1957 heimsótti náttúrufræðingurinn David
Attenborough Nýju-Gíneu. Myndatökumaður náði
því á filmu þegar stór hópur frumbyggja, þjóð-
f lokks sem talið er að ekki hafi verið í samskiptum
við umheiminn áður, kom hlaupandi að þátta-
gerðamanninum vopnaður hnífum og spjótum. Í
myndskeiði sést Attenborough rétta fram höndina.
Án þess að hika taka mennirnir í spaðann á Atten-
borough og hrista hann upp og niður eins og ekkert
sé eðlilegra.
Al-Shamahi segir að handabandið sé ekki menn-
ingarlegt fyrirbrigði heldur líffræðilegt. Simpansar,
nánir ættingjar mannsins, heilsast með handabandi
eftir átök en þá vefja þeir saman fingrum „eins og
tveir unglingar sem takast þvermóðskulegir í hendur
eftir slag.“ Þykir það benda til þess að handabandið
eigi rætur að rekja til sameiginlegs forföður manns-
ins og simpansans og það sé því eldra en mannkynið.
En hver er líffræðilegur tilgangur handabandsins?
„Snerting veldur vellíðan, býr til tengingu og sam-
kennd og áhrifin eru lífeðlisfræðileg, lífefnafræðileg
og sálræn.“ Einnig eru kenningar uppi um að handa-
bandið sé leið mannsins til að hafa samskipti með
lykt, eins og hundar merkja sér svæði og margar
dýrategundir gefa til kynna fengitíma. Þegar við
heilsumst finnum við lyktina hvert af öðru en hún
inniheldur upplýsingar um ótta, reiði og andstyggð
sem viðvörunarkerfi í undirmeðvitundinni með-
tekur.
Saga handabandsins sýnir að þrátt fyrir svartnættið
er ástæða til bjartsýni. Árið 1793 lést 10 prósent íbúa
Fíladelfíu úr gulusótt sem olli því að „rótgróið handa-
bandið féll svo rækilega úr náðinni að margir hrukku
aftur ef einhver vogaði sér að rétta fram höndina,“
sagir í samtímaheimild. Það sneri þó fljótt aftur.
Fréttir af dauða handabandsins eru stórlega ýktar.
Rétt eins og við er handabandið aðeins í tímabund-
inni sóttkví. Gleðilega páska – megum við heilsast að
ári með handabandi.
Sýklavopn um páska
3 . A P R Í L 2 0 2 1 L A U G A R D A G U R12 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN