Fréttablaðið - 03.04.2021, Blaðsíða 20

Mohammed Als-werki þráir ekk-ert heitar en að klára masters-nám í lögfræði til þess að verja
þá sem hafa upplifað mikið rang-
læti. Hann var sjálfur dæmdur í 25
ára fangelsi fyrir glæp sem hann
framdi ekki, áður en hann var
sýknaður eftir fjórtán mánaða fang-
elsisvist. Eftir að hafa verið rændur,
pyntaður og niðurlægður í Grikk-
landi, steig hann niður fæti á Íslandi
og gat loksins leitað sér hjálpar.
„Líf mitt var í hættu og ég átti
engra annarra kosta völ en að flýja,“
segir Mohammed. Ástæðan er sú að
hann átti í ástarsambandi við unga
konu á Gaza en það er alls ekki ein-
falt mál samkvæmt lögum og hefð-
um samfélagsins. „Það er ekki hægt
að vera kærustupar í Gaza. Það er
bara bannað.“ Eftir miklar ofsóknir
af hálfu ísraelska hersins f lúði
Muhammed frá Gaza til Egypta-
lands og flaug þaðan til Tyrklands.
Miðjarðarhaf
Mohammed dvaldi í Tyrklandi í
eina viku og hitti mann sem lofaði
að ferja hann yfir Miðjarðarhaf
til Grikklands fyrir þrjú þúsund
evrur. Vonarneisti kviknaði í brjósti
Mohammeds og með hjálp frá fjöl-
skyldu og vinum náði hann að safna
saman upphæðinni, að því er hann
hélt fyrir nýtt og betra líf.
„Við höfðum mælt okkur mót við
ströndina. Þar beið hann og við hlið
hans var lítill rauður gúmmíbátur,
svona harðbotna með einum mótor.
Ég áttaði mig fljótlega á því að hann
væri ekki bara að bíða eftir mér.
Þarna voru fjölskyldur, börn, smá-
börn og þau virtust öll dauðhrædd.
Mér leið alveg eins, ég sá sjálfan mig
í andlitum þeirra. Það var ekkert
annað í boði og ég var örvæntingar-
fullur svo ég steig um borð, ásamt
fimmtíu öðrum flóttamönnum.“
Þau voru á sjó í minnst fimm tíma
áður en þau mættu stóru eftirlits-
skipi sem reyndi að beina þeim aftur
til Tyrklands. Það reyndust vera
grísk lögregluyfirvöld. „Við köll-
uðum eftir hjálp og sögðum þeim
að við værum flóttamenn. Þau tóku
okkur okkur um borð og við lögðum
af stað til Grikklands.“
Lerós
Lögreglan sigldi með flóttamennina
á milli Tylftareyja, undan vestur-
strönd Tyrklands, til að skrá upp-
lýsingar um fólkið.
„Við enduðum á eyjunni Lerós.
Rauði krossinn fór með allt fólkið í
flóttamannabúðir en ég var færður á
lögreglustöðina til yfirheyrslu. Þeir
tóku mig til hliðar og sögðu að ég
væri grunsamlegur því ég var ungur
karlmaður, einn á ferð.“
Á lögreglustöðinni í Lerós var
Mohammed yfirheyrður og allar
eigur hans: 600 evrur í lausafé, far-
sími og nokkrar flíkur, voru gerðar
upptækar. Yfirheyrslan gekk hægt;
Mohammed talaði hvorki grísku né
ensku og var því mikið um látbragð
á milli hans og lögregluþjónanna
þar til túlkur fannst. Vert er að
nefna að Mohammed hefur lokið
grunnprófi í lögfræði en honum til
mikillar skelfingar breytti þekking
hans á réttindum sínum og lögum
engu þegar hann var í varðhaldi
grísku lögreglunnar.
„Svo sýndu þeir mér ljósmynd,
þetta var svarthvít skönnuð mynd
einhverjum karlmanni sem ég
þekkti ekki. Þeir bentu á myndina
og bentu svo á mig og sökuðu mig
um mansal.“ Þá héldu lögregluþjón-
arnir því fram að Mohammed hefði
smyglað flóttamönnunum fimmtíu
yfir Miðjarðarhafið.
„Ég grátbað þá um að tala bara við
fólkið á bátnum og spyrja það hvort
ég væri smyglari en lögreglumaður-
inn kreppti bara hnefann og kýldi
mig.“ Sá dagur markaði upphafið að
miklu ofbeldi sem Mohammed átti
eftir að upplifa af hálfu lögreglunnar
í Grikklandi. Aðspurður segist hann
muna vel eftir fyrstu yfirheyrslunni,
hún var eins og kafkaísk martröð.
„Þegar ég spurði hvers vegna þeir
væru að gera mér þetta, sögðu þeir
mér að ég mætti ekki spyrja. Þegar
ég spurði hvers vegna ég mætti
ekki spyrja var ég barinn. Þegar
ég reyndi að útskýra hvers vegna
ég lagði af stað frá Gaza sögðu þeir
mér að svara bara já eða nei. Þegar
ég svaraði já, sögðu þeir nei. Þegar
ég sagði nei sögðu þeir jú víst. Hvað
viljiði mér, spurði ég. Sannleikann,
sögðu þeir. Þetta er sannleikurinn,
svaraði ég. Nei, sögðu þeir. Ekki rétti
sannleikurinn.“
Þarna sat hann klukkustundum
saman. „Ég var í algjöru áfalli og ég
grét og grét. Eftir nokkurra klukku-
stunda yfirheyrslur samþykktu
þeir loksins að leyfa mér að tala við
Rauða krossinn, en þau gátu lítið
gert fyrir mig. Sögðust ekki geta
veitt mér lögfræðiaðstoð því ég væri
grunaður um mansal, en ekki flótta-
maður.“
Eftir að fulltrúi Rauða kross-
ins yfirgaf lögreglustöðina hófust
pyntingarnar. „Ég var afklæddur og
bundinn á höndum og gefið rafstuð
í hvert sinn sem þeir heyrðu ekki
svörin sem þeir vildu. Það skipti
engu máli hvað ég sagði, þeir trúðu
engu.“ Að yfirheyrslunni lokinni
var Mohammed hent í fangaklefa og
látinn sofa nakinn á gólfinu. Áreitið
var stöðugt.
„Ég gleymi því aldrei þegar einn
vörðurinn byrjaði að taka mynd-
band af mér þar sem ég lá nakinn
á gólfinu í klefanum mínum. Hann
var þá „live“ á samfélagsmiðlum,
var að deila myndbandi af mér með
vinum sínum og ég þurfti að bara
að sitja undir þessu.“ Mohammed
er þögull um stund en heldur svo
áfram. „Ég spurði hann hvers vegna
í ósköpunum hann væri að gera mér
þetta. Ég er ekki glæpamaður. Ég er
ekki dýr í búri. Ég er manneskja. Og
þessi fangavörður sagði mér bara
að þegja. Það eina sem ég gat gert
var að mótmæla og gráta innan við
rimlana.“
Kos
Eftir að hafa dvalið í nokkra daga
á Lerós var Mohammed f luttur
til eyjarinnar Kos og látinn gista í
fangageymslu þar í þrjá daga. Þar
hélt niðurlægingin áfram.
„Nokkrar konur tóku mig í
skýrslutöku. Þegar þær spurðu mig
hvaðan ég væri, og ég svaraði Pal-
estínu, kinkaði ein kolli og sagði
„mafíósi“ eins og hún væri að skrá
það sem þjóðerni. Önnur spurði mig
hvort ég væri hrifinn af stelpum og
bað mig um að afklæðast. Þegar ég
neitaði kallaði hún á annan vörð
sem barði mig og afklæddi mig fyrir
framan konurnar. Ég man að hann
hét Costa. Ég mun aldrei gleyma
nafni hans svo lengi sem ég lifi. Ég
var svo þreyttur og langaði bara að
fara að sofa. Konurnar vísuðu mér
hálf-flissandi í „klefann minn“ sem
reyndist vera klósett. Þú ert glæpa-
maður, sögðu þær. Og glæpamenn
sofa á klósettum. Ég var gjörsam-
lega bugaður en ég neitaði að trúa
sannleika þeirra, að ég væri vondur
maður.“ Mohammed var látinn dúsa
inni á þessum kamri í tvo daga.
„Lyktin var ógeðsleg og þetta var
ekki einu sinni almennilegt klósett,
bara hola.“
Á lögreglustöðinni fékk hann
eina máltíð á dag, sem var vatnsglas
og kexkaka. „Þá ákvað ég að fara í
hungurverkfall. Fínt, sagði fanga-
vörðurinn. Einum færri til að sjá
um.“
Ródos
Á þessum tímapunkti var vika liðin
frá því að Mohammed lagði af stað
frá Tyrklandi til Grikklands. Hann
var fluttur frá eyju til eyju, úr einum
fangaklefa yfir í annan og það var á
mánudegi sem hann var loks færður
fyrir dómara á Ródos og fékk að
hitta lögmann í fyrsta sinn frá komu
sinni til landsins.
„Hann var þögull allan tímann,
sagði ekki orð til að verja mig, vildi
ekki hlusta á mig og sagðist ekkert
geta gert fyrir mig. Það var eins og
hann hefði bara mætt til að uppfylla
einhver skilyrði eða kvóta. Þegar
ég krafðist skýringa svaraði hann
hranalega að hann gæti kannski
aðstoðað mig en það myndi kosta
fimm þúsund evrur.“
En Mohammed átti bara sex
hundruð evrur, farsíma og nokkrar
f líkur sem voru í vörslu lögregl-
unnar á Kos og gat því ekki borgað
lögmanninum. „Hann var hjá mér
meðan ég ræddi við dómarann en
skipti sér ekkert af málinu. Þetta
var eins og einhver leiksýning. Bara
algjör brandari.“
Dómarinn fékk vitnisburði frá
f lóttamönnunum sem f lúðu með
Mohammed yfir Miðjarðarhafið
og öll staðfestu þau að Mohammed
væri f lóttamaður eins og þau og
hafði ekkert með f lutningana að
gera. En lögreglan bar vitni gegn
Mohammed og sagði dómaranum
að hann væri sekur.
Og féll þá dómurinn: 25 ára fang-
elsi fyrir smygl. „Þetta var áfall. Ég
var 22 ára og var þarna dæmdur í 25
ár fyrir glæp sem ég framdi ekki. Ég
sökk í djúpt þunglyndi en ég ætlaði
ekki að gefast upp. Ég var saklaus
maður og hafði enn trú á lögunum
svo ég krafðist þess að fá að áfrýja
málinu. Þeir tóku ekkert mark á
mér fyrr en eftir átta daga hungur-
verkfall. Þá samþykkti dómarinn
að skoða málið mitt nánar en í bili
þyrfti ég að bíða í fangelsi.“
Hann var einn yngsti fanginn í
fangelsinu á Kos og eini Palestínu-
maðurinn og varð þá mikið fyrir
barðinu á eldri föngum. Eftir fjórtán
mánaða helvíti, eins og hann orðar
það, fékk hann fregnir um að hann
ætti að mæta fyrir dómara.
„Þá sigldum við frá Kos til Ródos.
Fann frið á
Íslandi
Mohammed Alswerki er uppalinn á Gaza,
þaðan sem hann flúði 22 ára, vegna ofbeld-
is ísraelska hersins. Hann hefur siglt á troð-
fullum gúmmíbát yfir Miðjarðarhaf, verið
rændur af lögreglu, fangelsaður og loks
sýknaður af glæp sem hann framdi ekki.
Mohammed Alswerki var dæmdur í 25 ára fangelsi en sleppt eftir 14 mánaða fangelsisvist. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Ingunn Lára
Kristjánsdóttir
ingunnlara@frettabladid.is
ÉG VAR AFKLÆDDUR OG
BUNDINN Á HÖNDUM OG
GEFIÐ RAFSTUÐ Í HVERT
SINN SEM ÞEIR HEYRÐU
EKKI SVÖRIN SEM ÞEIR
VILDU.
3 . A P R Í L 2 0 2 1 L A U G A R D A G U R20 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð