Hinsegin dagar í Reykjavík - aug. 2019, Síða 9

9
Lögreglan hafði komið á staðinn fjórum
dögum fyrr og yfirleitt lét hún sér nægja
að koma mánaðarlega eða svo. Og þar
að auki gátu menn verið nokkuð öruggir
með að lögreglan léti ekki sjá sig eftir
miðnættið. En nú brá nýrra við.

Í dæmigerðri rassíu lögreglunnar voru öll
ljós á staðnum kveikt og viðskiptavinir
urðu að raða sér upp og sýna lögreglunni
skilríki. Þeir sem ekki höfðu skilríki voru
handteknir. Og allir sem voru í dragi voru
handteknir, hvað sem öllum skilríkjum
leið. Konur og karlar urðu að sæta því að
kannað væri hvort þau væru ekki í a.m.k.
þremur flíkum sem hæfðu líkamlegu
kyni þeirra, annars voru þau handtekin.
Þau lög giltu raunar víðar en í New York
að einstaklingum var bannað að klæðast
fatnaði sem ekki passaði við líkamlegt
kyn þeirra samkvæmt óskeikulu mati
lögreglunnar.

Vikurnar áður en lögreglan lét til skarar
skríða á Stonewall höfðu slíkar árásir á
bari verið óvenju tíðar. Samt sem áður
kom það öllum á óvart þegar lögreglan
birtist þar skyndilega. En nú lá eitthvað
í loftinu. Gestirnir voru ekki lengur
tilbúnir að láta leiða sig út eins og lömb
til slátrunar. Vissulega tókst lögreglunni
að koma þeim út af barnum en þar lauk
samanburðinum við hefðbundna aðgerð
lögreglunnar.

Ein sagan segir svo frá að lögreglan
hafi tekið fantalega á þeim handteknu,
sem hún var að troða inn í bíla sína.
Þannig hafi lögreglumaður slegið lesbíu
í höfuðið með kylfu og hún hrópað til
áhorfenda að gera eitthvað. Þá hafi allt
fuðrað upp í átökum.
„Guð minn góður, byltingin er hafin!“
Ein þekktasta baráttukona þessa tíma,
dragdrottningin Silvia Rivera, eins og
hún kallaði sig, lýsti kvöldinu svona:
„Það næsta sem við vitum er að ljósin
eru kveikt og hey! Það er áhlaup! Þeir
byrjuðu að leiða drottningarnar út í röð
og vísa þeim inn í lögreglubílana og þeir
höfðu tekið skammbyssurnar úr slíðrum.
Svo flugu Molotov-kokteilarnir. Og ég
hugsaði: „Guð minn góður, byltingin er
hafin! Guði sé lof! Þið hafið komið fram
við okkur eins og skít í öll þessi ár! Ónei,
nú er komið að okkur!“

Vinkona hennar, Marsha P. Johnson, var
í fararbroddi dragdrottninganna þetta
kvöld og næstu árin. Hún sagði svo frá:
„Þegar ég kom niður í bæ stóð allt í
ljósum logum. Og við vorum á götunum,
veltum bílum um koll og, almáttugur,
stöðvuðum umferð, öskrandi og kallandi
og allt!“

Lögreglan hafði aldrei lent í öðru eins.
Þarna var hópur fólks sem yfirleitt hafði
stillt sér upp í röð, sýnt skilríkin og flýtt
sér á braut eða gengið handjárnað
um borð í lögreglubíla. Núna neitaði
fólkið að hlýða lögreglu. Og ekki nóg
með það. Hópurinn sem kominn var út
á gangstétt lét öllu lauslegu rigna yfir
lögregluna. Smápeningum, grjóti og
múrsteinum. Og reyndi að ryðjast inn á
barinn sinn aftur. Lögreglan var fáliðuð,
þurfti að hörfa aftur inn á barinn og
óskaði eftir aðstoð. Óeirðalögregla, grá
fyrir járnum, flýtti sér á staðinn, stillti
sér upp í þétta röð og gekk hægt en
ákveðið að mótmælendunum til að ryðja
götuna. En hópurinn ætlaði sér ekki að
hopa. Dragdrottningarnar stilltu sér upp í
fremstu röð, kræktu saman handleggjum
og dönsuðu can-can. Þær sveifluðu
fótunum taktfast hátt í loft upp og sungu.
Óeirðalögreglan átti ekkert svar – nema
draga fram kylfurnar.

Einhver hringdi í stærstu dagblöð New
York og lét þau vita að dregið hefði til
tíðinda á Christopher-stræti. Þau birtu
fréttir daginn eftir en því miður hefur
aðeins ein ljósmynd varðveist frá þessu
kvöldi. Hún sýnir hóp heimilislausra
unglinga takast á við lögreglu.

Hverfa ekki lengur auðmjúk á braut
Kvöldið eftir hafði ekkert dregið úr
baráttuandanum og fólk hópaðist saman
á Christopher-stræti. Fólk sem áður
hafði þurft að banka á dyr Stonewall og
vera vegið og metið í gægjugati áður
en því var hleypt inn, var núna „out and
proud“, kysstist á götum úti, afneitaði
hvorki sér né öðrum. Lögreglan kom
á staðinn og var miklu fjölmennari en
kvöldið áður en taldi samt þann kost
vænstan að kalla aftur á óeirðalögreglu.
Aftur stilltu drottningarnar sér upp
fremstar og dönsuðu. Lögreglan ætlaði
að yfirbuga hópinn með því að handtaka
drottningarnar en um leið og ein var
gripin réðst allur hópurinn fram til að
frelsa hana.

Uppreisnin á Christopher-stræti stóð alls
í sex daga, ekki eingöngu við Stonewall-
barinn heldur einnig í nálægum götum
og Christopher-garðinum skammt frá.

Einn óeirðadaginn var Marsha P. Johnson
tekin tali af fréttamanni sjónvarpsstöðvar.
Inngangur fréttarinnar var á þessa leið:
„Heimurinn þarf nú að horfast í augu
við það sem hann hefur reynt að hunsa.
Hómósexúal fólk hverfur ekki lengur
auðmjúkt á braut þegar það verður
fyrir fyrirlitningu, háði eða hatri. „Gay
Power“ fólk nútímans berst fyrir fullu
efnahagslegu og lagalegu jafnræði
og viðurkenningu.“ Að því búnu sneri
fréttamaðurinn sér að dragdrottningunni
og spurði hvers vegna hún væri þarna.
Og það stóð ekki á svarinu: „Elskan mín,
ég vil gay-réttindin mín núna. Ég held að
það sé tími til kominn að gay bræður og
systur öðlist réttindi,“ sagði Marsha. „Og
alveg sérstaklega konurnar,“ bætti hún
við og blikkaði í myndavélina.

Þrátt fyrir að átökin við Stonewall teljist
marka upphaf virkrar réttindabaráttu, ef
ekki í hinum vestræna heimi þá a.m.k. í
Bandaríkjunum, þá fer því fjarri að þar
hafi í fyrsta skipti bólað á samtökum
hinsegin fólks. Í Bandaríkjunum voru
tvö félög þekktust. Annað var The
Mattachine Society, samtök homma
sem stofnuð voru í Los Angeles árið
1950. Í fyrstu voru þau róttæk samtök
sem áttu sér það markmið að sameina
homma og fræða jafnt þá sem aðra,
veita þeim forystu og aðstoða í baráttu
við dómskerfið. Þremur árum síðar gafst
félagsskapurinn upp á svo róttækri
nálgun og ákvað að einbeita sér að
samlögun að samfélaginu með það að
markmiði að öðlast virðingu. Hópurinn
hafði þá fjarlægst marxískan uppruna
sinn nokkuð, konur bæst í hópinn og fólk
með fjölbreyttari pólitískan bakgrunn en
stofnendurnir. Hugsunin var sú að fleiri
myndu kasta fordómum sínum ef sýnt
væri fram á að hommar og lesbíur væru
eins og „venjulegt fólk“. Í kjölfarið stofnaði
hópur átta lesbía í San Francisco félagið
Daughters of Bilitis árið 1955, í fyrstu
aðeins til að geta hist á öruggum stað
og dansað saman. Síðar þróaðist starfið
í stuðning við lesbíur sem voru að koma
út en að lokum varð barátta þeirra svipuð
baráttu Mattachine Society, þ.e. lögð var
áhersla á að félagsmenn féllu sem best að
samfélaginu.

Bæði þessi samtök urðu fyrir mikilli
gagnrýni í kjölfar Stonewall, enda töldu
herskáir aktívistar hins nýja tíma að
varfærnisleg nálgun þeirra væri úrelt og
gagnslaus. Mattachine Society starfar
enn, þó í breyttri mynd sé, en síðasta
aðildarfélag Daughters of Bilitis hætti
starfsemi 1995. Að sama skapi voru mörg
þeirra, sem aðhylltust hugmyndafræði
Mattachine Society og Daughters of
Bilitis, ekki ánægð með baráttugleðina
og steytta hnefana við Stonewall.
Dragdrottningarnar voru t.d. í þeirra huga
birtingarmynd hinseginleika sem féll illa
að tilraunum þeirra til að sýna fram á að
þau væru „venjuleg“.