Skessuhorn - 21.04.2021, Qupperneq 26

MiðVikudAGur 21. ApríL 202126
Vísnahorn
philip Mountbatten, eða
Filipus drottningarmað-
ur eða bara pusi prins, er nú nýlátinn og svo
sem ekki mikið við því að gera enda mað-
urinn aldraður orðinn. Trúlega hefur Fili-
pus heitinn verið að minnsta kosti eins mik-
ill „íslandsvinur“ og margir aðrir sem sæmd-
ir eru þeim titli. Allavega mun hann hafa flutt
með sér uppskrift af íslenskum pönnukökum
til Buckingham eitthvert skiptið þegar hann
hafði dvalið hér við laxveiðar eins og breskum
aðalsmönnum er títt. Hvað um það stuttu eft-
ir brúðkaup þeirra Elísabetar var kveðið hér
uppi á íslandi:
-tuk ég varla tel það Gus-
tölu- þó mig langi -vert
Fili- um að yrkja –pus,
ó- því læt ég þetta -gert.
Það var þó nokkru seinna eða um 1965 sem
bók Jakobínu Sigurðardóttur, dægurvísa,
kom út og Guðmundur G Hagalín skrifaði
um hana ritdóm og tók nokkuð sterklega til
orða. kallaði Jakobínu drottningu íslenskra
bókmennta. Það varð til þess að maður henn-
ar Starri í Garði fór að hugleiða starfsheiti sitt
og þjóðfélagsstöðu sem drottningarmaður.
Þetta er þó bráðnauðsynleg en að vísu frekar
fámenn stétt svona á heimsvísu. Varð honum
þá fyrir að skrifa kollega sínum Filipusi bréf
sem hann las svo fyrir sveitunga sína á þorra-
blóti 1966. Aldrei mun þó þetta bréf hafa ver-
ið sent en hér verður aðeins kíkt í ritskoðaða
útgáfu þess:
Með þökk fyrir síðast, sæli nú
sitjirðu heill með þinni frú!
Mér er það skylt að skrifa þér
það skáldlega bréf er færðu hér.
En láttu það ekki á þig fá
sem óðara hlýtur þú að sjá
að ég er hættur að þéra þig.
Þú skalt hafa það eins við mig.
En fyrst við erum orðnir dús
og ættum að drekka úr sömu krús
ef þú værir kominn í þennan reit
á þorrablótið í Mývatnssveit
þá verð ég að segja þér eins og er
hvað örlögin hafa búið mér.
Það gerist margt skrítið og gettu nú!
Ég frétti um daginn, það dæmist rétt
ég er Drottningarmaður eins og þú!
(þó annað sé skráð í Byggðir og bú).
En það sem Hagalín hefur sagt
held ég sé oft að jöfnu lagt
við sjálfan sannleikann
af þeim sem þekkja hann.
Héðan er annars í fréttum fátt,
fimbulvetur með norðanátt
hálka á vegum og vindur hvass
og vont að detta á rass.
Sem dæmi um það hversu erfitt er
fyrir okkur að starfa og lifa hér
að hérna um daginn ætluðu enn
einir tuttugu spilamenn
að hitta kollega á Húsavík.
En frostið var hart og fönnin breið
og ferðin endaði á miðri leið.
En unnið hefði samt okkar lið
ef það hefði ekki snúið við.
Já vegurinn teppist í vonskuhríð,
það er verst ef það gerist á fengitíð
því kaupstaðarvarningur ónefndur er
ómissandi hér.
Flytjist hann ekki er fjárræktin búin að
vera,
hvern fjandann á þá að gera?
Við öllu má finna einhver ráð
ef að er gáð.
Kannske við reynum að keyra honum
á kvenfélagsskriðbeltonum.
Börn verða til hér eitt og eitt
sem ekki er neitt
í frásögur færandi.
Nema þetta er gert fyrir Manga á Mel.
Hann sagði það kæmi sér kannski vel
fyrir kísilgúrinn í framtíðinni
að væri hér nóg af vinnandi höndum
þeir vildu það helst hjá stóriðjunni
svo þyrfti ekki að flytja í flokkum inn
svertingja úr Suðurlöndum.
En þetta reynir á þegnskapinn.
Nú heimsækir okkur hreppstjórinn
hampandi skattablöðum.
Fögnum við gesti glöðum.
Við tíundum það sem tíunda ber
það tíðkast hér
fyrst hreppsnefndin sér um silunginn.
Já svona er nú þetta Filipus minn!
Framleiðslan vex með vélagný
og við skiljum ekki neitt í því
að verðmæti finnast hér ný og ný
notadrjúg sem er fengur í.
Blávatn í tunnum burt var flutt
um blávegu himins ekki stutt
umhverfis jörðina hálfan hring
handa Jóni Meinvilling.
Hann lekann mun lengi geyma.
En leirinn varð eftir heima.
Skriffinnska er vor æðsta dyggð
og aflvaki í hverri landsins byggð
og víst eru herleg herbergin
í húsinu utan um skrifborðin.
Ríkið borgar og byggir hús
bjástrar hver höndin vinnufús
menn spila hátt og hirða slag
í hrauninu neðan við Bjarnaflag.
Silfrið glóir við götuna
gefið er vel á jötuna
mikið er til að moða úr
-það er munur að búa upp á kísilgúr
En ég er utan við allt það grín
ánægður meðan sólin skín
þó Drottningarmaður sagður sé
sýsla ég enn við kýr og fé
við bústörfin býsna iðinn
en alls ekki of vel liðinn.
Vegtyllur ýmsar vantar mig
og virðingarstöður á við þig
en úr þessu bætist bráðum.
Ég feta mig áfram stall af stalli
í stórgrýttu metorðafjalli
uns heimurinn starir hissa á
Hertoga af Námafjalli!
Þá verður nú völlur á kalli!
Þá sel ég kýrnar og kindurnar.
Svo kem ég til London og lít þá inn,
þá lifnar nú yfir þér Filipus minn.
Þá berum við saman bækurnar
á meðan hirðmeyjar hýreygar
handleika kampavínsflöskurnar
og bera þær síðan á bakka inn
og bjóða mig velkominn.
Svo ræðum við okkar einkamál
yfir kampavínsskál.
Ber þá á góma býsna margt
og báðum sýnist það vera hart
að okkur sé neitað um aukinn rétt
fyrir okkar fámennu stétt.
Við munum heimta verkfallsrétt!
Með þökk fyrir lesturinn,
Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Svo kem ég til London og lít þá inn - þá lifnar nú yfir þér Filipus minn
kórónuveirufaraldurinn hefur haft
mjög mikil áhrif á fréttamiðla á
Norðurlöndum. Auglýsingatekjur
hafa dregist verulega saman en á
sama tíma hefur áhugi almennings
á faglegum fréttaflutningi aukist.
Þetta kemur fram í nýrri skýrslu frá
Nordicom, rannsókna- og fræða-
setri við Háskólann í Gautaborg.
Mörg fjölmiðlafyrirtæki á Norður-
löndum greina frá mikilli fjölgun
stafrænna áskrifta í kjölfar heims-
faraldursins.
Covid-19 reið yfir Norðurlöndin
og heiminn allan af fullum þunga
vorið 2020. Ári síðar eru tök far-
aldursins á heiminum enn sterk.
Hins vegar hafa bæði heilsufars-
leg og efnahagsleg áhrif hans ver-
ið mismunandi á Norðurlöndum.
Það sama á um viðbrögð stjórn-
valda. Afleiðingar faraldursins fyr-
ir fjölmiðlamarkaði á Norður-
löndum hafa líka verið margvís-
legar. Nordicom hefur, í umboði
Norræna ráðherraráðsins, kortlagt
þróun einkarekinna fréttamiðla
árið 2020 á meðan faraldurinn hef-
ur geisað. rannsóknin var unnin í
samstarfi við fjölmiðlafræðinga frá
öllum norrænu löndunum.
„Fjölmiðlamarkaðir á Norður-
löndum hafa hver sín sérkenni og
eru mjög ólíkir hvað varðar stærð,
útbreiðslu, fjármögnun og fjár-
hagslegan styrk. Afstaðan til opin-
bers stuðnings við einkarekna fjöl-
miðla er líka mismunandi í nor-
rænu löndunum. umfangsmikil
samfélagsleg og efnhagsleg kreppa,
á borð við kórónuveirufaraldurinn,
dregur þennan mun að mörgu leyti
skýrar fram,” segir ida Willig pró-
fessor við Hróarskeldu háskóla og
einn ritstjóra skýrslunnar.
Minnkandi auglýsinga-
tekjur en auknar tekjur
af notendum
Snarpur efnahagssamdráttur alls-
staðar á Norðurlöndum vorið 2020
var til þess að mjög dró úr viljanum
til fjárfestinga á auglýsingamark-
aði. Samdrátturinn í auglýsingum
var sérstaklega áberandi í dagblöð-
um þar sem fækkunin í danmörku,
Finnlandi, Noregi og Svíþjóð nam
um það bil 25% árið 2020. Það
samsvarar um það bil 290 milljóna
Evra tekjutaps. Á sama tíma hefur
fjárfesting í auglýsingum á netinu
aukist í þremur af þessum fjórum
ríkjum.
„Takmarkanir af völdum farald-
ursins hafa breytt hegðun á aug-
lýsingamarkaði umtalsvert. Þó
staðbundin verslun hafi átt erfitt
uppdráttar hefur verslun á netinu
styrkst mikið sem hefur aukið áhug-
ann á auglýsingum á netinu. Þessi
þróun hefur verið ávinningur fyrir
alþjóðleg fyrirtæki á borð við Go-
ogle og Facebook en bitnað á stað-
bundnum fjölmiðlum” segir Jonas
Ohlsson, forstjóri Nordicom.
En á meðan einkareknum miðlum
hefur gengið stöðugt verr að halda
í auglýsendur er þróunin þveröfug
þegar kemur að notendum. um-
talsvert fleiri en áður fylgdust með
fréttamiðlum af öllu tagi, ekki síst
netmiðlum, í öllum norrænu lönd-
unum á árinu 2020.
Þessi aukni fréttaáhugi hefur
einnig orðið til þess að fólk er til-
búnara til að greiða fyrir fréttaefni
á netmiðlum. Niðurstöður skýrsl-
unnar benda eindregið til þess
að hlutfall heimila sem ákveða að
kaupa fréttaefni á stafrænu formi
hafi aukist á Norðurlöndum.
„Hefðbundnir fréttamiðlar hafa
verið í mikilvægu hlutverki í far-
aldrinum, bæði hvað varðar að
miðla upplýsingum og að fjalla um
pólitískar ákvarðanir. Margar rann-
sóknir bendi líka til þess að tiltrú á
norræna fréttamiðla hafi aukist á
árinu 2020. Sú staðreynd að fleiri
Norðurlandabúar hafa valið að
greiða fyrir fréttaefni er merki um
að fagleg blaðmennska hefur styrkt
stöðu sína hjá fjölmiðlanotendum í
faraldrinum,“ segir ida Willig.
Ríkisstyrkir slá öll met
Hruninu á auglýsingamarkaði vor-
ið 2020 fylgdi mikil og heit um-
ræða allstaðar á Norðurlöndum
um sérstakar stuðningsaðgerðir við
fjölmiðla. Niðurstaðan í nær öll-
um norrænu löndunum varð sú að
veita beinan stuðning til einkarek-
inna miðla á árinu 2020. í heild-
ina nam þessi stuðningur um 275
milljón evrum (rúmlega 41 millj-
arði ísl. kr) og var um þriðjungur
þess sérstök aðstoð vegna farald-
ursins. Hér á landi voru innlendir
fjölmiðlar styrktir með 400 millj-
ónum samtals. Það var hins veg-
ar verulegur munur á
umfangi stuðnings
eftir löndum. Þannig
var stuðningurinn á
íslandi, hlutfallslega
og miðað við höfða-
tölu, nálægt meðal-
tali alls svæðisins,
umtalsvert minni en
í Noregi, Svíþjóð og
danmörku en held-
ur meiri en í Fær-
eyjum, Grænlandi
og Finnlandi.
Faraldurinn olli
gríðarlegum sam-
drætti í íslensku
efnahagslífi sem
síðan endurspegl-
aðist í miklum
samdrætti auglýs-
ingatekna hjá fjölmiðlum milli ára,
oft um ein 10-15%, einum helsta
tekjustofni þeirra. Samkeppni á
auglýsingamarkaði hefur verið vax-
andi að undanförnu með aukinni
ásókn erlendra stórfyrirtækja s.s.
Google og Facebook inn á mark-
aðinn.
Viðbrögð stjórnvalda hafa að
verulegu leyti verið almenns eðl-
is og sértækar aðgerðir vegna fjöl-
miðla ekki eins miklar og hjá sum-
um hinna Norðurlandanna. Þótt
erfitt sé að tala um að norrænt
fjölmiðlamódel í þessu samhengi
vegna ólíkra viðbragða landa inn-
an svæðisins, er spurning hvort ís-
lendingar horfi ekki frekar til dan-
merkur, Noregs og Svíþjóðar eftir
viðmiðum en Færeyja, Grænlands
og Finnlands. reikna má með að
umræðan og áhrifin muni ýta við
stjórnmálafólki um nauðsyn þess að
styðja við einkarekna fjölmiðla.
Mikilvægi áreiðanlegra
upplýsinga
„Segja má að það sé kaldhæðni
örlaganna að á sama tíma og hrikt-
ir enn frekar í rekstrargrundvelli
einkarekinna fjölmiðla vegna far-
aldursins, þá hefur traust til þeirra
aukist í þessum sama faraldri. Mik-
ilvægi ábyggilegra upplýsinga hefur
komið betur í ljós og þar með mik-
ilvægi hefðbundinna miðla,“ segir
m.a. í samantekt íslenska hópsins
sem stóð að skýrslunni.
mm
Færri auglýsingar en fleiri áskrifendur
hjá norrænum fréttamiðlum