Skessuhorn - 19.05.2021, Blaðsíða 25

MiðViKudAGuR 19. MAÍ 2021 25
Sveitarfélögin á Snæfellsnesi fagna
því að hafa hlotið umhverfisvott-
un EarthCheck 13. árið í röð – til
hamingju Snæfellingar!
Þegar við veltum umhverfismál-
um fyrir okkur, getur verið gott að
líta aftur í tímann og spyrja; hverju
höfum við áorkað? Erum við að
taka skref í rétta átt? duga þau? Er
kominn tími til að stökkva?
Loftslagsváin og umhverfis-
mál hafa verið í brennidepli í um-
ræðunni á heimsvísu síðastliðin ár.
Það er alveg ljóst að þessir mála-
flokkar eru ekkert að fara neitt,
við horfumst í augu við afleiðingar
neyslumenningar og brennslu jarð-
efnaeldsneytis og munu umhverf-
ismálin hafa áhrif á ákvarðanatöku
okkar í flestum sviðum samfélags-
ins héðan í frá. En af hverju erum
við að taka á þessum málum svona
seint? Höfum við ekki búið yfir
upplýsingum fyrr en nú?
Bylting plastsins
„Hvernig loftslag verður í heimin-
um innan tíðar?“ var spurt í Þjóð-
viljanum árið 1975. Yfirborðshækk-
un heimshafanna vegna bráðnandi
jökla og röskun hitajafnvægis á yf-
irborði jarðar á nokkrum áratugum
voru á meðal tilgáta sem fleygt var
fram. „Ef áframhaldandi rannsókn-
ir staðfesta tilgáturnar um mikl-
ar loftslagsbreytingar á næstu öld,
verður að gera ráðstafanir sem tak-
marka áhrif iðnaðarþróunar“, seg-
ir í greininni. Ári síðar birtist viðtal
við hagfræðiprófessor í danmörku
í Heimilistímanum, um safn hans af
hinum byltingarkennda plastpoka,
sem hafði unnið hug og hjörtu
mannkyns og var álitinn árang-
ur „plastaldarinnar“. Vegna áróð-
urs umhverfisverndarfólks var tek-
ið fram að tilefni væri til að óttast
plastpokaleysi. En þessar áhyggj-
ur voru óþarfar, plastið fékk svo
sannarlega að njóta sín í allri sinni
„dýrð“ og hafði töluverð áhrif á
neyslumenninguna – og náttúruna.
Ekki leið á löngu þar til fór að bera
á háværum umræðum um plast-
rusl í hafi og á víðavangi á 9. ára-
tugnum. Árið 1989 birtist umfjöll-
un í dV um mikilvægi þess að við
mannfólkið stæðum okkur betur í
umhverfismálum, einum mikilvæg-
asta málaflokki þess tíma. Mála-
flokkur sem þyrfti að takast á við
með ströngum lagaramma, verk-
ferlum og aðgerðum.
Göngumst við afleið-
ingum neyslunnar
Þetta eru aðeins dæmi um um-
fjallanir sem sýna greinilega að
mannkynið hefur um áratugaskeið
haft upplýsingarnar um það hvert
stefndi. Á sumum sviðum hefur
náðst árangur en í alltof mörgum
tilfellum höfum við stungið höfð-
inu í sandinn og flotið sofandi að
feigðarósi. En ekki allir. Snæfelling-
ar hafa til að mynda verið ötulir við
að hreinsa rusl úr náttúrunni síðast-
liðin ár. Hreinsunarátökum hefur
fjölgað og árlega fara einstakling-
ar og hópar á vegum frjálsra félags-
samtaka, skóla og annarra meðfram
vegum og strandlengju og tína rusl
– bæði syndir fortíðar og samtím-
ans. Eins aðdáunarvert og það er að
sjá allt þetta fólk taka til hendinni,
þá þarf að taka á rót vandans sem
liggur dýpra. Fyrir örfáum árum
fóru landsmenn að hafa áhrif á
neysluhegðun með því að mótmæla
plastpokanotkun. Jafnvel var talað
um að gera samfélög plastpokalaus.
Boltinn fór að rúlla og fyrr en varði
voru hvatningarátökin víða - heilu
bæirnir farnir að sýna að það er vel
hægt að lifa án plastpokans. Með-
al þeirra sem fyrst tóku skrefið var
umhverfishópur Stykkishólms sem
árið 2014 hóf verkefnið „plastpoka-
laus Stykkishólmur“. Árið 2017
fór átakið „margnota Snæfellsnes“
af stað og vakti athygli á kostum
þess að kjósa margnota umbúðir í
stað einnota, og að forðast plast-
ið. Plastpokinn er fjarri því að vera
eina vandamálið en segja má að
hann sé tákn fyrir ósjálfbæran lífstíl
okkar. Að fjarlægja þennan einfalda
en áhrifamikla hlut úr lífi okkar fær
okkur vonandi til að huga að heild-
armyndinni og horfast í augu við
þann ósjálfbæra lífstíl sem við höf-
um vanið okkur á. Hvernig tileink-
um við okkur slíka hugarfarsbreyt-
ingu? Einnota plast er vandamál,
rusl í náttúrunni líka, en við þurf-
um að grafa enn dýpra og kynna
okkur lausnir sem eru til staðar.
Matarsóun, sorpmyndun, losun
gróðurhúsaloftegunda, jarðvegsrof,
ágangur á náttúrulegar auðlindir og
svo miklu fleira sem við getum tek-
ist á við sem samfélag. Gleymum
því ekki að allt sem við kaupum er-
lendis hefur einhver umhverfisáhrif
í framleiðslu og flutningi og veldur
álagi á náttúrulegar auðlindir ann-
ars staðar í heiminum. Þetta getur
t.d. verið mengun vatns, jarðvegs
og lofts með brennslu jarðefnaelds-
neyti og notkun eiturefna – og við
verðum að gangast við því að valda
þessum áhrifum.
Tími til að stökkva
Það var samtakamáttur á Snæfells-
nesi sem varð til þess að sveitarfé-
lögin á Snæfellsnesi hófu það ferli
að fá umhverfisvottun, eitt af þeim
skrefum sem hafa verið tekin til að
standa vörð um náttúru og samfé-
lag á svæðinu. Ferlið tók nokkur ár,
skipulagsbreytingar og aðlaganir í
takt við breyttan heim, og á end-
anum fengum við umhverfisvottun
EarthCheck árið 2008. Vottunin er
ekki árangurinn í sjálfu sér, heldur
staðfesting á árangri og framförum.
Í þrettán ár höfum við verið með
umhverfisvottunina og berum hana
stolt. Við höfum í samvinnu við
samfélagið reynt að minnka ein-
nota og barist fyrir margnota, við
höfum hreinsað strendur, sveitir og
bæi í áraraðir, safnað tugum tonna
af rusli úr náttúrunni og kom-
ið á fót skráningarkerfi sem gef-
ur miklu betra yfirlit um auðlinda-
notkun á vegum sveitarfélaganna.
Börnin okkar hafa mun greiðari að-
gang að upplýsingum um loftslags-
breytingar og umhverfismál í skól-
um og félagsstarfi en áður. Aðgengi
að nokkrum viðkvæmum og vin-
sælum stöðum á Snæfellsnesi hefur
verið bætt með hag fólks og vernd-
un náttúrunnar að leiðarljósi, og sú
vinna heldur áfram. En við stopp-
um ekki hér því verkefninu lýkur
aldrei. Sveitarfélögin munu koma
sér upp loftslagsstefnu þar sem los-
un gróðurhúsalofttegunda er metin
út frá auðlindanotkun, sorpmynd-
un og innkaupum. Jafnframt verð-
ur farið í markvissar aðgerðir til að
uppfylla sett markmið. Áfram verð-
ur leitast við að auka þekkingu íbúa
á því hvernig við getum gert betur.
Við mannfólkið höfum of lengi
litið fram hjá þeim umhverfis-
vandamálum sem blasa við. Afleið-
ingarnar eru mismiklar eftir svæð-
um en við getum ekki hunsað þær
lengur. Þær aðgerðir sem við gríp-
um til virðast kannski smávægileg-
ar í stóra samhenginu – við drög-
um ekki úr því að Snæfellsjökull
hopi með því einu að hjóla í vinn-
una. En við höfum áhrif út á við, til
nágranna okkar, til næsta bæjar, til
vinabæja okkar erlendis og víðar, og
sýnum fordæmi með því að takast á
við þetta verkefni sem er í höndum
okkar allra í dag. Enginn getur gert
allt en allir þurfa að gera eitthvað.
Margt smátt gerir eitt stórt.
umræður síðastliðna áratugi eiga
sér hliðstæður í samtímanum, en
við verðum að hafa það hugfast að
við höfum ekki fimm áratugi í við-
bót til þess að láta sannfæra okkur
um að við þurfum að breyta okk-
ar hegðun. Við þurfum að draga
úr neyslu, flokka ruslið betur,
keyra minna, styrkja kolefnisbind-
ingu með landgræðslu og endur-
heimt votlendis og hætta að ganga
á auðlindir heimsins eins og þær
séu endalausar. Förum með þetta
hugarfar í vinnuna, í félagsstarfið,
í rannsóknarverkefnið og í stjórn-
sýsluna. Tökum stökkið og tileink-
um okkur öll þær lífstílsbreytingar
sem til þarf.
Guðrún M Magnúsdóttir, verk-
efnisstjóri hjá Umhverfisvottun Snæ-
fellsness.
Björgunarsveitirnar Ok og Brák, ásamt nokkrum félögum í
Slökkviliði Borgarbyggðar, héldu æfingu á og við Skorradals-
vatn á sunnudaginn. Komið var með gúmmíbáta og sæþotur
á vatnið en í landi æfðu drónasveitir. Meðal annars var far-
ið með slökkvidælu um borð í bát og tilraun gerð til að dæla
vatni í land. Æfingin var í og með til að liðka búnað og mann-
skap en haldin nú í ljósi þess að hættustig er enn í gildi vegna
þurrka og eldhættu.
mm/ Ljósm. mm & kj.
Héldu bátaæfingu á Skorradalsvatni
Pennagrein
Enginn getur gert allt –
en allir þurfa að gera eitthvað!
Græna teymi umhverfisvottunarverkefnisins.