Morgunblaðið - 21.01.2021, Qupperneq 17

DAGLEGT LÍF 17
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. JANÚAR 2021
mjolka.is
Fylgdu okkur á
Brýnt er að bólusetningar nái til nær
allra barna í hverjum árgangi. Með
því móti er unnt að mynda svonefnt
hjarðónæmi. Hjarðónæmi gegn
skæðum smitsjúkdómum næst þegar
ónæmi gegn þeim verður nægilega al-
gengt í landinu til þess að hindra út-
breiðslu sjúkdómanna, jafnvel þótt
vart verði við einstök tilfelli.
Margir barnasjúkdómar sjást afar
sjaldan nú orðið. Ungbarnadauði
vegna þessara sjúkdóma var þó al-
gengur á 19. öldinni og framan af 20.
öldinni. Reynsla í öðrum löndum sýn-
ir að þessir sjúkdómar geta komið
aftur ef slakað er á bólusetningum
barna.
Herferðir sjaldgæfar
Bólusetningaherferðir á borð við
þá sem nú er hafin gegn Covid-19 eru
sem betur fer afar sjaldgæfar en
margir muna eftir svínaflensunni svo-
kölluðu haustið 2009. Þá var um
helmingur þjóðarinnar bólusettur í
miklu átaki.
Í mars 2019 komu upp nokkur
mislingatilfelli hérlendis. Þá var farið
í að bólusetja börn sem voru of ung
fyrir reglulega bólusetningu gegn
mislingum. Einnig var bólusett full-
orðið fólk sem hafði hvorki verið bólu-
sett né fengið mislinga. Í þessu tilviki
var hjarðónæmi nógu mikið til að
sjúkdómurinn náði sér ekki á strik en
margir voru minntir á mikilvægi
bólusetninga í nútímalífi.
Meðal annarra reglulegra faraldra
síðastliðna öld eru rauðir hundar og
lömunarveiki. Eftir að almennar
bólusetningar gegn þeim hófust hafa
bara einstök tilfelli greinst.
Forgangsröð byggist
á reglugerð
Núna er verkefni heilsugæslunnar
að bólusetja landsmenn gegn
Covid-19. Afar jákvætt er að mikill
meirihluti landsmanna hyggst þiggja
bólusetningu. Þar sem framboð af
bóluefninu er takmarkað er búið að
marka stefnu um hverjir eru bólu-
settir fyrstir. Byrjað er að bólusetja
þá sem eru í mestri hættu ef þeir
veikjast og þá sem eru í mestri smit-
hættu í störfum sínum. Forgangs-
röðin byggist á reglugerð heilbrigð-
isráðherra.
Fyrst er lögð áhersla á að bólusetja
aldraða. Byrjað er að bólusetja á
hjúkrunarheimilum, sambýlum,
dagdvölum og í heimahjúkrun. Síðan
verða aðrir aldraðir bólusettir í ald-
ursröð. Forgangshópar vegna sjúk-
dóma þeirra sem eru yngri en 60 ára
byggjast á greiningum í sjúkraskrár-
kerfum. Kynnt verður vel hverju
sinni hvaða hópa er verið að bólu-
setja. Allir geta treyst því að vera
bólusettir þegar röðin kemur að
þeim.
 Unnið í samstarfið við Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins
Frjálsíþróttafólkið ArnarPétursson og Karen Sif Ár-sælsdóttir, bæði úr Breiða-
bliki, voru kjörin íþróttakarl og
íþróttakona Kópavogs fyrir árið
2020. Kjörinu var lýst á íþróttahátíð
Kópavogs í Salnum í sl. viku. Arnar
og Karen Sif voru valin úr hópi 42
íþróttamanna sem fengu viðurkenn-
ingu íþróttaráðs eftir tilnefningar
frá íþróttafélögunum í bænum.
Arnar Pétursson gekk til liðs við
Breiðablik, uppeldisfélag sitt, og
vann sex Íslandsmeistaratitla á sl.
ári, bæði í götuhlaupum og lang-
hlaupum á braut. Hann hefur verið
einn besti maraþonhlaupari lands-
ins undanfarin ár og stefnir nú
ótrauður á ólympíulágmark í mara-
þoni fyrir Ólympíuleikana í Tókýó.
Er jafnframt í A-landsliði Íslands í
frjálsum íþróttum.
Íþróttakona Kópavogs 2020, Kar-
en Sif Ársælsdóttir, er jafnframt
frjálsíþróttakona ársins hjá Breiða-
bliki. Hún er Íslands- og bikar-
meistari kvenna í stangarstökki
bæði innan- og utanhúss. Hefur ver-
ið sigursæl í sinni grein og var ný-
lega valin í A-landsliðið í frjálsum
íþróttum fyrir árið 2021.
Viðurkenningar fyrir góðan
árangur í íþróttum voru einnig
veittar í flokkum 13-16 ára og 17
ára og eldri. Þar fékk viðurkenn-
ingu ungt fólk í ýmsum greinum,
boltaíþróttum og öðru hefðbundnu
sporti, en einnig þau sem stunda t.d.
hjólreiðar, dans, skák og bogfimi
svo eitthvað sé nefnt. Flokkur árs-
ins 2020 var kjörinn meistara-
flokkur Breiðabliks í knattspyrnu
kvenna en liðið varð sem kunnugt
er Íslandsmeistari í knattspyrnu á
árinu. Einnig voru veittar viður-
kenningar fyrir þátttöku í alþjóð-
legum meistaramótum og ýmsar
heiðursviðurkenningar íþróttaráðs.
sbs@mbl.is
Arnar og Karen Sif valin
Kópavogur F.v. Jón Finnbogason, formaður íþróttaráðs Kópavogs, Karen
Sif Ársælsdóttir og Arnar Pétursson og Ármann Kr. Ólafsson bæjarstjóri.
Íþróttakarl og -kona Kópavogs 2020 valin og kynnt
ins Unnsteinssonar og Þórdísar
Rúnarsdóttur. „Markmiðið er að
styrkja geðheilsu landsmanna með
góðum ráðum en um leið að fyr-
irbyggja mögulega bresti og verja
fólk í mótbyr. Með daglegri inn-
töku G-vítamíns myndum við
sterkara ónæmi,“ segir í frétt frá
Geðhjálp. – Nærri 20 ár eru síðan
Geðorðin voru birt fyrst og þau
eru enn víða í heiðri höfð af mörg-
um, enda boðskapur þeirra sígild-
ur. Þau voru meðal annars gefin út
á segulmerkjum og sjást enn í dag
á ísskápum á heimilum lands-
manna.
„Við byggjum á þessum góðu
skilaboðum frá fyrri tíð, en bættum
ýmsum nýjum við og settum á
dagatalið nú fyrir G-vítamínið,“
segir Grímur Atlason fram-
kvæmdastjóri Geðhjálpar.
Vítamínið er ekki lyfleysa
Fyrirbyggjandi starf er í dag
áherslumál hjá Geðhjálp. Síðasta
haust var vakin athygli á sjálfs-
vígum og forvörnum í því sam-
bandi í verkefninu 39.is. Nú er
sjónum hins vegar beint að lífi og
daglegri líðan. „G-vítamín er ósköp
einfaldlega hvatning til almennings
um að huga að sinni eigin geð-
heilsu með einföldum og góðum
ráðum, svo sem því að einfalda líf-
ið, hreyfa sig reglulega, vera í heil-
brigðum og uppbyggilegum sam-
skiptum og svo mætti halda áfram.
Að hafa þessi atriði öll á hreinu er
engin lyfleysa,“ segir Grímur sem
telur ástand síðustu mánaða hafa
fært fólki margvíslegan skilning á
lífinu og tilverunni.
„Vegna kórónuveirunnar hefur
takturinn í tilverunni verið talsvert
hægari en áður,“ segir Grímur.
„Við þurfum að njóta stundarinnar
og líf flestra er einfaldara en áður.
Slíkt hentar mörgum; að vera
heima hjá sér; lesa, föndra, lesa
bækur, horfa á sjónvarpið, vera
með fjölskyldunni og svo fram-
vegis. Svo er líka til fólk sem
vegna Covid er heima í einangrun,
fer ekki til vinnu hvar það hefur
sinn helsta félagsskap, getur lítið
sótt mannamót og fleira. Sumir
hafa líka misst vinnuna og eru í
þrengingum af þeim sökum. Í byrj-
un nýs árs er hversdagsleikinn líka
allsráðandi og langt til vorsins. G-
vítamínið er því í raun sjaldan mik-
ilvægara en á þessum tíma ársins.“
Lenda ekki í hylnum
Í tengslum við G-vítamín Geð-
hjálpar munu margir leggja orð í
belg, til dæmis með innslögum og
góðum orðum sem birt verða á
mbl.is. Skrifaðir verða pistlar í
blöð og svo mætti áfram telja.
Leiðarstef þessa alls eru forvarnir;
það er hve mikilvægt hverjum
manni er að sinna eigin geðheilsu
og tileinka sér heilræði sem duga í
dagsins önn.
„Ég gríp stundum til þeirrar
myndlíkingar að lífið sé eins og að
vaða straumþunga á. Þar er nauð-
synlegt að finna vaðið og fara yfir
á brotinu. Vera fyrir ofan fossinn
en ekki neðan og gæta þess líka
vel að lenda ekki í straumfallinu og
berast ofan í djúpan hyl, sem þó
hendir marga,“ segir Grímur Atla-
son að síðustu.
Stofnað hefur verið til samstarfsHáskólans í Reykjavík ogPure North Recycling í Hvera-
gerði um endurvinnslu plasts og ann-
arra endurvinnanlegra efna. Mark-
miðið er að efla hringrásarhagkerfi
með endurvinnanlegum efnum, þróa
leiðir til endurnýtingar, auka sjálf-
virkni í vinnslu og söfnun hráefna og
efla fræðslu. Samstarfið er hluti af
landsátakinu Þjóðþrif. Hliðarverkefni
verða svo unnin innan Rannsókna-
seturs HR um sjálfbæra þróun.
Í næstu framtíð gera sérfræðingar
og nemendur HR greiningar á plasti
sem fer í endurvinnslu og hvernig það
megi nýta sem best. Einnig á að
fræða fólk um verðmæti sem felast í
endurunnu plasti og gera aðferðir við
endurnýtingu þess aðgengilegri.
Sjálfbærni er eitt áhersluatriða HR
og sérfræðingar Pure North kenndu
það í lok síðustu haustannar á inn-
gangsnámskeiði í verkfræði fyrir
fyrsta árs nema í greininni. Þar unnu
nemendur ýmis verkefni um endur-
vinnslu og margar hugmyndir komu
fram.
Nýsköpun og umhverfi
Ari Kristinn Jónsson, rektor HR,
segir að samstarfið við Pure North sé
mikilvægt þegar kemur að umhverf-
ismálum í kennslu, rannsóknum og
öðru starfi háskólans. „Háskólinn í
Reykjavík vinnur samkvæmt við-
miðum Sameinuðu þjóðanna um
menntun ábyrgra leiðtoga, með
áherslu á samfélagslega ábyrgð og
sjálfbærni. Eitt af fjölmörgm við-
fangsefnum Íslands í þeim efnum
varðar það plast sem fellur til. Pure
North hefur náð eftirtektarverðum
árangri við endurvinnslu plasts á um-
hverfisvænan hátt um leið og áhersla
er á að fræða atvinnulíf og almenning
um endurvinnslu og hringrás-
arhagkerfið. Við erum því mjög
ánægð með þetta nýja samstarf okkar
og erum þess fullviss að það muni
skila sér í aukinni þekkingu, nýsköp-
un og hreinna umhverfi,“ segir Ari
Kristinn.
Þekking og fagmennska
Áslaug Hulda Jónsdóttir hjá Pure
North segir fólk þar á bæ spennt fyrir
nýju samstarfi. Mikil tækifæri felist í
því að efla efla hringrásarhagkerfið
og sjálfbærni. „Það er mikil þekking,
fagmennska og metnaður hjá HR í
þessum málaflokki og það er mik-
ilvægt fyrir frumkvöðlafyrirtæki að fá
tækifæri til slíks samstarfs,“ segir Ás-
laug.
Umhverfismál í brennidepli hjá Háskólanum í Reykjavík og Pure North Recycling
Samstarf um eflingu endurvinnslu
Samstarf Sigurður Halldórsson, framkvæmdastjóri Pure North, Gísli Hjálm-
týsson, sviðsforseti HR, Áslaug Hulda Jónsdóttir hjá Pure North, Kolbrún
Eir Óskarsdóttir, verkefnisstjóri hjá HR, og Ari Kristinn Jónsson, rektor HR.