Morgunblaðið - 04.03.2021, Blaðsíða 36

BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Gylfi Zoega, prófessor í hagfræði við
Háskóla Íslands, segir sterka eftir-
spurn innanlands eiga þátt í að lands-
framleiðslan dróst ekki meira saman í
fyrra en raun ber vitni.
Samkvæmt bráðabirgðatölum
Hagstofunnar var 6,6% samdráttur í
landsframleiðsl-
unni í fyrra. Það
er eins og Morg-
unblaðið hefur
rakið minni sam-
dráttur en spáð
var á síðasta ári.
Gylfi segir
meginskýringarn-
ar annars vegar
þær að þjóðarút-
gjöld hafi ekki
dregist saman, líkt og gerðist eftir
efnahagshrunið árið 2008. Við þetta
bætist að eftirspurnin hafi beinst inn í
landið en fyrir vikið hafi eftirspurn Ís-
lendinga innanlands aldrei verið
meiri.
Um 200 millljarðar erlendis
„Árið 2019 eyddu Íslendingar um
200 milljörðum króna erlendis en
gátu eðli máls samkvæmt ekki gert
það árið 2020. Þess í stað beindist
eftirspurnin inn í landið auk þess sem
sparnaður jókst. Þessi aukna eftir-
spurn Íslendinga innan lands bætir
upp minni eftirspurn erlendra ferða-
manna. Fyrirtæki sem höfða til er-
lendra ferðamanna, á borð við flug-
félög og fyrirtæki sem skipuleggja
jöklaferðir, hafa tapað viðskiptum.
Það er hins vegar mikil eftirspurn
innanlands í öðrum greinum. Þess
vegna er samdrátturinn ekki meiri,“
segir Gylfi og víkur að vægi ferða-
þjónustu í landsframleiðslu. Lægri
vextir og aukin ríkisútgjöld hafi
hjálpað til við að örva innlenda
eftirspurn.
Atvinnuleysi í kórónukreppunni
hafi farið úr 5% í rúm 11%, skv. tölum
Vinnumálastofnunar, og því aukist
um 6%. Samtímis sé landsframleiðsl-
an að minnka um 6,6%.
Grein með lága framleiðni
„Það bendir til að framleiðni í
ferðaþjónustunni sé ekki mikil.
Niðurstaðan er sú að þeir sem móta
stefnuna ættu að gera áætlanir fram í
tímann um að efla aðrar atvinnu-
greinar. Þá til að reyna að fara ekki í
sama horfið og árið 2019, þegar allt
fylltist af ferðamönnum en ýmsar at-
vinnugreinar áttu erfitt uppdráttar
vegna hás gengis krónunnar. Þ.e.a.s.
að treysta ekki svona mikið á þessa
einu atvinnugrein. Það má ekki draga
úr því að ferðaþjónustan kom með
mikinn gjaldeyri inn í landið og hún
eflir byggð og er frábær byggða-
stefna. Bændur um allt land fengu
tekjur af ferðamönnum og það má
margt gott um greinina segja. Ég er
því ekki að tala hana niður heldur
segja að það sé ekki framtíð í því að
vera fyrst og fremst ferðaþjónustu-
land,“ segir Gylfi.
Þarf 2-3% hagvöxt
Spurður hvers vegna hann telji að
framleiðnin í greininni sé lítil bendir
Gylfi á sambandið milli breytinga á
atvinnustigi og framleiðslu.
„Það er yfirleitt rætt um að það
þurfi 2-3% hagvöxt til að lækka at-
vinnuleysi um 1%. En í þessu tilviki
virðist 1% hagvöxtur nægja. Þegar
6,6% samdráttur í landsframleiðslu
leiðir til 6% aukningar í atvinnuleysi
þá virðist framleiðnin heldur lítil,“
segir Gylfi. Útkoman komi ekki á
óvart. Hann hafi haldið þessu fram
síðan í fyrravor þegar fulltrúar ferða-
þjónustunnar þrýstu á um að landið
yrði opnað, enda væri ferðaþjónustan
ómissandi atvinnugrein.
„Ég benti á að raunin væri önnur
því innlenda eftirspurnin myndi
aukast vegna þess að Íslendingar
kæmust ekki til útlanda. Það veldur
gríðarlegu tjóni að fá farsóttina inn í
landið og það eru miklu meiri hags-
munir fólgnir í því fyrir þetta sam-
félag að halda henni frá landinu þar til
landsmenn hafa verið bólusettir en að
fá erlenda ferðamenn inn í landið. Síð-
an getum við tekið þeim fagnandi
þegar hættan er liðin hjá,“ segir Gylfi.
Með hliðsjón af árangrinum við að
halda veirunni niðri sé ráð að efla inn-
lenda ferðaþjónustu á næstu mánuð-
um. Þá sé hyggilegt að gera fólki
kleift að fara tímabundið af atvinnu-
leysisbótum í vikur og mánuði meðan
tækifæri skapast í ferðaþjónustu og
svo aftur á bætur, ef þörf krefur.
Hagkerfið mun aðlagast
Spurður út í það sjónarmið að
ástandið í efnahagsmálum sé svika-
logn sem þakka megi tímabundnum
ráðstöfunum – auknum ríkisútgjöld-
um og vaxtalækkunum – segir Gylfi
að vextir geti verið lágir áfram. Hvað
varðar hallann af rekstri ríkissjóðs
muni hagkerfið aðlagast aðstæðum ef
bið verður eftir sama fjölda af erlend-
um ferðamönnum og hér var 2019.
„Tíminn líður og fólk sem starfaði í
ferðaþjónustu mun smám saman
færa sig yfir í aðra hluta hagkerfisins.
Það er ekki náttúrulögmál að hér
þurfi að hafa tvær milljónir ferða-
manna til að landið gangi upp. Við er-
um með lifandi hagkerfi. Ferðaþjón-
ustan kom með gríðarlegan gjaldeyri
inn í landið og áttu aðrar greinar, eins
og iðnaður, þá í erfiðleikum því krón-
an var svo há. Nú geta þær vaxið við
lægra gengi,“ segir Gylfi.
Vísbending um litla fram-
leiðni í ferðaþjónustunni
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Við Gullfoss Deilt er um efnahagslegt framlag ferðaþjónustunnar.
 Prófessor vísar til niðurstaðna Hagstofunnar um samdrátt í landsframleiðslu
Gylfi Zoega
36 FRÉTTIRViðskipti | Atvinnulíf
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. MARS 2021
Davíð Ólafsson,
löggiltur fasteignasali,
leigumiðlari og
viðskiptafræðingur
BERG Fasteignasala | Háholt 14 | Mosfellsbæ
Sími 588 5530 | berg@berg.is | berg.is
ATVINNUHÚSNÆÐI
SKRIFSTOFUR – IÐNAÐARBIL
Hafðu samband við okkur og við aðstoðum og finnum
rétta aðilann fyrir þig eða réttu eignina.
Þarftu að selja, kaupa, leigja út
eða taka á leigu?
Austurstræti 7 til leigu
685 fm.
Sími 766 6633
Bankastræti 5 til leigu
450 fm.
4. mars 2021
Gengi Kaup Sala Mið
Dollari 126.45
Sterlingspund 175.97
Kanadadalur 99.9
Dönsk króna 20.454
Norsk króna 14.834
Sænsk króna 15.001
Svissn. franki 137.64
Japanskt jen 1.183
SDR 181.56
Evra 152.1
Meðalgengi/Viðskiptavog þröng 187.622
Hrávöruverð
Gull 1728.5 ($/únsa)
Ál 2176.0 ($/tonn) LME
Hráolía 63.12 ($/fatið) Brent
Allt um sjávarútveg
Samgönguráðuneytið kveðst ekki vera
í stöðu til að svara fyrir meintar niður-
greiðslur Íslandspósts á pakkasend-
ingum út á land, eftir að landið varð að
einu gjaldsvæði
árið 2020.
Ráðuneytið
bendir á að sam-
kvæmt 2. mgr. 17.
gr. laga um póst-
þjónustu skulu
gjaldskrár fyrir al-
þjónustu vera þær
sömu um allt land.
Í ákvörðun Póst-
og fjarskiptastofn-
unar nr. 1/2021,
einkum kafla 3.6.4., sé að finna túlkun
stofnunarinnar á umræddri lagagrein,
s.s. markmiði og tilgangi hennar, m.a.
með tilliti til byggða- og jafnræðis-
sjónarmiða.
Ákvæði um kostnað ekki virkt
„Afleiðing af umræddu ákvæði er að
greiðsluskylda stofnaðist á hendur rík-
inu, sem nemur 126 milljónum króna
að mati Póst- og fjarskiptastofnunar,
sem kemur til viðbótar þeim kostnaði
sem fellur til vegna veitingar póstþjón-
ustu á óvirkum markaðssvæðum.
Önnur afleiðing af 2. mgr. er að
ákvæði 3. mgr. um raunkostnað að við-
bættum hæfilegum hagnaði er ekki að
öllu leyti virkt. Ráðuneytið er ekki í
stöðu til að tjá sig um meinta niður-
greiðslu Íslandspósts í þessu sam-
bandi,“ sagði í skriflegu svari.
Skuli endurspegla kostnaðinn
Til upprifjunar hafa Samtök versl-
unar og þjónustu sakað Póstinn um að
niðurgreiða pakkasendingar út á land.
Hefur lögmaður SVÞ sagt það fara
gegn áðurnefndri 17. gr. póstlaga um
að gjaldskrá fyrir alþjónustu skuli
endurspegla raunkostnað að viðbætt-
um hæfilegum hagnaði.
Varðandi hvort það sé ekki hlutverk
Póst- og fjarskiptastofnunar að fylgj-
ast með að þessi lagagrein sé virt vísar
ráðuneytið m.a. í tilvitnun frá PFS sem
bendi til að stofnunin hafi ekki lokið
skoðun á gjaldskránni. Þannig segi
PFS að gera megi ráð fyrir að gjald-
skrá pakka innanlands komi til skoð-
unar þegar Pósturinn skilar inn upp-
lýsingum um bókhaldslegan aðskilnað
2020. Þá er bent á að Íslandspóstur
ohf. heyri undir fjármálaráðuneytið.
Geta ekki svarað
fyrir Íslandspóst
 Ráðuneyti segir lagaákvæði óvirkt
Kostnaður Pakkar
hafa leitt til taps.
● Borgaryf-
irvöld í Petal-
uma í Kaliforníu
hafa ákveðið að
heimila ekki
fleiri bensín-
stöðvar. Sam-
kvæmt umfjöllun Axios búa um 60
þúsund manns í borginni en þar munu
vera 16 bensínstöðvar. Haft var eftir
borgarfulltrúanum D’Lyndu Fischer að
markmiðið væri að stuðla að notkun
nýrra orkugjafa. En olíuverðið hefur
gefið eftir síðustu daga, eftir hækkanir
í febrúar.
Heimila ekki fleiri
bensínstöðvar
Við dæluna.
STUTT