Ásgarður : blað starfsmanna ríkis og bæja - 01.05.1955, Blaðsíða 5

margra, er í opinberri þjónustu vinna,
eru þess eðlis, að frjáls samningsréttur
í venjulegri merkingu þess orðs, yrði lítt
framkvæmanlegur. I því sambandi má
t. d. benda á það, að þar sem um frjálsan
samningsrétt er að ræða hjá þeim er
vinna í þjónustu einkaaðilja eða opin-
berra aðilja, hefir vinnuveitandi ávallt
rétt til þess að ákveða tölu þeirra, er
hann hefir í þjónustu sinni, enda væri
annað vart samrýmanlegt okkar stjórn-
skipan og hagkerfi. Ef tala opinberra
starfsmanna er hinsvegar ákveðin með
lögum, svo sem er t. d. að jafnaði um
embættismenn, verður frjáls samnings-
réttur þeim til handa varla framkvæman-
legur nema með breytingu slíkrar lög-
gjafar, en það myndi oft valda allmikilli
röskun á hag þeirra og öryggi.
Eg ætla því, að það sé að svo stöddu
skoðun mikils meirihluta opinberra starfs-
manna, að vinna beri að því næstu
mánuði í framhaldi af því undirbúnings-
starfi sem nú er komið alllangt áleiðis í
launalaganefnd þeirri er nú situr á rök-
stólum, að fá ný launalög samþykkt á
Alþingi því, er kemur saman á hausti
komanda. Náist hinsvegar ekki sam-
komulag, er samtökin telja viðhlítandi,
kemur það hinsvegar að sjálfsögðu til
alvarlegrar athugunar, með hverju móti
og í hve ríkum mæli væri hægt að fá
framgengt svipaðri lausn og verkfræð-
ingafélagið hefir þegar fengið á sínu
launamáli.
En hvaða meginsjónarmið ber þá að
leggja til grundvallar við samningu nýrra
launalaga? Eg tel bæði rétt og skylt
að gera hér fyrir því nokkra grein frá
mínum bæjardyrum séð, og skal það auð-
vitað jafnframt tekið fram, að hér eru
aðeins túlkaðar mínar persónulegu skoð-
anir.
Við ákvörðun bráðabirgðauppbóta
þeirra, sem öðru hverju hafa fengizt
undanfarin ár, hefir að jafnaði verið
miðað við launaþróun stéttarfélaga með
fi’jálsum samningsrétti frá einhverjum
tíma og laun opinberra starfsmanna þá
verið hækkuð að meira eða minna leyti
eftir aðstæðum til samræmis við það. Er
það þá venjulega þróun launa á almenn-
um vinnumarkaði frá setningu launalag-
anna 1945, sem miðað hefir verið við.
Auðvitað gæti hér komið til greina að
miða við annað tímabil, svo sem t. d.
árslok 1943, en þá gekk nefnd sú, er
undirbjó launalögin frá 1945, frá tillögum
sínum. Myndi slíkt hlutfall sennilega
verða opinberum starfsmönnum nokkru
hagstæðara, þó að sá munur sé að vísu
minni en almennt virðist álitið.
Ef aðeins er um bráðabirgðalausn að
ræða, er slíkur samningsgrundvöllur auð-
vitað eðlilegur, þar sem uppbygging
launastiga á nýjum grundvelli tekur
lengri tíma en svo, að hún verði gerð í
sambandi við slíkar bráðabirgðalausnir.
Ef hinsvegar er um frambúðarlausn að
ræða, er þessi gamla deila um það, hvaða
ár beri að miða launaþróunina við, að
mínu áliti ófi'jó, og ekki til þess fallin,
að skapa grundvöll fyrir sanngjarnri
lausn launamálsins.
Hvort heldur er farið 10 eða 12 ár
aftur í tímann, er erfitt að sjá heilbrigða
skynsemi í því að halda því fram, að öll
launahlutföll eigi að færa í sama horf
og þá var, þrátt fyrir gerbreyttar aðstæð-
ur að meira eða minna leyti.
Annarri skoðun á þessum málum hefir
og verið haldið mjög fram, en hún er sú,
að launakjörin eigi að miða við það, að
menn geti „lifað á laununum“ eða launin
séu „mannsæmandi“ eins og það er orðað.
Þó að þetta láti vel í eyrum er gallinn á
þessum tillögum sá, að allan mælikvarða
vantar að sjálfsögðu á það hvað séu
„mannsæmandi“ laun, þar sem skoðanir
á slíku eru sennilega jafnmargar og borg-
ararnir í þjóðfélaginu.
A hvorugu þessara sjónarmiða verður
því byggður skynsamlegur grundvöllur
til ákvörðunar launastiga opinberra
ÁSGARÐUR 3