Ásgarður : blað starfsmanna ríkis og bæja - 01.05.1955, Síða 10

breytinga á meSaltekjum í hverri stétt.
Hefur það reyndar verið undrunarefni
hagfræðinga, hve litlar breytingar verða,
jafnvel á löngum tímabilum, á skiptingu
þjóðarteknanna milli höfuðstétta þjóðfé-
lagsins. Mikilvægasta breytingin, sem
orðið hefur á tekjuskiptingunni á undan-
förnum áratugum, hefur orðið fyrir til-
stilli ríkisvaldsins, en með stighækkandi
sköttum og félagslegum bótum og styrkj-
um hefur miklu af tekjum hinna efnaðari
stétta verið dreift meðal hinna efnaminni.
Það er þó allt útlit fyrir, að jafnvel þess-
ari endurskiptingu þjóðarteknanna séu
takmörk sett, þar sem mjög háir
skattar annarsvegar og mikið félagslegt
öryggi hinsvegar hlýtur að hafa áhrif á
afköstin í þjóðfélaginu, þar eð það dregur
úr hvatningu til mikillar vinnu og átaka.
Aukning þjóðarteknanna í heild hlýtur
þessvegna að vera mikilvægasti þáttur-
inn í kjarabótum allra stétta þjóðfélags-
ins, að minnsta kosti á meðan tækni og
framleiðsluafköstum fer fram jafnmikið
og verið hefur undanfarin ár. Menn gera
sér þó oft ekki grein fyrir því, hver áhrif
stefnan í launamálum hefur á heildar-
tekjur þjóðarbúsins. Launamálin eru einn
höfuðþáttur verðmyndunarkerfisins, og
það er mjög undir afstöðu launastéttanna
komið, hverja stefnu er hægt að reka í
efnahagsmálum á uverjum tíma. Ég mun
hér á eftir reyna að rekja samhengi þess-
ara mála nokkuð. Að vísu er ekki hægt
að styðja nema lítið af því, sem ég segi,
með beinum tölum, enda mundi það þykja
tyrfið mál, og verða því niðurstöður mínar
einkum byggðar á almennri röksemda-
færslu.
III.
Skipulag það, sem nú ríkir í launamál-
um, á rót sína að rekja til upphafs síðustu
styrjaldar, en um það leyti var almennt
byrjað að binda laun við vísitölu. Skömmu
síðar var vísitölu landbúnaðarafurða
komið á laggirnar og aukin afskipti hins
8 ÁSGARÐUR
opinbera af hverskyns verðlagsákvörð-
unum. Þetta kerfi, sem ég mun kalla vísi-
tölukerfi, enda þótt vísitala sé ekki nema
einn þáttur þess, hefur haldizt óbreytt í
meginatriðum í hálfan annan áratug þrátt
fyrir nokkrar tilraunir, sem gerðar hafa
verið til að binda kaupgjaldið. Það, sem
einkum hefur ráðið afstöðu manna allan
þennan tíma, hefur verið verðbólguhugs-
unarhátturinn. Mikil verðbólga, sem ef
til vill getur haft í för með sér 25—50%
verðhækkun á einu ári, mundi vissulega
stórskaða hverja þá stétt manna, sem
aftur úr drægist um launakjör. Fyrir
opinbera starfsmenn og aðra, sem ekki
geta gripið til verkfalla til þess að knýja
fram kauphækkun, virðast því vísitölu-
uppbætur á laun vera eina tryggingin
fyrir því, að hlutur þeirra sé ekki fyrir
borð borinn.
A tímum stöðugs verðlags skipta vísi-
töluuppbætur hinsvegar litlu máli, og
höfuðáherzlan er þá lögð á beinar launa-
hækkanir. Vísitölufyrirkomulagið er því
afleiðing verðbólguóttans, en það hefur
síðan átt drjúgan þátt í því að halda verð-
bólguhættunni við og gera hana að
eilífðarvandamáli. Það er að vísu hugsan-
legt, að hægt sé að koma í veg fyrir áfram-
haldandi verðhækkanir þrátt fyrir vísi-
tölufyrirkomulagið, en þó er vafasamt, að
það geti tekizt nema með mjög óvinsælli
verðhjöðnun.
Meginókostur vísitöluuppbóta á laun
og annarra skyldra ráðstafana, t. d. vísi-
tölu landbúnaðarafurða og verðlagseftir-
lits, er, hve erfitt þær gera þjóðfélaginu
að leysa hverskyns vandamál, er stafa
af jafnvægisleysi í þjóðarbúskapnum.
Markaðshagkerfið krefst þess fyrst og
fremst, að verð og kaupgjald sé breyti-
legt.
Það kerfi, sem við eigum við að búa
og ég hef nefnt vísitölukerfi, byggist hins-
vegar á þeirri forsendu, að allt verðlag
og kaupgjald, að minnsta kosti innan-
lands, eigi að hreyfast samhliða. Með öðr-