Þjóðmál - 01.03.2016, Síða 26

Um leið og viðskiptabanki hefur fjárfestingastarfsemi skapast hætta á því að
hagsmunir banka og innstæðuhafa fari ekki saman í tilteknum verkefnum.
Hætta á hagsmunaárekstrum kallar á meiri reglur og eftirlit en það veldur
auknum kostnaði. Einfaldara og öruggara væri að skilja á milli.
virku eftirliti og ströngum viðurlögum. Með
því að banna viðskiptabönkum að stunda
fjárfestingabankastarfsemi verða skilin skýr
og eftirlitið auðveldara í framkvæmd.
En það eru fleiri rök nefnd fyrir aðskilnaði
viðskiptabanka og fjárfestingabanka. Um
leið og viðskiptabanki hefur fjárfestinga-
starfsemi skapast hætta á því að hagsmunir
banka og innstæðuhafa fari ekki saman í
tilteknum verkefnum. Hætta á hagsmuna-
árekstrum kallar á meiri reglur og eftirlit en
það veldur auknum kostnaði. Einfaldara og
öruggara væri að skilja á milli.
Einnig eru nefnd þau rök að viðskipta-
bankar sem njóta ríkisábyrgðar, njóti þar með
óeðlilegs forskots í samkeppni við önnur fjár-
málafyrirtæki sem ekki njóta ríkisábyrgðar.
Að lokum hefur verið bent á að fái bankar
að stunda blandaðan rekstur geti þeir orðið
mun stærri en annars væri. Því stærri sem
viðskiptabanki er þegar hann fellur, því meira
getur tjón ríkisjóðs orðið.
Rökin gegn aðskilnadi
Það hafa verið færð ýmis rök gegn aðskilnaði.
Bent hefur verið á að fjármagnskostnaður
við fjárfestingastarfsemi muni aukast við
aðskilnað frá viðskiptabanka. Eftir aðskilnað
færfjárfestingabankahlutinn ekki lengur
aðgang að ódýru flármagni í formi innstæðna
og verður því að fjármagna sig á kjörum sem
bjóðast á markaði. Vextir á innstæðum eru
jafnan umtalsvert lægri en markaðskjörin,
aðallega vegna þess að innstæður eru
óbundnar og taldar njóta ríkisábyrgðar þegar
á reynir.
Aukinn fjármagnskostnaður eru þó varla
gild rök gegn aðskilnaði nema hægt sé að
sýna fram á að fjárfestingabankastarfsemi
eigi tilkall til ríkisábyrgðar á fjármögnun sinni
en það hefur ekki verið sýnt fram á neitt slíkt.
Stærðarhagkvæmni getur vissulega tapast
ef viðskiptabankar mættu ekki stunda fjár-
festingastarfsemi. En á móti má spyrja hvort
það sé skylda ríkisins að axla verulega áhættu
svo að bankar geti náð stærðarhagkvæmni.
Hér á landi virðist fákeppni á bankamarkaði
vera meira aðkallandi vandamál en skortur
á stærðarhagkvæmni. Þrír stórir bankar
ráða yfir 90% af markaðinum og við slíkar
aðstæður er alls óvíst að aukin stærðarhag-
kvæmni myndi skila sér í bættum kjörum til
neytenda.
Einnig er bent á að í stað aðskilnaðar ætti
að leggja áherslu á betra regluverk, bætt
siðferði í bankarekstri og virkara eftirlit. Setja
eigi upp„girðingar"innan alhliða banka til að
hindra að innstæður verði notaðar til að fjár-
magna fjárfestingabankastarfsemi og til að
draga úrfreistnivanda. Eflaustyrði þetta allt
til bóta en áhætta ríkisins verður þó áfram til
staðar og reglurnar og eftirlit getur brugðist.
Blandaðir bankar geta líka orðið stærri en
góðu hófi gegnir.
Að lokum er bent á að innlendir bankar
þurfi að geta keppt við erlenda alhliða banka
og því óæskilegt að íþyngja innlendum
bönkum með löggjöf sem er strangari eða
frábrugðin því sem tíðkast á EES svæðinu. Á
móti má segja að viðskiptabankastarfsemi sé
fremur staðbundin. Hún byggir að mestu leiti
á því að taka við innlánum í krónum og veita
lán í krónum til einstaklinga og fyrirtækja
sem starfa hér. Erlendir bankar hafa ekki sýnt
mikinn áhuga á þeirri starfsemi. En þeir hafa
vissulega lánað til íslenskra fyrirtækja sem
hafa erlendar tekjur og eru lánshæf í erlendri
mynt. Erlendu bankarnir eru margfalt stærri
en íslenskir bankar og fjármagnskostnaður
þeirra er og verður líklega ávallt lægri en
íslenskra banka. Þótt ríkissjóður íslands
standi að bönkunum í dag hefur það ekki
24 ÞJÓÐMÁL