Þjóðmál - 01.03.2016, Síða 33

Gt Ogígatonn ereinn milljarðurtonna) af
koltvíildisjafngildum (gróðurhúsalofttegund-
ir eru íjölmargar og eru umreiknaðar yfir í
jafngildi C02, sbr. þorskígildi), og árið 2015
hafði þessi losun numið 2.000 Gt/ C02eq
frá upphafi iðnvæðingar um miðja 18. öld.
Núverandi losun nemur um 40 Gt/ár, svo að
eftir 30 ár mun hitastigið hafa hækkað um
2°C að óbreyttu. Óttast er, að eftir það fáist
ekki rönd við reist enn frekari hitastigshækk-
un; hún verði stjórnlaus.
Orkuvinnsla með jarðefnaeldsneyti veldur
2/3 losunarinnar, svo að með því að leysa
hana af hólmi með sjálfbærum hætti má
þrefalda tímann fram að 2°C hækkun.
Það þarf mikið átak til að hindra 2°C hækk-
un og kraftaverktil að hindra 1,5°C hlýnun,
sem fulltrúar á Loftslagsráðstefnunni í París
virtust þó sammála um, að væri keppikefli.
Fulltrúar þjóðanna á ráðstefnunni vissu, hvað
þarf að gera, en engin leiðsögn var veitt um,
hvernig á að standa að málum, og engar
skuldbindingar voru gefnar. Þar stendur hníf-
urinn í kúnni, og fulltrúar olíu- og kolafram-
leiðenda glotta við tönn. Þetta er gamalt vín
á nýjum belgjum.
Fyrir bæði hitastigsviðmiðin þarf tækni-
byltingu, sem fjallað verður um í þessari grein.
Stjórnmálamenn heimsins hafa hins vegar
sóað tímanum frá 1980, þegar vandamálið
birtist þeim fyrir tilstuðlan vísindamanna, í
að kýta um fyrirkomulag á minnkun losunar
og kostnaðarskiptingu á milli þjóða í stað
þess að búa í haginn fyrir orkubyltingu, sem
gerir þjóðum kleift með hagkvæmum hætti
að hverfa af óheillabraut bruna jarðefnaelds-
neytis. Það blasir þó við, að orkubylting er
forsenda farsællar lausnar á viðfangsefninu.
Afleiðingar hlýnunar á jörðunni eru nú
þegar orðnar sýnilegar með bráðnun jökla,
hækkandi sjávarborði og flótta lífvera af
hefðbundnum búsvæðum sínum yfir á
kaldari svæði á landi og í sjó. Þá þykjast
menn sjá merki um auknar öfgar í veðurfari,
staðbundinn aukinn þurrkog aftakaregn.
Flafið tekur við miklu af losun mannkyns á
koltvíildi og léttir þannig á styrkaukningu
þess í andrúmsloftinu. Þetta ísog veldur súrn-
un hafsins, sem þynnir varnarhjúp skeldýra
og leysir upp kórala. Eftirfarandi er haft eftir
David Attenborough1 í þessu sambandi:
„Við vitum um afleiðingar hlýnunarinnar,
t.d. fyrir heimshöfin. Hlýnun sjávar veldur
miklu tjóni á fiskstofnum, og hlýnun jarðar
veldur því, að eyðimerkur breiðast út.
Vandamálin vegna hlýnunarinnareru
gríðarleg; það verður að afstýra henni,
hvað sem það kostar."
Vegna þessara ummæla er rétt að halda
því strax til haga, að ekki eru allir sama sinnis,
að öllu eigi að kosta til við að hindra hlýnun,
heldur vilja sumir beina meiri kröftum og
fjármagni að því að fást við afleiðingarnar og
jafnvel að draga úr geislun sólar til jarðar með
því t.d. að dreifa brennisteini í heiðhvolfinu úr
háfleygum flugvélum. Enn erfiðara mun þó
reynast að ná samkomulagi um mótvægis-
aðgerðir en að stemma stigu við losuninni
sjálfri.
Kenningar hafa verið uppi um, að aukið
ferskvatn í Norður-íshafi mundi færa Golf-
strauminn úr stað eða jafnvel draga úr
honum, en slíkt er ekki sannað.
Vandamálið, hlýnun jarðar, og orsakir
hennar-losun gróðurhúsalofttegunda, eru
vel skilgreind, en viðbrögð mannkyns hingað
til eru röng, enda hafa þau sáralitlu skilað,
sem kalla mætti viðspyrnu, og hefurt.d.
koltvíildis-styrkurandrúmslofts aukist um 14
% frá 1990. Hér verður rýnt í, hvað hefur mis-
tekist í þessari„baráttu", og hvað ertil ráða.
Góð stjórnun á umhverfinu
snýst um eignarrétt
Fyrirsögnin er tekin úr grein eftir Lars Chris-
tensen, alþjóðahagfræðing, í Markaðinum,
9. desember 2015. Hann tekur þar dæmi af
fiskveiðum; flestar fiskveiðiþjóðir heims hafi
glímt við ofveiði og geri margar enn. Þegar
sjómaður veiði fisk úr„sameiginlegum stofni",
minnki framboðið af fiski til skamms tíma
til annarra sjómanna. Frá sjónarmiði hvers
sjómanns eða útgerðar sé þá skynsamlegt að
auka sjósóknina til að veiða meira, en hugsi
hann hins vegar um„almannaheiH" og tak-
marki veiði sína til að forðast ofveiði, hættir
VORHEFTI2016 31