Skólablaðið - 01.02.1975, Qupperneq 2

GEÍR
HALLGRÍMSSON
Það er merkur áfangi í mínum augum, þegar 50. ár-
gangur Skólablaðsins er gefinn út. í tilefni þess árna
ég Skólablaðinu og nemendur Menntaskólans í Reykjavík
allra heilla, og minnist góðra og skemmtilegra stunda,
sem varið var við útgáfu Skólablaösins.
Ég átti sæti í ritnefnd Skólablaðsins, þegar ég
var 1 5. bekk. Þá var Benedikt Gröndal, alþingismaður,
formaður ritnefndar. Hann var þá þegar þjálfaður blaða-
maóur, hafði unnió við blaóamennsku að sumarlagi og setti
að mörgu leyti nýtt snið á Skólablaðið. Þegar ég varð
svo ritstjori arið eftir 1943-1944, þótti okkur sem
skipuðum ritnefndina mikill vandi á höndum að verða ekki
eftirbátar árgangsins áður. Hófumst við því strax handa.
Alls komu út sjö tölublöð af Skólablaðinu þann vetur.
Var eitt tölublað prentað og selt í lausasölu í borginni
á sérstökum skóladegi, sem efnt var til, til að kynna
skólann meðal borgarbúa og landsmanna allra. Höfðu
nemendur m.a. útvarpsdagskrá í. þessu skyni.
Útgáfa Skólablaðsins var erfið aó mörgu leyti,
nemendur voru ekki viljugir að skrifa í blaðið. Það
þurfti að ganga á eftir þeim með grasið í skónum til
þess að fa efni í blaðið, en með einhverjum hætti tókst
okkur að fylla þessi sjö tölublöð. Fjárhagurinn var
slíkur, að við birtum reikninga í síðasta tölublaðinu
i samræmi við þá stefnu blaðsins að birta skyldi opin-
berlega reikninga allra skólafélaga. Kom þar fram, að
ársveltan nam nær 17.000.oo krónum og yfirfærðar voru
til næsta ars 1366.62 krónur. Ég hef ekki lagt út í það
að reikna, hvað þessir fjármunir eru að núverandi verð-
gildi, en þetta voru töluverðar upphæðir í þá daga.
Þegar ég fletti þessum 19. árgangi Skólablaðsins,
sé ég, aó efst á dagskrá voru umræður um félagslíf nemenda
og þá venjulega umkvartanir um lélega þátttöku og áhuga-
leysi nemenda á því sviði. Námsefnum var gerð töluverð
skil og upp hófust mjög harðvítugar deilur milli stærð-
fræðideildar-og máladeildarmanna um það, í hvorri deild-
inni menn hlytu betri menntun. Rætt var um stærðfræði-
kennslu í máladeild og málakennslu í stærðfræðideild og
þótti hvorum um sig óþarfi að kenna stærðfræði í mála-
deild og mál í stærðfræðideild. Skólablaðið hóf sér-
staka baráttu fyrir betri nýtingu skólaselsins, og
margar greinar voru birtar til þess að berjast fyrir
því, að íþaka væri tekin í notkun í þágu nemenda, en
bókasafnið í íþöku og húsakynni þar höfðu verið lokuð
og nemendum til einskis gagns. Það er einnig skemmtilegt
að minnast þess nú á kvennaárinu, aó minnst var á
kvenréttindi og þátttöku stúlkna í skólalífinu og
komist meðal annars svo að orói:
"Þær sjást sjaldan á málfundum nú orðið og
iáta enda lítið til sín heyra þar þó þær komi. Séu
þær beðnar að skrifa greinarkorn í Skólablaðið þykir
þeim það eins mikil fjarstæða og þær væru beðnar að
skreppa til Rússlands og miðla málum milli ófriðar-
aðilanna. Ekki er samt vitað, að áhugamál kvenþjóðar-
innar hafi verið útilokuð frá blaðinu og fundunum, né
heldur hefur þeim verið bannað að taka þátt í áhuga-
málum skólabræðra sinna. En þær virðast kunna því
hið besta að láta þá alltaf hafa orðið og vera alls
staðar fremsta í flokki. Til hvers eru þá kven-
réttindin? Þetta er í fáum orðum sagt kvenfólkinu
til háborinnar skammar, og ef þið, kæru skólasystur,
eruð ekki því meiri rolur og andleysingar, er vonandi
að þið rumskið nú við og látið sjá, aó í Mennta-
skólanum er enn kvenfólk sem hefur ekki aðeins munninn
fyrir neðan nefið heldur er einnig sæmilega penna-
fært".
Þannig var gengið á eftir stúlkunum í þá daga
og bar þann árangur, að í næsta tölublaði birtist
nafnlaus grein með fyrirsögninni "Kvenfólkið hefur
oróið." Var þar meðal annars komist svo að orði:
"Er það skemmst að minnast, að fyrir ári var
máladeild þáverandi 5. bekkjar skipt eftir kynjum
fyrir einróma ósk kvenfólksins í bekknum. Leið ekki
á löngu, þar til er það kæmi í ljós, hvorn bekkinn
skipuðu betri námskraftar. Þegar við jólaeinkunn fann
rektor í engum aðalbókum lýsingarorð, sem nógsamlega
létu í ljósi aðdáun hans á hinum andlegu afköstum
kvennabekkjarins. En nokkuð kvað við annan tón, þegar
hann ávarpaði strákabekkinn. Eigi er gjörla vitað,
hvað þar fór fram, en hins vegar er það mál manna,
að piltarnir hafi verið all uppburðarlitlir á svipinn
er þeir lyppuðust út úr T-stofunni undan ræðu rektors."
Og síðar segir ennfremur: "Getur því ekki hjá því
farió, aö menn álykti af þessu, að strákarnir séu fegnir
að njóta góðs af iðni og ástundun kvenfólksins. Hins
vegar hafa þeir sýnt all mikla óánægj.u yfir því, sem
þeir kalla þátttökuleysi kvenfólksins í málfundafélags-
lífi skólans. En má ég spyrja: Hvernig færi fyrir
strákunum, ef við sætum ekki heima og skrifuðum glósur
og vertion fyrir þá á þeim tíma, sem þeir eyða í ómerki-
legt kjaftæði og rifrildi á fundum? NÚ geta strákarnir
sagt: Ekki virðist ykkur vanta tíma, þegar þið mætið
á hverri dansæfingu, ekki eru þið þá heima "að læra
fyrir okkur". En hér kemur enn í ljós fórnfýsi og miskunn
kvenfolksins. Það rífur sig upp frá hinum dýrmætu lær-
dómsiðkunum sínum í fullri meðvitund um það, að án
þátttöku þess gæti þessi "populera" fótamennt strákanna
ekki farið fram, svo að nokkurt lag væri á. Því að víst
er um það, að það yrði furðuleg sjón og allóvanaleg að
líta inn á dansæfingu menntaskólanemenda, þar sem
strákarnir dönsuðu hver við annann.
Af þessu hlýtur mönnum að vera það ljóst að
með komu og veru stúlknanna í skólann hefur piltum
skólans verið gert meira gagn en skaði, og er nú kominn
tími til þess að þeir fari að gera sér það ljóst."
1 rabbdálki sama tölublaðs er gerð athugasemd
við þessa ritsmíð á þennan hátt:
"En þaö er með þetta kvenfólk, að það er ofboð-
lítió gleymió. Svo segir á einum stað í velæruveröugri
grein, að máladeild 5. bekkjar í fyrra hafi verið skipt
eftir kynjum samkvæmt einróma ósk stúlknanna. En svo
langt muna sumir, að litlu eftir að blessaðar "dúfurnar"
höfðu borið fram hina "einróma ósk", þá gengu nokkrar
þeirra á fund yfirvaldanna og höfðu þá séð eftir öllu
saman og báðu um að breyta þessu aftur. Þær söknuðu
víst strákanna svona mikið. En þótt flestir menn séu
svo gerðir, að þeir vilja allt fyrir "dömurnar" gera
og ekki síður þegar í hlut eiga ungar og fallegar
stúlkur, þá er þeirri greiðasemi takmörk sett, og svo
fór að stúlkurnar voru "hryggbrotnar.""
Af þessum glefsum má sjá hvernig rætt var um
kvenréttindi og þátttöku kvenna í almennum umræðum þá
og verður að játa, að nú er nokkur breyting á orðin,
þegar konur skipa bæði inspector- og ritstjóraembætti.
Magnús Finnbogason magister var ábyrgðarmaður
Skólablaðsins þennan 19. árgang þess og fór mjög
samviskusamlega yfir hvert orð, sem skrifað var í
blaðið, en aldrei kom það fyrir, að grein væri hafnað
af hans hálfu og ég hygg raunar heldur ekki af hálfu
ritnefndarinnar. Við áttum ánægjulegt samstarf við
Pálma Hannesson rektor, en einu sinni sá hann þó ástæðu
til þess að kalla á fund á sal til þess að setja ofaní
okkur vegna greinar sem birtst hafði um Selið og af-
skipti selsnefndar af afnotum þess, og urðum við þar
auðvitað að standa fyrir máli okkar.
Allt eru þetta ljómandi skemmtilegar endur-
minningar, og ekki hefði ég viljað fara á mis við þá
reynslu, sem ég hlaut sem ritstjóri Skólablaðsins. Ég
hef engu síður haft gott af þeirri reynslu síðar á
ævinni en náminu sjálfu. Þótt ég gerði mér ekki grein
fyrir öðru þá, en að gaman væri við þetta að fást.
Ég vonast til þess, að Skólablaðið megi veita
sem flestum nemendum Menntaskólans í Reykjavík ánægju
og verða þeim að gagni.
Geir Hallgrímsson.
Ritstjóratal
1941- 42
1942- 43
1943- 44
1944- 46
1946- 47
1946
1947- 48
1948- 49
1949- 50
1950- 51
1951- 52
1953- 54
1954- 55
1955- 56
1956- 57
1956- 57
1957- 58
1958- 59
1959- 60
1960- 61
1961- 62
1962- 63
1963- 64
1964- 65
1965- 66
1966- 67
1967- 68
1968- 69
1969- 70
1970- 71
1971- 72
1972- 73
1973- 74
1974
1974- 75
Jón Löve prófessor.
Benedikt Gröndal alþingismaður.
Geir Hallgrímsson forsætisráðherra.
Friðrik Sigurbjörnsson lögfræðingur.
Arni Guðjónsson lögfræðingur.
Bjarni Bragi Jónsson hagfræðingur
ritstjóri Hátíðablaðs.
Rögnvaldur Jónsson prestur.
Þorkell Grímsson fornleifafræðingur.
Örnólfur Thorlacius menntaskólakennari.
Guðmundur Pétursson læknir.
Arni Bjömsson þjóðháttafræðingur.
Olafur Pálmason bókavörður.
Sveinbjörn Björnsson eðlisfræðingur.
Kristján Bersi Ölafsson skólastjóri.
Jón E. Ragnarsson lögfræðingur
settur ritsjóri 1. tbl.
Pétur Stefánsson verkfræðingur.
Jónas Kristjánsson ritstjóri.
Þórður Harðarson læknir.
Þráinn Eggertsson hagfræðingur.
Einar Már Jónsson sagnfræðingur.
Sverrir Hólmarsson menntaskólakennari.
Júlíus Kristinsson skjalavörður.
Þráinn Bertelsson rithöfundur.
Jón Örn Marinósson fféttamaður.
Jóhannes Björnsson læknanemi.
Vilmundur Gylfason menntaskólakennari.
Þórarinn Eldjárn bókmenntanemi.
Jóhannes Olafsson kennari.
Gestur Guðmundsson þjóðfélagsfræðinemi.
Gestur ölafsson stærðfræðinemi.
Jón Þór Jóhannsson íslenzkunemi.
Páll Baldvinsson verzlunarmaður.
Ingibjörg Friðbjörnsdóttir handíðaskóla-
nemi, sagði af sér í febrúar 1974*
Gunnlaugur Johnson menntaskólanemi.
Inga Lára Baldvinsdóttir menntaskólanemi.
BENEDÍKT
GRÖNDAL
Ritstjórn Skólablaðsins er meðal skemmtilegustu minninga,
sem ég á frá sex ára námi í Menntaskólanum, en í þá tíð þurfti
ekki frekari skýringar á því skólaheiti, og MR þýddi aðeins
Mjólkurfélag Reykjavíkur. Eg fékk snemma áhuga á blaðamennsku
og hafði þegar starfað nokkuð við dagblað í Reykjavík, er ég
komst á það tilverustig, að geta orðið ritstjóri Skólablaðs-
ins, sem varð veturinn 1942-43.
Þar eð ég hef nú verið pólitískur blaðamaður og stjórn-
málamaður í aldarfjórðung, kann það að koma á óvart, að í rit-
stjóratíð minni við Skólablaðið var ég hatrammur andstæðing-
ur allra stjórnmála, útilokaði stjórnmálaskrif úr blaðinu og
átti í deilum um það efni við ritnefnd. Forustumaður þeirrar
nefndarmanna, sem vildu fá pólitík í blaðið, var Geir Hall-
grí ms s on.
Ég kvaddi blaðið í grein í aprílhefti, en þar segir m.a:
"Blaðið hefur verið með allbreyttu sniði frá því, sem áður
var, og í því fjöldinn allur af nýjungum. Breytingum þessum
má skipta í tvennt: l) Breytingar á ytra útliti og 2) Breyt-
ingar á efni blaðsins. Hvað ytra útlit snertir ber fyrst að
nefna kápuna, sem nú er ávallt prentuð í tveim litum og nú
síðast á sérstakan pappír. Þá hefur verið reynt að setja
hverja grein svo fram í blaðinu, að hún væri sem læsilegust,
teiknaðar fyrirsagnir, smámyndir o.s.frv. Höfum við við það
notið á^etrar samvinnu fjölritunarstofunnar, sem prentaði
blaðið (Stofu Daníels Halldórssonar, þá í Hafnarstræti). Um
efnið er það að segja, að birtar hafa verið greinar um hvers
konar áhugamál nemenda, aðallega þau, sem snerta skólann, en
einnig mörg önnur. En einu taka menn eftir. Það hafa engar
pólítískar greinar birzt. Vil ég nú víkja nokkru nánar að
því.
I allan vetur hefur verið nokkur ágreiningur milli mín
og ritnefndarinnar um það, hvort birta ætti í blaðinu grein-
ar um pólitísk efni, gera það að vettvangi fyrir stjórnmála-
deilur. Ég held því fram, að Skólablaðið sé enginn vettvang-
ur fyrir pólitík, vegna þess að með því er eytt rúmi og pen—
ingum í efni, sem hægt er að gera full skil á 5 mínútum á
málfundi (og fá svar strax). Eg held því fram, að blaðið sé
enginn vettvangur fyrir pólitík, vegna þess að I slíkum
greinum kemur sjaldan fram meira en við getum lesið í dag—
blöðunum. Og ég held því fram, að sé blaðið gert að vett-
vangi slíkra deilna, verði hætta á, að stjórnmálaflokkarnir
°ti fylgismönnum sínum fram og reyni þannig að hafa áhrif á
nemendur. Ritnefndin var og er á annarri skoðun, en í vetur
hefc-íÉg þó haldið minni skoðun til streitu, og ekki hefur birzt
einn stafur um stjórnmál.”
• • 1 n J £> UCIIL-L ct, Ciu pi X gg 1 U
manna meanhluti í nefndinni hefði getað knúið vilja sinn
fram, en engin pólitísk grein hefði borizt ritnefnd. Að
þessu frátöldu var samstarfið í bezta lagi og endaði á kurt-
eislegum hexllaóskum. Svo kom grein um auðvald og sðsialisi
eftir Asmund Sigurjónsson (með mynd af Stalín) og greinin
Það, sem koma skal" eftir Geir Hallgrímsson (með mynd af fí
tækling og ríkisbubba). Þeir deildu hart um Sovét og sér-
eignaskipulag.
Annars er mér minnisstaiðast frá þessum árgang, að skól-
inn var þá nýkominn úr tveggja ára útlegð. Brezka hernáms-
liðið hafði tekið byggingar skólans, og honum var komið fyrir
1 húsakynnum Háskóla Islands. Eg lagði því mikla áherzlu á
að fræða um sögu gamla skólans, endurvekja ýmsar hefðir
tengdar húsinu - og þessar minningar hafa æ siðan gert mér
sérlega ljóst, hversu illa hefur verið unnið að húsnæðismál-
um skólans. Ég vildi alla tlð, að ríkið tæki allt landið
upp að Þingholtsstræti, reisti byggingar á þrjá vegu en garð-
ur og friðland skólans yrði I miðjunni. En það er liðinn
draumur.
Engum kom til hugar að nefna sex á prenti í þessa tíð.
Mesta klám, sem komst inn í blaðið, var saga um það, er Pál3
Líndal bauð upp dömu á balli, og spurði hana: "Má ég mis-
þyrma yður dálitla stund, fröken?" Hann átti auðvitað við
tærnar einar.
Benedikt Gröndal.
2