Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2014, Qupperneq 83

„Allt dauðlegt hlýtur að deyja“
Næstu vikur er Gunnlaugur með annan
fótinn í Vopnafirði og farnar eru nokkrar
ferðir þangað frá Eiríksstöðum með búpening
og búslóð. Tæpum tveimur mánuðum eftir
að gosið hófst skrifar Gunnlaugur að hann
hafi farið með öðrum manni: „Heim að
sækja fólkið.“ Þann 21. maí er dyrunum að
Eiríksstaðabænum lokað í síðasta skipti í
bili en þá skrifar Gunnlaugur: „dimmviðri
í morgun allir kvöddu dalinn mora. Bærinn
í Eiði mykil breiting“. Með það heldur
Gunnlaugur á brott án þess að vita hvort og
þá hvenær hann snúi afitur á æskuslóðimar.
Framundan em erfiðir tímar þar sem hann
þurfti að sjá á eftir mörgum sveitungum
sínum og kunningjum til Ameríku. Um þetta
vitnar dagbókin en í febrúar 1876 skrifar
Gunnlaugur:
5 L Prófastur kom heim Ameríku Agent
kom
6 S Messað jeg lagðist veikur Margir
gestir komu leingra að
7 M Ameríku fundur haldinn hér Jeg lá
fárveikur altekinn
14 M Pjetur Jökull fór Ameríkufarar urðu
yfir 70 sem skrifuðu sig
Hvort Gunnlaugur hefur íhugað að láta slag
standa og sigla til Ameríku er óvitað, að
minnsta kosti skrifar hann ekki neitt um það
í dagbókina. Hafi hann íhugað það lét hann
í það minnsta ekki verða af því. I Vopnafirði
bjó Eiríksstaðafólkið fram til ársins 1878 en
þá snéri það aftur í Eiríksstaði. Gunnlaugur
kvæntistárið 1882 Steinunni Vilhjálmsdóttur
Oddsen frá Hrappstöðum í Vopnafirði og
bjuggu þau á Eiríksstöðum þar til Gunnlaugur
lést árið 1888. Steinunn bjó áfram á jörðinni
og giftist aftur 1890, Einari Einarssyni frá
Hafrafelli.8 Afkomendur Gunnlaugs og
Benedikt Gíslason frá Hofteigi, Eiríksstaðir á Jökuldal. 12-13.
Steinunnar búa enn á Jökuldal, á Eiríksstöðum,
Hákonarstöðum og Skjöldólfsstöðum.
Það er erfitt að gera sér í hugarlund hvemig
það var að upplifa náttúrhamfarir af þessari
stærðargráðu á síðari hluta 19. aldar. Ekki var
hægt að treysta á aðstoð björgunarsveita eða
almannavarna og ekki hægt að nýta ljölmiðla
eða ijarskiptatækni til að koma upplýsingum
til almennings. Fólk stóð eitt frammi fyrir
náttúmöflunum og þurfti að takast á við þau
með þeim bjargráðum sem þá vom til. Dagbók
Gunnlaugs Snædal veitir örlitla innsýn inní
hugarheim þessa fólks og allar þær áskoranir
sem það stóð frammi fyrir.
Elsa Guðný stundar MA-nám í þjóðfrœði við
Háskóla Islands og er greinin að hluta byggð á
efni lokaritgerðar hennar.
Heimildaskrá
Benedikt Gíslason frá Hofteigi. Eiríksstaðir á
Jökuldal. Múlaþing, 6. hefti, 1971, 1-18.
Davíð Ólafsson. Að skrá sína eigin tilveru:
Dagbækur, sjálfsímynd og heimsmynd á
18. og 19. öld. I Einsagan - ólíkar leiðir:
Atta ritgerðir og eitt myndlistarverk. Ritstj.
Erla Hulda Halldórsdóttir og Sigurður Gylfi
Magnússon. Reykjavík: Háskólaútgáfan, 1998.
51-88.
Sigurður Gylfi Magnússon. Fortíðardraumar:
Sjálfsbókmenntir á Islandi. Reykjavík:
Háskólaútgáfan, 2004.
Þorvaldur Thoroddsen. Ódáðahraun: Frásaga um
ferðir og rannsóknir sumarið 1884. Andvari:
Tímarit hins íslenskaþjóðvinajjelags, 11,1885,
20-106.
Úrbrjefi af Jökuldal d. 10. októberþ. á. Norðanfari,
l.nóv. 1873, 138.
81