Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2014, Side 94

Múlaþing
ritgerðaparta. Frumritin voru síðan sett á Fléraðsskjalasafnið á Egilsstöðum, með samþykki
afkomenda. Meira gerðist ekki í því máli að sinni, nema að smágrein var birt í Glettingi 1998.
Um áratug síðar komst Aðalsteinn Aðalsteinsson frá Vaðbrekku í kynni við þessi handrit, og
fór ásamt Sigurði og Ragnhildi bömum sínum, að vinna þau frekar. Má segja að þar með hafi
komist skriður á útgáfumálin. Um framhaldið segir Jóna Björg í formála:
„Atvikin höguðu því þannig, að mér bámst handritin aftur, áður en allt var tölvusett, og
nú varð ekki aftur snúið. Síðan höfum við frænkur, Elín Sigríður Amórsdóttir [frá Hvanná],
Helga Pálsdóttir og ég verið að juða við að tölvusetja þetta og vinna, og allar verið í fullri
vinnu með, svo verkið hefúr sóst seint.“
Það sannast hins vegar á Skriðdœlu þessari, að betra er seint en aldrei, og á miðju ári 2013
birtist þessi glæsilega bók, hjá bókaútgáfunni Hólum.
Ýmsir hafa tekið sér fyrir hendur að safna efhi í ábúendatöl gömlu hreppanna á Héraði og
skrásetja það. Gísli Helgason í Skógargerði reið á vaðið í því efni, með ábúendatali Fellahrepps,
en síðan endurbætti Helgi sonur hans á Helgafelli það, og var það birt í Fellamannabók 1991,
og tók yfir nærfellt þrjár aldir (1700-1990). Benedikt frá Hofteigi, Páll á Aðalbóli sonur
Gísla, og Páll sonur hans, og nú um skeið Aðalsteinn frá Vaðbrekku, hafa safnað miklu
efni til ábúendatals Jökuldals og sögu sveitarinnar, sem væntanlega sér dagsins ljós innan
skamms. Eiríkur frá Dagverðargerði mun hafa ritað drög að ábúendatali Tunguhrepps og
Guðni Nikulásson, fV. vegaverkstjóri frá Amkelsgerði, hefur ritað um ábúendur í Vallahreppi.
Loks hefur undirritaður í býgerð bók um Fljótsdalshrepp þar sem ábúenda frá um 1800 er
getið. Rætt hefúr verið um að samræma þessi ábúendatöl og helst að gefa þau út í einni bók
eða ritaröð fyrir Héraðið, en af því verður varla úr þessu.
Ábúendatal þeirra Hrólfs og Jóns er skýrt og greinilegt, en fyrirsögnin: „Ábúendatal í
Skriðdalshreppi 1703-1990“ er villandi, því yfirleitt byrjar það um 1800, en nær á nokkmm
jörðum aftur til 1780. Hver bær fær vanalega 3-4 síður, með ábúendaskrá á einni síðu og
umljöllun um ábúendur á 1-2 síðum, auk einnar síðu með myndum af bæ og ábúendum.
Bæjamyndir em nýlegar litmyndir sem Sigurður Aðalsteinsson tók fýrir bókina.
Ritgerðir þeima feðga í Skriðdælu era fjölbreyttar að efni, eins og ofangreint yfirlit sýnir,
og mynda til samans greinargott yfirlit um náttúmfar og sögu sveitarinnar síðustu tvær aldir.
Ein sú bitastæðasta er „Búhættir í Skriðdal á fyrstu áratugum 20 aldar“, sem Hrólfur lýsir
glögglega af eigin reynslu. Af sama meiði er greinin um gangnakofana, þar sem líka er sagt
frá göngum og svaðilförum. Ömefiii hafa verið sérstakt áhugamál hans, og beggja þeirra
feðga. Búnaðarfélagssaga Jóns kallast á við sögu Búnaðarfélags Fellahrepps, eftir Helga
Gíslason í Fellamannabók.
Skriðdalur er fögur sveit en hefúr þótt nokkuð harðbýl, miðað við aðrar uppsveitir Héraðs,
því að þar er snjóþyngra og veðrátta ekki eins stöðug. Samt sem áður hefur þar ávallt verið
vel búið, og bæir em þar stærri og snyrtilegri en annarsstaðar á Héraði. Um Skriðdal lá
aðalsamgönguæðin frá Suðurfjörðum og Skaftafellssýslu til Héraðs, og þangað lá leið margra
er leituðu betri kjara á Austurlandi. Má nefna þá bræður, Ásmundssyni, Hallgrím í Sandfelli
og Indriða á Borg, er „villtust“ úr Lóni í Skriðdal 1785 (sjá bls. 204 í bókinni), settust þar
að, og gátu af sér ætt skálda og fræðimanna.
Skriðdæla er falleg bók, vel prentuð og upp sett, og þó em síðumar notaðar til hins ýtrasta.
Prófarkalestur annaðist Ragnar Ingi Aðalsteinsson og verður ekki að honum fundið, nema
92