Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2014, Qupperneq 104

Múlaþing
Stund milli stríða á sjónum. Eigandi myndar: Ljósmyndasafns
Austurlands. (Úr safns Einars Vilhjálmssonar.)
kvennanna og lét sig launakjör
þeirra í reynd litlu varða.
Áhyggjur verkamanna voru
þá reyndar aðrar og meiri því
borgarastyrjöldin á Spáni setti
skyndilega mjög afgerandi strik
í efnahagsreikning Islands á þeim
tíma því þar með lokaðist helsti
markaður okkar fyrir saltfísk og
vinna fyrir verkamenn dróst mjög
saman um allt land.
Haustið 1937 tóku seyð-
fírskar verkakonur hins vegar
að skipuleggja sín eigin baráttu-
samtök fyrir bættum kjörum og fyrir betri
aðbúnaði kvenna á vinnustað.
Hinn 3. marz 1938 stofnuðu þær verka-
kvennafélagið Brynju sem vitanlega
hafði fyrst og fremst á stefnuskrá sinni að
berjast fyrir verulegri hækkun á tímakaupi
verkakvenna auk betri aðbúnaðar. Á stofn-
fundinum var gengið frá boðuðum kauptaxta
verkakvennafélagsins, settar fram vissar
kröfur um bættan aðbúnað á vinnustað,
m.a. um kaffitíma (á launum) og klst. langt
matarhlé (ólaunað) um hádegisbil.
Til þess að menn geti gert sér nokkra
grein fyrir kröfuhörku verkakvenna í Btynju
í kaupgjaldsmálum árið 1938 skul hér tilfærð
nokkur dæmi um kaupkröfur þeirra:
Kauptaxti Brynju fyrir dagvinnu (þ.e. frá
kl. 7:00 fh. til kl. 6:00 eh.) skyldi vera kr.
0.90 (níutíu aurar) að lágmarki á tímann
en kr. 1:00 fyrir eftirvinnu (þ.e. frá kl.
6:00 eh til kl. 8:00 eh), fyrir næturvinnu
(þ.e. frá kl. 8:00 eh og til kl. 7:00 fh) og
helgidagavinnu skyldi greiða kr. 1.65 á
tímann.
Fyrir ákvæðisvinnu við fískþvott:
f. stórfisk 20 þuml. og yfir og fyrir löngu
kr. 2.25 pr. 100 stk. f. undirmálsfisk kr.
1.70 pr. 100 stk. f. labrador (þ.e. smáan
saltfisk) kr. 0. 80 pr. kíló
Beitningataxti:
Fyrir að beita úr haug kr. 0. 25 pr. streng
Fyrir að stokka upp og beita úr stokk kr.
0. 15 pr. Streng
Mánaðarkaup fastráðinnar verkakonu
skyldi vera kr. 180.00 fyrir fullan einn
mánuð, en væri um að ræða fullan tveggja
mánaða ráðningartíma eða lengri skyldi
mánaðarkaupið vera kr. 165.00
Fyrsti formaður Btynju var Valgerður Ingi-
mundardóttir; í upphafí félagsstarfsins var
strax mikil samstaða og baráttuhugur hjá
seyðfirskum verkakonum og fengu þær nokkuð
fljótlega flestum sínum kröfum framgengt
þrátt fyrir erfitt árferði í útflutningsverslun.
Næstu 40 árin lét félagið oft mikið að sér
kveða í kjarabáráttu seyðfírskra verkakvenna
og innan verkalýðshreyfíngarinnar hafði
Brynja skapað sér vissan sess áður en
starfsemi félagsins lagðist með öllu af, án
þess að félaginu hafí samt nokkurn tíman
verið formlega slitið.
Við sem núna búum í landinu við alls-
nægtir og nær ótakmarkaða möguleika á að
ráða sjálf okkar hag og eigin velferð eigum
hins vegar mjög svo erfitt með að skilja til
fullnustu aðstæður hjá þjóð okkar fyrir réttum
mannsaldri - fáum vart skilið hvílík gjá er
staðfest milli þeirra lífskjara sem afar okkar
og ömmur bjuggu við og þeirra lífskjara sem
ríkja á Islandi í dag.
102