Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2014, Síða 116

Múlaþing
hugur manns var honum nægilegt beisli.
Náungunum þótti því gott að grípa til Blesa,
þegar þeir þurftu yfir ámar í þessu 80-fljóta
héraði. Það var og em nefnilega óskráð lög
í Vopnaflrði að hver maður getur tekið hest
náungans til að ríða yfír ár, án þess að spyrja
húsbóndann leyfis. Sama ættu Þingeyringar
að gera, þegar þeir þurfa yfir Sandaá.
Eitt af því, sem ég hafði gaman af var að
sundríða, enda var það siður þar. Auðvitað
þurfti maður að hafa góðan hest. Þá var best
að fara í einhvem hylinn þar sem lygnast var.
Talið var að hættuminna væri að sundríða á
góðum hestum í góðum hyljum heldur en að
þræða straumhörð brot, rétt ofan við hylji.
Margir hafa þannig lent í ár, en ég veit fá
dæmi um slys af sundreiðum.
I þessu sambandi má nefna það að snemma
hafði ég gaman af vatnsföllum, enda var
nóg af þeim, sum vom straumhörð og grýtt
eins og Þverá. Tíu ára gamall lenti ég í ána
Kvíslá, utan við bæinn, ég var að vaða hana
kolmórauða, mig bar nokkuð niður eftir, en
loks skilaði straumurinn mér á land heilu og
höldnu. Eitt sinn síðar óð ég Þverá mórauða,
tók hún mér í mitti, mátti ég aldrei líta á
vatnið, því þá flaug ég í svima, langt upp
eftir ánni. Eg leit því til himins. En ekki komst
ég til baka aftur og varða að vera á næsta bæ
þar til áin minnkaði.
Lagt í Hofsá
Fljótt fór mig að langa að vaða stærri ámar,
Hofsá sjálfa. Eg hafði heyrt sögu af karlinum,
sem óð hana upp í eyru. Svo hafði einn
bræðra minna ásamt öðrum pilti vaðið hana
að vordegi í talsverðum vexti, er þeir komu frá
að vera vikuna úti á Vopnafírði til fermingar
undirbúnings. Þótti þetta ganga undri næst og
hugsuðu allir um þetta með hryllingi, hvemig
strákamir höfðu vaðið ána. Lagði ég því í ána
eitt sinn að sumarlagi, árið sem ég fermdist
að runnin var úr henni mesti vöxturinn, en
þó mikil.
Ég óð af stað, lengi var hún tæplega í
klyftir, en svo tók að dýpka, mér var afar
erfitt að snúa við og vora góð ráð dýr. Ég fór
úr skónum, þ.e.a.s. potaði þeim af mér niðri
í vatninu og lét ána hirða þá. Sokkamir vora
ekki eins hálir. Nú setti ég í mig kjark, mjakaði
mér áfram og gróf hvom fót um leið og ég
tók hann upp til stigs áfram ofan í botnmölina
og skorðaði hann. Þetta mátti ég til því að
straumur var mikill. Komst ég þannig yfír, en
var afar lengi, en dýpst var áin tæpt í mitti.
En ekki hafði ég löngun til að vaða til baka,
heldur tók ég hest náungans yfír ána til baka.
Oft er það gott sem gamlir kveða
Þá vil ég nefna ein áhrif sem ég varð fyrir í
æsku. Föðurbróðir minn hét Einar Helgason,
efnabóndi og hreppsnefndarmaður í Teigi.
Hann dó á 83. ári. Hann kom oft til okkar
og reið á Brún sínum, fór hann jafnan hægt
og var hugsi. Einar var sú sannasta mynd
íhaldsseminnar sem ég hefí þekkt. Þótti okkur
frændum hans gaman að spjalla við hann.
Þetta ráldleysi, (ráðaleysi) þessi hraflmenntun,
þessir bönvaðir flysjungar, vora orðtök Einars.
Honum varð því tíðrætt um ráldleysi manna
og sagði okkur ífá því, þegar t.d. þessi eða
hinn hefði keypt ónýta titju (veigalítið hross)
á uppsprengdu verði eða horrollur í fardögum
fyrir vitlaust verð, eða þessi flysjungurinn
hefði nú fengið sér ný föt, hatt og flibba, eða
þessi dama nýjan kjól eða einn hefði keypt
jörð, eignalaus og ráldlaus,(ráðalaus) bara til
að fara á sveitina.
Honum gramdist, hve menn eyddu öllu
og þegar ungir menn virtust ekkert hugsa um
að safna áður en þeir byrjuðu búskap. Svo
fjasaði hann um verslunarskuldimar, ætli fólk
geti ekki verið án þessa og þessa. Hvemig
gerir þessi það? Hann er í hangandi skuldum.
Sérstaklega man ég þegar hann kom eitt sinn
á stríðsáranum með þær fréttir að nú væri
landið komið í botnlausar skuldir. Það era víst
einar 3 til 4 milljónir, miklir bölvaðir (ráð)
114