Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2014, Qupperneq 120

Múlaþing
sveitarfélögum á starfssvæði safnsins og stofnunum í þeirra eigu. Fljótlega eftir stofnun var
einnig farið að taka á móti ljósmyndum og einkaskjölum, t.d. bréfasöfnum og dagbókum
einstaklinga, skjölum félaga og fyrirtækja. Minjasafn Austurlands (stofnað 1943) og
Safnastofnun Austurlands voru einnig búin að viða að sér ljósmyndum.
Þegar elsta aðfangabók, merkt Ljósmyndasafni Austurlands sérstaklega, er skoðuð kemur
í ljós að Helgi Gíslason frá Helgafelli afhenti ýmsar myndir til Héraðsskjalasafns árið 1977.
Eru það væntanlega fyrstu ljósmyndimar sem voru afhentar til safnsins. I sömu bók kemur
fram að ýmsar myndir í eigu Minjasjafns Austurlands (t.d. með safnmarki MA 87/1975) em
færðar yfir á Ljósmyndasafn Austurlands (safnmark LA 1983/1 o.s.frv.). Samkvæmt þessu
hefur ljósmyndasafnið fyrst fengið formlegt nafn sem Ljósmyndasafn Austurlands árið 1983.3
Árið 1984 gera Héraðsskjalasafn Austfirðinga, Minjasafn Austurlands og Safnastofnun
Austurlands drög að samningi um að „Myndasöfnin verða sameinuð og varðveitt í einu lagi,
fyrst um sinn í skjalasafninu þangað til leysast húsnæðismál minjasafnsins. Þegar það verður
taka stjómir safnanna og SAL sameiginlega ákvörðun um geymslustað.“4 Samningur þessi átti
að taka gildi við undirskrift formanna allra þriggja stjóma safnanna en staðfestur samningur
hefur ekki fundist. Hins vegar er ljóst að myndasöfnin hafa verið sameinuð um þessar mundir
eins og kemur fram í ofangreindri aðfangabók og þeim hefur ekki verið skipt upp aftur.
Fjölbreytt myndasöfn
Heildarfjöldi mynda í eigu Ljósmyndasafns Austurlands er um 80 þúsund og sífellt bætist
við safnið, bæði á pappír og á stafrænu formi. Myndum á ljósmyndavefnum á því eftir að
ijölga enn frekar eftir því sem fjármagn fæst í verkefnið.
í elsta hluta Ljósmyndasafnsins em um 14 þúsund pappírsmyndir frá ýmsum tímum og
stöðum. Má þar nefna mannamyndir (einstaklings-, fjölskyldu eða hópmyndir), myndir af
byggðarlögum, einstökum bæjum eða húsum, náttúm, atvinnuháttum, menningarviðburðum
og skólastarfi. Meirihluti myndanna er geymdur í sýrafríum umslögum til að þær varðveitist
sem best en stærri myndir s.s. skólaspjöld eru í öskjum eða römmum. Upplýsingar um
myndimar hafa verið skráðar í gagnagmnn en aðeins hluti þeirra er orðinn aðgengilegur á
ljósmyndavefnum. Auk þess á safnið nokkuð af óskráðum og óþekkúim myndum og póstkortum.
Merkustu ljósmyndimar í safninu eru svonefnd visit-kort, smámyndir í stærðinni 9x6 cm
sem eru límdar á karton. Létu menn taka af sér slíka mynd á ljósmyndastofu, jafnvel í nokkrum
eintökum, sem var afhent eða send til vina og vandamanna sem nokkurs konar nafnspjald.
Önnur stærð ljósmynda sem náði einhverri útbreiðslu við myndatökur á 19. öld og langt fram
á 20. öld vom kabinet-myndir sem eru nokkuð stærri eða 14x12 cm.5
Myndirnar em flestar komnar til safiisins frá einstaklingum, jafnvel úr dánarbúum, eða
í gegnum Minjasafn Austurlands sem afhendir Ljósmyndasafninu þær myndir sem þangað
berast með öðmm gripum. Margar þessara mynda era merkileg heimild um sögu og mannlíf
á Austurlandi og er því mikilvægt að taka stafrænar eftirtökur af þessum pappírsljósmyndum
sem eru margar hverjar gamlar og illa farnar.
3 Ljósmyndasafn Austurlands (LA) Aðfangabók. [1983-1984].
4 Samningur (drög). [1984].
5 Inga Lára Baldvinsdóttir. 2001. Ljósmyndarar á íslandi 1845-1945. Þjóðminjasafn íslands, s. 18.
118