Heilsuvernd - 01.11.1958, Síða 33

HEILSUVERND
95
m. a. hvort þær séu arfgengar. Enginn vafi er á því, að
svo er í sumum tilfellum. En nú hallast vísindamenn að því,
að oftast stafi vanskapanir af áhrifum, sem fóstrið verður
fyrir í móðurkviði, aðallega á fyrstu mánuðum meðgöngu-
tímans. Þá eru helztu líffærin að fá sína ákveðnu mynd,
sem þau halda síðan, þó að þau stækki og þroskist. Þegar
á 4. viku meðgöngutímans er myndaður vísir að hjarta,
sem farið er að slá, og er fóstrið þá, sem hefir enn egg-
lögun, ekki nema 3—4 mm á lengd. En endanlegt form
hefir hjartað fengið eftir 3 mánuði.
Fyrstu vikurnar og mánuðina eru fósturvefirnir við-
kvæmastir fyrir næringarskorti og fyrir ytri áhrifum.
Þannig eru radíum- og röntgengeislar mjög hættulegir
fóstrinu ,og er því forðast eftir föngum að taka röntgen-
myndir af vanfærum konum, einkum fyrstu mánuði með-
göngutímans.
Margar dýratilraunir hafa verið gerðar í þessu sam-
bandi. Við að svipta rottur fjörefnum hafa komið fram
margskonar vanskapanir, m. a. klofinn gómur og vanskap-
anir á augum. Dýratilraunir hafa sýnt, að vansköpunin
virðist fara m. a. eftir því, hvaða líffæri er í myndun eða
örustum vexti á þeim tíma, þegar dýrið er látið verða
fyrir hinum tilætluðu áhrifum. Má þannig framleiða nokk-
urnveginn að vild vanskapanir á hjarta, heila og mænu og
fleiri líffærum í rottum og músum, m. a. með geislunum
með röntgen- eða radíumgeisium. Það hefir sýnt sig, að
skortur á A- og B-fjörefnum veldur vansköpunum á beina-
grind. Þá er fóstrið sérstaklega viðkvæmt fyrir áhrifum
sumra veira (virus). Þannig er það alkunna, að ef konur
fá rauða hunda á fyrstu 3 mánuðum meðgöngutímans,
er hætt við vansköpunum á fóstrinu, sumir telja í 7% til-
fella, og um 20% barnanna fæðast andvana. Meðal van-
skapana í þessum flokki er blinda, heyrnarleysi, missmíði
á hjarta og heila og geðbilun. Af þessum sökum er konum
heimilt að láta eyða fóstri ,ef þær fá rauða hunda á þessu
tímabili.