Morgunblaðið - 31.08.2021, Síða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. ÁGÚST 2021
Höfum opnað á Selfossi
komdu og skoðaðu úrvalið í glæsilegum sýningarsal okkar
GÆÐI ÞJÓNUSTA ÁBYRGÐ
www.tengi.is
Kópavogur – Smiðjuvegur 76
Akureyri – Baldursnes 6a
Selfoss – Austurvegur 69
414 1000
414 1050
414 1040
Teningunum hefur
verið kastað og stundin
fyrir næstu alþingis-
kosningar ákveðin.
Flokkarnir og fram-
bjóðendur þeirra á fullu
að kynna okkur allt hið
góða sem þeir ætla að
afreka á komandi kjör-
tímabili. Reynslan hef-
ur kennt okkur að lof-
orð er eitt, efndir
annað. Nær væri að dæma flokkana
eftir verkum þeirra frekar en fögrum
fyrirheitum.
Skylda Alþingis hlýtur að eiga
fyrst og fremst að hverfast um gæfu
og gengi lands og lýðs. Því má undr-
um sæta að frambjóðendur virðast
varast að minnast á hin mörgu og við-
kvæmu mál sem leysa þarf. Nefna
má: Uppkaup á landi. Þýskt stór-
fyrirtæki hefur keypt jörðina Hjör-
leifshöfða og áformar að flytja „hana“
úr landi. Norðmenn búnir að taka yfir
fiskeldið hér. Eignarhluti erlendra
aðila í góðum íslenskum fyrirtækjum
hefur stóraukist. Greiðslumiðlun
komin alfarið undir erlend yfirráð og
í framhjáhlaupinu má minnast á
Orkupakkana.
Hvert stefnir? Erum við að
verða nýlenduþjóð á ný?
En einhver verða kosningamálin
að vera, umræðunnar vegna. Oftar en
ekki freistast menn til þess að velja
mál sem lítil hætta er á að geti valdið
háværum deilum á milli flokkanna.
Valið nú virðist ætla að verða „hlýnun
jarðar“, enda kastaði Eurostat-
boltanum upp núna eins og eftir pönt-
un.
Í stórveldisdraumi héldu íslenskir
ráðamenn með fríðu föruneyti á lofts-
lagsráðstefnuna í París árið 2015. Og
í apríl 2016 skuldbundu þeir íslensku
þjóðina til þess að hafa dregið úr los-
un gróðurhúsalofttegunda um 40%
fyrir árið 2030. Í ákafanum gleymdist
að láta gera samanburð á stöðu út-
blástursmála hjá hverju þátttökuríki
þannig að allir byrjuðu við sama rás-
mark. T.d. vorum við komnir með al-
vöru vistvæna raforku 1936 og hætt-
um kolakyndingu húsa upp úr 1940.
Vilji þjóðarinnar var ekki einu sinni
kannaður þótt þetta væri mál sem
snerti hvern einasta
íbúa landsins. Spurn-
ingin snýst um lagalega
heimild.
Eurostat, tölfræði-
deild framkvæmda-
stjórnar ESB, hefur
birt niðurstöður kann-
ana sinna á losun ein-
stakra ríkja. Við losum
mest ríkja í Evrópu á
mann. Samkvæmt af-
látsbréfum Landsvirkj-
unar framleiðir hún raf-
orku með óvistvænum
hætti. Gæti verið að magntölur þeirra
hafi óvart lent inni í útreikningum
Eurostat?
Það er í raun óskiljanlegt hvernig
Norðmenn fá að byggja upp risastór
laxeldisfyrirtæki hér á landi og ómet-
anleg náttúrugæði afhent þeim. Þeir
hirða arðinn, við sitjum uppi með
mengunina og náttúruspjöllin.
Það væri verðugt verkefni að
kanna að hve miklu leyti vestræn iðn-
aðarveldi hafa fært starfsemi sína til
láglaunalanda og þá um leið tilheyr-
andi mengandi útblástur. Auðvitað á
slíkur útblástur að tilheyra kvóta
heimalands viðkomandi fyrirtækis,
en ekki þess lands sem valið var
vegna annarra hagsmuna, svo sem
vistvænni raforku. Hvernig skyldi
losunardæmi okkar líta út þá? Seld-
um við annars ekki bara raforkuna?
En það er fleira en stóriðja, stríðs-
rekstur og dýralíf sem mengar and-
rúmsloftið, því 8.000.000.000 – átta
þúsund milljónir – manna ganga ekki
sporlaust um jörðina. Frá hveri ein-
ustu persónu kemur mengandi koltví-
sýringur og að auki bæði fastur og
fljótandi úrgangur. Og það sem verra
er; allur fjöldi þessa fólksmassa hefur
aðeins mengandi orkugjafa til eldun-
ar, hitunar og lýsingar og mengunin
hlýtur að vera gífurleg þegar öllu er
brennt sem brunnið getur.
Ég bjó á æskuárum mínum í kola-
kyntri Reykjavík. Þá var það almennt
viðtekið að brenna í kolaeldavélinni
öllum úrgangi sem brunnið gat. Enda
voru sorphirðumenn þeirra tíma kall-
aðir öskukarlar.
Þessu til viðbótar eru frárennslis-
mál massans risastórt mengunar-
vandamál, aðallega vegna skorts á
vatni og sennilega óleysanlegt með
öllu.
Við eigum sem sagt að hafa skorið
niður losun okkar á mengandi loftteg-
undum fyrir árið 2030. Það er auð-
veldara að skýra málið ef miðað er við
afmarkað svið.
Í tveimur ríkjum, Indlandi og
Kína, býr um þriðjungur jarðarbúa
eða um tvö þúsund og átta hundruð
milljónir. Samkvæmt Parísarsáttmál-
anum eiga þessi tvö ríki ekki að hefja
niðurskurð á losun fyrr en árið 2030,
en þá eigum við, örríkið, að hafa upp-
fyllt skuldbindingu okkar um minnk-
un.
Lítum aðeins á hlutföllin. Við erum
þrjú hundruð og sextíu þúsund, eða
um 1/3 hluti úr milljón. Menn þurfa
ekki að vera töluglöggir til þess að sjá
risamuninn á 0,36 milljónum manna
annars vegar og átta þúsund millj-
ónum manna hins vegar.
Við höfum nú búið við höft og bönn
vegna covid í tvö ár. Verum nú
raunsæ og stöndum saman og fáum
frestun á frekari aðgerðum í losunar-
málum til ársins 2030, en þá getum
við orðið samferða Indverjum og Kín-
verjum í losuninni.
Umhverfissinnar krefjast harðra
aðgerða, meðal annars skattlagn-
ingar á losun. Slíkt skaðar aðeins
samkeppnisstöðu íslenskra fyrir-
tækja og þá sérstaklega gagnvart
þeim sem ekki ætla að minnka losun
nú þegar. Óbreytt aðgerðarstefna
okkar í losunarmálum getur vegna
smæðar okkar aldrei orðið árangurs-
ríkari en barátta Dons Kíkóta við
vindmyllurnar; sem sagt tilgangslaus
sýndarmennska. Sækjum um heimild
til frestunar aðgerða strax í dag.
Smáþankar leikmanns
Eftir Werner Ívan
Rasmusson » Alþingiskosningar
eru fram undan.
Flokkar og frambjóð-
endur forðast að minn-
ast á erfið þjóðmál sem
gætu valdið deilum á
milli flokka.
Werner Rasmusson
Höfundur er eldri borgari.
Nýlega ritaði Björg-
vin Jóhannesson, sem
skipar 4. sæti á lista
Sjálfstæðisflokksins í
Suðurkjördæmi, grein
sem bar fyrirsögnina:
„Hvar er allt fólkið?“
Þar ritar Björgvin
líkt og hann stari niður
á almúgann úr fíla-
beinsturni sínum og
sparkar í almúga Ís-
lands af fullu skilnings-
leysi. Talar um að fólk neiti þeirri
vinnu sem því býðst, hafi ekki áhuga
á vinnu og þá hættulegu þróun sem
það hefur í för með sér. Ég efast ekki
um það að í hugarheimi Björgvins
eru hlutirnir svona, en hugarheimur
Björgvins og raunveruleikinn eru
tveir ólíkir hlutir. Það er nauðsynlegt
að aðskilja skoðanir og staðreyndir í
pólitískum málflutningi. Þegar skoð-
unum er skellt fram sem staðreynd-
um þá er voðinn vís. Hér verður því
leitast við að greina ástandið með
staðreyndum.
Miðstjórn ASÍ tjáði sig fyrr í sum-
ar um þessi mál og vísaði þar í gögn,
nokkuð sem Björgvini láðist að gera.
Staðreyndirnar eru þær að grunn-
bætur nema 88% af lágmarkstekju-
tryggingu, en var á árum áður á
bilinu 90-100%. Tekjufall þeirra sem
urðu atvinnulausir vegna Covid-19 er
að jafnaði 37%. Björgvin einblínir í
þessari grein sinni á undantekning-
ar. Það er enginn sem leikur sér að
því að vera án atvinnu og svindlar á
kerfum ríkisins, því þú lifir ekki á
kerfum ríkisins. Það eru færri en 2%
atvinnuleitenda sem
neita atvinnu án ástæðu
og með því að einblína á
það er sparkað í hin 98%
sem hafa sig alla við í
lífsbaráttu sinni. Ég veit
ekki með ykkur, en ég
tek efni frá ASÍ,
stærstu fjöldahreyfingu
vinnandi fólks, fram yfir
hugarheim stóratvinnu-
rekanda. Við verðum að
horfa á heildarmyndina.
Málflutningur eins og
sá sem Björgvin býður
upp á er rangur og beinlínis skaðleg-
ur. Fólk er að reyna sitt besta og þó
svo vinnuaflið fljóti ekki eins og veig-
ar á hlaðborði til stóratvinnurek-
enda, sem eru truflaðir af óþolin-
mæði sinni fyrir hámarksgróða,
þýðir það ekki að hugarheimur fólks-
ins í fílabeinsturninum sé raunveru-
leikinn.
Ég stend með fólki í atvinnuleit og
sýni vandamálum og raunveruleika
þeirra skilning, í stað þess að sparka
í það, draga upp falska mynd og gera
það tortryggilegt. Það er ekki til of
mikils mælst að þeir sem sækjast eft-
ir því að vera þjónar okkar á Alþingi
fari með rétt mál í stað skáldskapar.
Hér er allt fólkið
Eftir Ástþór Jón
Ragnheiðarson
Ástþór Jón
Ragnheiðarson
» Það er nauðsynlegt
að aðskilja skoðanir
og staðreyndir í póli-
tískum málflutningi.
Höfundur skipar 3. sæti á J-lista
Sósíalistaflokks Íslands í Suður-
kjördæmi.
asthorjon98@gmail.com
Stærsta fjárfesting
hverrar fjölskyldu er
oftast kaup á húsnæði.
Fæst höfum við ráð á
slíkri fjárfestingu án
þess að taka há lán til
langs tíma. Oftast lán
upp á tugi milljóna.
Það skiptir því höf-
uðmáli að vita hver
greiðslubyrðin verður
í framtíðinni.
Óþolandi óvissa
Því miður eru að-
stæður á Íslandi þann-
ig að enginn veit hver
greiðslubyrðin verður.
Í raun þurfa lántak-
endur að taka ákvarð-
anir um marga þætti,
bæði í upphafi, en ekki
síður á lánstímanum.
Á að taka verðtryggt
lán eða óverðtryggt, á
það vera með föstum eða breyti-
legum vöxtum? Hvað á að gera þeg-
ar gluggi opnast fyrir endurfjár-
mögnun á lánstímanum? Það má
með sanni segja að hér séu lántak-
endur settir í stöðu áhættufjárfestis
eða spákaupmanns. Þeir þurfa að
velta fyrir sér hver verður verðbólg-
an, vaxtastig, gengi krónunnar og
þróun launa. Er það sanngjarnt að
ætlast til þess að við séum fjármála-
snillingar og sérfræðingar í áhættu-
mati? Svarið er auðvitað nei.
Vextir og verðbólga
Seðlabankinn hækkaði nýverið
meginvexti sína úr 1% í 1,25%. Sú
hækkun kann að láta lítið yfir sér.
Það er alls ekki svo. Stór hluti lands-
manna er með íbúðarlán á óverð-
tryggðum kjörum. Hækkun vaxt-
anna mun strax hafa mikil áhrif á
útgjöld heimilanna. Vaxtakostnaður
af þrjátíu milljóna króna húsnæð-
isláni með breytilegum vöxtum
hækkar um allt að 75 þúsund krónur
á ári eða um 6.250 krónur í hverjum
einasta mánuði. Þeir sem skulda
meira þurfa að greiða enn meira.
Frekari vaxtahækk-
unum er spáð og því
mun greiðslubyrðin
hækka enn. Þessu til
viðbótar er verðbólga
mikil, liðlega 4% og
ekki útlit fyrir að hún
lækki á næstunni.
Ávísun á vandræði
Það er full ástæða til
þess að óttast að þessi
þróun leiði til þess að
margar fjölskyldur
lendi í erfiðleikum, ekki
síst ungt fólk, sem hef-
ur spennt bogann til
hins ýtrasta á fast-
eignamarkaði þar sem
verð hefur hækkað
hratt. Staða þessara
lántaka verður erfið,
jafnvel óbærileg. Fæst-
ir sem skulda há fast-
eignalán held ég að taki
undir fögnuð seðla-
bankastjóra yfir því að
vextir séu að hækka.
Það eru þá aðrir en skuldarar sem
fagna með seðlabankastjóranum.
Hvað er til ráða –
hver eru tækifærin?
Aldrei verður hægt að eyða allri
óvissu eða áhættu. Það er hins vegar
hægt að draga verulega úr henni.
Það verður helst gert með því að
auka stöðugleika, draga úr gengis-
sveiflum, minnka verðbólgu og halda
vaxtastigi lágu. Leiðin til þess er sú
að gjaldmiðillinn okkar verði stöðug-
ur. Það verður best gert með því að
tengja krónuna við evru með samn-
ingi við Seðlabanka Evrópu, en til
langs tíma með upptöku evru og að-
ild að Evrópusambandinu. Það mun
skapa nýjar forsendur í fjármálum
heimilanna, fyrirtækjanna og þjóð-
félagsins í heild. Þess vegna er það
stefna Viðreisnar.
Gefðu framtíðinni tækifæri –
kjóstu Viðreisn.
Ertu fjármála-
snillingur?
Eftir Jón Steindór
Valdimarsson
Jón Steindór
Valdimarsson
»Fæstir sem
skulda há
fasteignalán held
ég að taki undir
fögnuð seðla-
bankastjóra yfir
því að vextir séu
að hækka.
Höfundur er alþingismaður, skipar 2.
sæti á lista Viðreisnar í Reykjavík
norður.
jonv@althingi.is