Bjarmi - 01.10.2018, Side 18

IYi sýn -
VIGFÚS INGVAR INGVARSSON
f október árið 2017 sat ég evrópska
ráðstefnu2 um byggðamál sem haldin
var í Hollandi. Við Ómar Ragnarsson
vorum þarna sem fulltrúar samtakanna
Landsbyggðin lifi.
Margt var þarna áhugavert að sjá og
heyra sem ekki kemur þessu greinarkorni
við. En þarna flutti hollenski prófessorinn,
Kees Klomp, einkar áhugavert erindi um
svokallað tilgangshagkerfi. Aðspurður
kvaðst hann ekkert hafa enn sent frá sér,
nema á hollensku, en benti hins vegar
á bók eftir bandarískan hugsuð, Aaron
Hurst, sem fjallaði um þessi mál. Ég varð
mér því úti um þá bók.2
Hér skal aðeins gripíð niður í nokkrar
lykilhugmyndir þessarar áhugaverðu
bókar. Bent er á, að langt aftur í öldum
ríkti landbúnaðarhagkerfið. Undirstaða
efnahagslífsins var framreiðsla og
dreifing matvæla.
Svo kom iðnbyltingin og innleiddi
iðnaðarhagkerfið en síðla á 20. öld er
talað um að upplýsingahagkerfi hafi
orðið ráðandi með áherslu á söfnun,
úrvinnslu og miðlun upplýsinga og þá
hraða og magn í þessu sambandi líkt og
áður.
UPPLÝSINGAHAGKERFI KEMUR OG
FER
Innreið upplýsingahagkerfisins var býsna
hröð, eins og við fslendingar þekkjum svo
vel og þá jafnframt gagnger áhrif þess á
mannleg samskipti. Þess má geta, þó að
ekki tengist það beint umfjöllun bókarinnar,
að þessi hraða þróun hefur gefið lítið svigrúm
til að bregðast við neikvæðum afleiðingum
þróunar tækni og samskipta á mannlífið og
þá sérstaklega á uppvaxandi kynslóðir.
Hér skal hvatt til þess að kirkjan og
einstakir söfnuðir búi sig undir að sinna
forvarnar- og stuðningsstarfi fyrir foreldra,
börn og unglinga til að bregðast við líklegri
holskeflu vandamála á næstu árum vegna
óhóflegrar notkunar samskiptamiðla og
tölvuleikja og þess háttar. Á þessu sviði
virðist auðvelt að þróa með sér ófullnægjandi
mannleg samskipti og sjúklega fíkn.
En snúum okkur aftur að bók Aarons
Hurst. Hann færir rök fyrir því, að það hilli
undir endalok upplýsingahagkerfisins. Það
sem við taki nefnir hann tilgangshagkerfi.
Það fari brátt að draga úr áherslu á magn
og hraða framleiðslu, hvort sem er um er að
ræða vörur (sbr. iðnaðarhagkerfið og þær
„vörur" sem fylgja upplýsingahagkerfinu) eða
magn upplýsinga og hraða á dreifingu þeírra.
Ýmsar þjóðfélagslegar breytingar koma hér
við sögu.
ÞARFAPÍRAMÍDI MASLOWS
Hurst vísar m.a. til þarfapíramída Maslows
sem margir kannast við. Maslow raðar niður
mannlegum þörfum eftir mikilvægi þeirra.
Fyrst leitast fólk við að uppfylla grunnþarfir
fýrir næringu, síðan koma þarfir fyrir öryggi á
ýmsum sviðum.
Að þessum þörfum uppfylltum beinist
athyglin að þörfum fyrir félagsskap og ást
og síðan sjálfsvirðingu og virðingu annarra
og loks, efst í píramídanum, lífsfyllingu og
sjálfsþirtingu.
Þegar komið er svona hátt í píramídanum
er uppfylling grunnþarfanna fólki oft svo
sjálfsagður hlutur að lítil lífsfylling verður
þangað sótt. Og við sjáum að aukinn hraði
og magn upplýsingastreymis skilar ekki
lífsfyllingu að sama skapi, ekki fremur en
sífellt aukið magn af alls kyns varningi sem
fólk kemst yfir.
NÝIR LÍFSHÆTTIR
Víða má finna, að fólk er að draga úr áherslu á
magn neysluvarnings í kringum sig og jafnvel
18 | bjarmi | apríl 2018