Bjarmi - 01.10.2018, Qupperneq 25

Turn Bíldudalskirkju.
Kirkjuklukkan eða klukkurnar eru yfirleitt í turni kirkjunnar.
Klukkurnar eru því ekki aðeins rödd sem
kallar saman söfnuðinn, heldur hefur hún
sem slík boðskap fram að færa. í 29.
Davíðssálmi er fjallað um raust Drottins og
hún tengd m.a. við klukkur en þar segir:
„allt í helgidómi hans segir: Dýrð!“ (Slm
29.9). Hér ber að hafa í huga að Guð er
í Ritningunni oft settur í samhengi við
þrumur. Nægir hér að huga að opinberun
Guðs forðum á Sínaífjalli (2Mós 19) eða
að frásögnum Nýja testamentisins um
krossfestingu og upprisu Jesú Krists. í
þessum frásögum er minnst á þrumur og
innan kristninnar er hefð fyrir því að tengja
þær kirkjuklukkum. Það kemur því lítt á
óvart að frá fornu fari hafi kirkjuklukkum
verið hringt er þrumuveður eða óveður var
í aðsigi. Það er vissulega gert til viðvörunar
en einnig til að sefa þann ótta sem þá getur
búið um sig í brjóstum manna og jafnvel
dýra. Fyrr á tímum álitu margir — minnugir
frásögunnar úr Matteusarguðspjalli þar
sem Jesús hastaði á vatn og vind (Matt
8.23-27) — að klukkuhringingin varaði ekki
bara við fárviðri, heldur gæti hún bægt því
frá. f hugum fólks endurómaði því rödd
Krists í hljómi klukknanna.
Alla jafnan eru kirkjuklukkur tengdar
kirkjulegu starfi, þar sem hringt er til
guðsþjónustu, bænastunda, kirkjulegra
athafna o.s.frv. Áður en þessi guðfræðilegi
þáttur þeirra og hljóms verður skoðaður,
er nauðsynlegt að huga aðeins að
tilurðarsögu kirkjuklukkna.
2. SÖGULEGUR BAKGRUNNUR
KIRKJUKLUKKNA
Uppruna klukkna og bja.lla rekja fræðimenn
til Kína en þar hafa fundist klukkur frá 12.
öld fyrir Krist. í öðrum löndum Asíu hafa
fornleifafræðingar rekist á hljóðfæri lík
klukku og hið sama er uppi á teningnum
í löndum við Miðjarðarhaf. Ails staðar í
heiminum eru klukkur notaðar jafnt á sviði
veraldlegs og andlegs vafsturs. Það lítur
út fyrir að í djúpi vitundar mannsins búi
sú vissa að klukkur bægi jafnt hættum
frá, sem og að þær vari fólk við þeim, þá
hvort sem þær eru af völdum manna eða
náttúru. Þær eru einnig notaðar í tengslum
við eiða, lækningar, innsetningu í embætti,
við ýmsar vígsluathafnir o.s.frv. Algeng er
sú trú að hljómur þeirra fæli frá illa anda og
aðra óáran. í fjölda íslenskra þjóðsagna er
þess getið að illar vættir eða draugar þola
illa hljóm kirkjuklukkna og inntak skáldverka
hefur snúist um hann. Nægir hér að minna
á bók Halldórs Laxness, fslandsklukkuna.
Innan kristindómsins koma kirkjuklukkur
fyrst fram á sjónarsviðið í tengslum við
klaustrin, þar sem þær leystu af hólmi
tréplötur og litlar handtrommur sem slegið
var á til að kalla klausturfólk til bæna o.fl. Á
6. öld hafa kirkjuklukkur fastan sess í öllu
kirkjulífi og er nú komið fyrir í kirkjuturnum.
írskir og skoskir munkar stuðluðu meðal
annars að því að breiða kirkjuklukkur út
og tengja við guðsþjónustuhald og kirkjulíf
almennra safnaða. Á 12. öld gátu margar
kirkjur státað af fjölda klukkna, þar sem
hver klukka hafði vissu hlutverki að gegna
og var það bundið við eða kom fram í
hljómi klukkunnar. Þannig voru til vissar
skírnarklukkur en aðrar voru notaðar við
jarðarfarir svo eitthvað sé nefnt. Menn
áttuðu sig þegar á, af hljómi klukkna, hvaða
tíma dags þær ómuðu, hve mörg slögin
voru og/eða margar klukkur hringdu, hvað
var verið að boða eða tilkynna. Klukkurnar
voru og eru fréttamiðill.
bjarmi | apríl 2018 | 25