Fréttablaðið - 23.04.2022, Blaðsíða 66

sama uppskrift er svo notuð fyrir
konur sem eru þolendur eða aktí-
vistar. Þetta hefur verið notað í fleiri
ár en mann hefði grunað,“ segir
Þórhildur Gyða og þær Ólöf Tara og
Ninna Karla taka undir þetta.
Í greinaröð Öfga er ítarlega farið
yfir þetta og tekin dæmi, til dæmis
erlendis frá, um Monicu Lewinsky
sem fékk mjög slæma útreið í fjöl-
miðlum á sínum tíma og svo femín-
istana Sóleyju Tómasdóttur og Hildi
Lilliendahl.
„Við höfum alveg séð breytingar
og að fjölmiðlar eru að taka við sér.
Við höfum átt samtöl við þau en
það er ekki nóg,“ segir Ninna Karla
og bendir á nýlegt dæmi í íslenskum
fjölmiðlum þar sem fjallað var um
fjármál Eddu Falak í tengslum við
hlaðvarp hennar Eigin konur.
„Það þarf ekki nema eitt feilspor
og þá eru komnar smellibeitufrétt-
ir,“ segir hún og að oft sé það sem er
fjallað um tekið úr samhengi, og þá
sérstaklega þegar fréttaöflunin fer
fram á samfélagsmiðlum eins og
hún gerir oft í dag.
Þolendur borga reikninginn
Það sem Öfgar gera er fjölbreytt og
að miklu leyti, að þeirra eigin sögn,
bak við tjöldin. En þær vilja standa
fyrir breytingu og því, sem dæmi,
héldu þær í febrúar Masterclass
þar sem þær fjölluðu um samtökin,
vinnu þeirra og hvaða aðferðum
þær beita.
„Á Masterclass-námskeiðinu
okkar í febrúar báðum við fjöl-
miðla að líta á eigin kvenfyrirlitn-
ingu. Þetta er svo oft litað af henni.
Að þjáningar þolenda eigi að borga
reikninginn. Og gleymum því ekki
að meirihluti þolenda eru konur,“
segir Ólöf Tara og að undanfarið
hafi þær séð kvenkyns aktívista
sérstaklega tekna fyrir.
„Fólk elskar að sjá konur falla og
gera mistök. Þeim finnst gott að
taka okkur niður því við erum tala
um ákveðinn standard og siðferðis-
þröskuld sem þeir elska að nota
gegn okkur á einhvern hátt. Við
finnum það alveg þegar við erum
komnar með aðferðafræði sem er
óþægileg, að það er erfitt fyrir feðra-
veldið að vernda sig gegn því og þeir
reyna að nota það gegn okkur með
því að leggja saman það að beita
einhvern kynferðislegu eða líkam-
legu of beldi eða að eiga í erfiðum
samskiptum við einhvern. Allt sem
við gerum er blásið upp,“ segir Ólöf
Tara og heldur svo áfram:
„Ef ég myndi kalla vinkonu mína
tussu þá fengi ég svoleiðis að heyra
það. Þannig að það eru ekki sömu
reglur. “
Hún segir að með pistlunum
vilji þær fá fólk til að hugsa um það
hvaðan þörfin kemur að slá konum
upp með þessum hætti og hvort að
það sé hægt að endurskoða það.
„Við viljum að það sé verið að
vinna með baráttunni en ekki gegn
Fólk elskar að sjá
konur falla og gera
mistök. Þeim finnst
gott að taka okkur
niður því við erum tala
um ákveðinn standard
og siðferðisþröskuld
sem þeir elska að nota
gegn okkur á einhvern
hátt.
Ólöf Tara
Þær Ólöf Tara Harðardóttir,
Þórhildur Gyða Arnarsdóttir
og Ninna Karla Katrínardóttir
sitja allar í stjórn Öfga og
segja starfið erfitt en gefandi.
Þær hafa síðustu vikur bent
á ýmislegt sem má betur fara
í umfjöllum um ofbeldis-
mál í fjölmiðlum og vilja sjá
breytingar þar.
Ólöf Tara, Þórhildur
Gyða og Ninna Karla
hafa síðustu vikur ein-
beitt sér að því að koma
áleiðis leiðbeiningum
um breytta umfjöllun fjölmiðla
um þolendur og of beldismál. Þær
segjast gera sér grein fyrir því að
margt af því sem þarf að breytast er
hreinlega út af ríkjandi kvenfyrir-
litningu í samfélaginu og að það
muni taka lengri tíma en einn dag
að breyta því.
Þær birtu í mánuðinum þrjár
greinar þar sem þær fjölluðu um
ofbeldi af hálfu fjórða valdsins, fjöl-
miðla, afleiðingar þess, og birtu svo
leiðbeiningar um hvernig væri hægt
að koma í veg fyrir það.
Þær kalla eftir því að það séu
gerðar þolendavænar leiðbeiningar
sem fjölmiðlar og blaðamenn geta
nýtt sér í umfjöllun um of beldi og
þolendur og benda, til dæmis, á leið-
beiningar frá Embætti landlæknis
frá 2019 um umfjöllun fjölmiðla
um sjálfsvíg og kalla eftir einhverju
svipuðu.
„Ég fékk þessa hugmynd þegar
það birtist frétt um að ég væri með
Covid og með fréttinni var mynd af
mér og Kolbeini,“ segir Þórhildur
Gyða sem steig fram í fyrra og lýsti
meintu of beldi af hálfu knatt-
spyrnumannsins Kolbeins Sigþórs-
sonar. Hún segir að eftir það hafi
hópurinn byrjað að velta þessu fyrir
sér og hvernig væri mögulega hægt
að hafa áhrif á að þessu væri breytt.
Uppskrift gegn konum
„Það er eins og þetta sé einhver upp-
skrift. Maður sér að það er svona
fjallað um frægar konur til dæmis
erlendis. Það eru notaðar ljótar
myndir og þeim stillt illa upp. Þessi
Fólk elskar að
sjá konur falla
Þær segja starf
Öfga geta
verið erfitt og
krefjandi en það
sé þó þess virði.
FRÉTTABLAÐIÐ/
ANTON BRINK
Lovísa
Arnardóttir
lovisa
@frettabladid.is
henni. Það er hægt að fjalla um þessi
mál á hlutlausan hátt, eins og fjöl-
miðlar eiga að gera, en það er samt
svo oft sem umfjöllunin er það
ekki,“ bætir Ólöf Tara við.
Þórhildur Gyða tekur undir þetta
og segir að innan Öfga sé fullur
skilningur á því að fjölmiðlar þurfi
að fjalla um mál og að þau þurfi að
vera hlutlaus, en kallar þó eftir því
að það sé gert án þess að það sé á
kostnað þolenda.
„Það þarf ekki að stilla þolanda
upp á neikvæðan hátt eða að taka
afstöðu,“ segir hún og að henni finn-
ist að óþarflega oft sé tekin afstaða
með geranda.
Þörf á að byggja upp traust
Í síðasta pistlinum sem Öfgar birtu
um málið er að finna leiðbeiningar
að þolendavænni orðræðu fjórða
valdsins og þar er til dæmis lagt til
að nota orðið þolandi í stað fórnar-
lambs, ekki taka fram í hvaða
ástandi þolandi var við árás eða
hverju hann klæddist, ekki að nota
samsettar myndir af þolanda og
geranda og að skrifa ekki upp sögur
þolenda án þess að hafa samband
við þau.
„Ekki nota gildishlaðin orð í fyrir-
sögn, eins og hrottaleg eða eitthvað
slíkt. Þetta er eitthvað hræðilegt
sem kom fyrir einhvern og það á
ekki að nýta það í smellur. Sögur
þolenda eiga ekki að vera krass-
andi. Annað er að birta ekki eitt-
hvað í leyfisleysi. Það er betra að
hafa samband og ef þolandi biður
um að eitthvað sé ekki birt að gera
það þá ekki. Annars er svo augljóst
að tilgangurinn er einhver annar en
að leyfa frásögn þolanda að fá vægi
og pláss. Þannig að það sé ekki verið
að græða á þeim,“ segir Þórhildur
Gyða.
Þær benda á að slíkt bætt verklag
sé líklegt til að byggja upp traust
hjá þolendum til fjölmiðla, sem þær
telja nú standa ótraustum fótum.
„Ég held að í grunninn sé það
þannig að fjölmiðlar hafa byggt upp
orðspor hjá þolendum sem er ekki
byggt á trausti. Traustið er til staðar
gagnvart okkur því við höfum gert
okkar allra besta í að fara faglega
og vel fram með þeirra frásögn,
34 Helgin 23. apríl 2022 LAUGARDAGURFréttablaðið