Fréttablaðið - 28.05.2022, Qupperneq 64

Það þarf að aflétta skömminni
Brynhildur Björnsdóttir er höf-
undur bókarinnar Venjulegar
konur og var fengin til verksins af
Evu Dís Þórðardóttur, brotaþola
vændis og talskonu kvennanna í
bókinni.
„Mér finnst mikilvægt að
vekja athygli á því að konur sem
leiðast út í vændi eru venjulegar
konur, með óvenjulega og oft
sára reynslu og þær eiga skilið að
fjallað sé um þær og þeirra sögu
af nærgætni og virðingu.“
Konurnar höfðu fullt rit-
stjórnarvald yfir sínum sögum
og í þeim bókarhluta segist
Brynhildur fyrst og fremst vera
millistykki en hún hafi jafnframt
viljað setja málefnið í samhengi
við menningu og sögu, skoða
hvaða áhrif mismunandi laga-
setning hefur haft og kanna hver
kaupir vændi.
„Ég lagðist í töluverða rann-
sóknarvinnu og er með heimildir
fyrir öllu sem ég held fram.“
Hún segir tilgang bókar-
innar vissulega að segja sögur
kvennanna en ekki síður að vekja
athygli okkar sem samfélags á
því hvernig við tölum um vændi.
„Það þarf að breyta viðhorfum
samfélagsins til vændis og opna
samfélagsumræðuna til að af-
létta skömminni, svo fólk geti
talað um reynslu sína við sína
nánustu, heilbrigðisstarfsfólk
og samfélagið og þurfi ekki að
óttast að leita sér hjálpar við að
vinna úr áföllum.“
Brynhildur vill leggja áherslu á
að það að vera á móti vændi þýði
ekki að vera á móti fólki í vændi.
„Bókin er skrifuð með fullri virð-
ingu fyrir vali fólks. Það er von
okkar að koma skýrt á framfæri
því sjónarmiði að vændi sé skað-
legt, bæði fólki í vændi en ekki
síður samfélaginu því þar sem
sú hugmynd er við lýði að það
sé í lagi að kaupa kynferðislegan
aðgang að manneskju verður
kynjajafnrétti ekki náð.“
næstu kynslóðir lendi í sömu
stöðu. Af hverju er ekki sem dæmi
hægt að hafa öll greiðslukerfi ríkis
undir sama hatti? Af hverju þarf að
senda óvinnufært fólk út um allan
bæ að sækja um réttindi sín? Átta
ráðamenn sig á því að það getur
verið full vinna að berjast við þetta
kerfi? Vinna sem óvinnufært fólk
hefur oftar en ekki hvorki kraftinn
né heilsuna í.“
Hætti eftir að hún fékk örorku
Eins og fyrr segir tók það Frigg sex
ár að fá samþykkta örorku. Hún
byrjaði að stunda vændi árið eftir
að hún missti heilsuna og hætti ári
eftir að hún fékk örorku samþykkta.
„Tryggingastofnun veitti mér
lán til bifreiðakaupa, vegna hreyfi-
hömlunar minnar. Að vera komin á
farartæki, jafnvel þó þau geti verið
kostnaðarsöm í rekstri, veitti mér
þó meiri möguleika á að bjarga
mér. Það varð til að mynda gerlegt
að safna dósum, fara með smádót á
Sorpu fyrir fólk, selja bjór úr skott-
inu á hátíðisdögum eða skutla fólki
á djamminu. Ég hef gert tvennt af
ofantöldu.“
Hún segist þó vera ein af þeim
heppnu því einnig fék k hún
íhlaupastarf, svart, sem hún stundar
þegar heilsan leyfir.
„Einhverjir munu reka upp stór
augu við að lesa um það að ég skuli
hreint út viðurkenna að vera á
bótum og vinna svart. Raunveru-
leikinn er sá að ef þú þarft að borga
húsnæðiskost að fullu og átt ekki
sterkt bakland sem er tilbúið að gefa
þér fisk, kjöt eða pening, þá dugir
örorkan einungis ef ekkert kemur
upp á. Um leið og þú þarft að fara til
tannlæknis, barnið velur að fermast
eða það eru að koma jól, þá er fjár-
hagurinn farinn á hliðina. Það er
ekkert svigrúm fyrir óvænt útgjöld.“
Mér fannst ég úrhrak
Varðandi áhrif vændisins á líf sitt
og sjálfsmynd svarar Frigg: „Þegar
ég var að byrja í vændi þá fannst
mér vændið fínt. Í raun mjög auð-
veldur aukapeningur, ef svo má að
orði komast. Ég sendi meira að segja
tölvupósta á fréttamiðla þar sem ég
vildi breiða út boðskapinn um hvað
þetta væri frábært og bauðst til þess
að koma í viðtal. Enginn fjölmið-
illinn svaraði mér – sem betur fer,“
segir hún einlæg.
„Smám saman varð þetta þó allt-
af erfiðara og erfiðara. Ég setti upp
grímu og þetta var allt leikrit. Þessir
menn fengu aldrei að kynnast raun-
verulegu mér og ef þeir trúa því að
við fáum fullnægingar með þeim,
sem dæmi, þá eru þeir í mikilli
blekkingu.
Ég hef því miður upplifað áföll af
ýmsum toga. Á vændistímabilinu
voru þó mín síðustu alvarlegu áföll
og ég get fullyrt að vegna vændisins
er ég að glíma við áfallastreiturösk-
un í dag. Mér leið lengi vel eins og
ég gæti alveg eins bara labbað um
nakin utandyra, það hefðu hvort
eð er „allir“ séð mig allsbera. Mér
leið eins og ég væri úrhrak og ætti
ekkert gott skilið. Ég glími við mikla
félagsfælni, kvíða, þunglyndi og
íhuga oft hvort ég eigi í alvöru skilið
þá hamingju og kærleik sem ég hef
náð til baka.“
Vændi er ofbeldi
Frigg segir það mikinn misskilning
að halda að vændi sé ekki of beldi
nema ef vændissalinn sé bókstaf-
lega beitt/ur ofbeldi.
„Rannsóknir hafa sýnt að um
helmingur þeirra sem stunda vændi
endi með áfallastreituröskun, jafn-
vel þótt ekkert „alvarlegt“ hafi átt
sér stað. Ég lenti sjálf aldrei í neinu
virkilega alvarlegu og það fór eng-
inn langt yfir þau mörk sem um
voru samin. Ég var aldrei bókstaf-
lega lamin eða bókstaflega nauðg-
að. Ég get því miður ekki útskýrt
það með orðum nákvæmlega hvað
það var úr vændinu sem lét mig fá
áfallastreituröskun. Hvort það sé
aftengingin sem ég varð fyrir í hvert
sinn eða allt „kynlífið“ sem ég vildi
ekki stunda en þurfti að stunda til
að geta keypt í matinn? Því trúið
mér, ég vildi ekki stunda kynlíf með
þessum mönnum.“
Yfirþyrmandi að hitta mennina
Frigg segir mikilvægt að þeir sem
kaupa sér vændi kynni sér þessa
bók.
„Til að þeir átti sig á því að þeir
eru að skaða aðra manneskju, jafn-
vel þótt þeir vilji trúa öðru. Ég skil
fullkomlega sjálfsblekkinguna sem
þeir eru og vilja vera í, ég var sjálf í
þeirri blekkingu. Að rekast á þessa
karla í bankanum eða úti í Bónus er
svo yfirþyrmandi tilfinning að það
er eins og fæturnir verði að brauði
og öll rökhugsun fljúgi út um glugg-
ann.“
Hún segir að líklegast væri hún
ekki á lífi í dag ef hún hefði ekki
leitað sér hjálpar við að vinna úr
þessum tímabili.
„Eins og ég nefndi þá talaði ég
um þetta fyrst í viðtali hjá Dreka-
slóð þar sem ég kom varla orðunum
út úr mér vegna ekkasoga. Ég þáði
boð um að fara í Svanahóp hjá
Stígamótum um það bil ári síðar.
Ég veit að þetta mun hljóma eins
og versta klisja en ég get fullyrt að
Svanahópurinn og Stígamót björg-
uðu lífi mínu. Það mun engin skilja
þig eins vel og sú manneskja sem
hefur staðið í sömu sporum og þú. Í
Svanahópnum kynntist ég akkúrat
þeim manneskjum. Ég þarf oft bara
að segja hálfa setningu, þá vita þær
nákvæmlega hvað ég er að hugsa
og hvernig mér líður. Því þær hafa
hugsað það sama, upplifað svipað
eða liðið eins.“ n
Mér finnst mikilvægt
að vekja athygli á því
að konur sem leiðast
út í vændi eru venju-
legar konur, með
óvenjulega og oft
sára reynslu og þær
eiga skilið að fjallað
sé um þær og þeirra
sögu af nærgætni og
virðingu.
Ég trúði því í alvöru að
það hlyti að vera skárra
að nota líkama minn
til að afla mér auka-
tekna til að ná að lifa af
frekar en að betla
endalaust af vanda-
mönnum.
Eva Dís Þórðardóttir og Brynhildur Bjönrsdóttir. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Frigg segir mikilvægt að þeir sem kaupa sér vændi kynni sér bókina. „Til að þeir átti sig á því að þeir eru að skaða
aðra manneskju, jafnvel þótt þeir vilji trúa öðru.“ Hún segist þó skilja sjálfsblekkinguna. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY

32 Helgin 28. maí 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ