Fréttablaðið - 28.05.2022, Blaðsíða 62

Það er í
raun
ótrúlegt að
hugsa um
það hvern-
ig sumum
finnst
sjálfsagt að
prófa að
kaupa
vændi eins
og verið sé
að prófa
tívolítæki
eða nýjan
bíl.
Eftir að ég náði að losa mig
úr vændinu tók það mig
mörg ár að þora að opna
á þetta risastóra leyndar-
mál mitt. Ég þorði fyrst að
opna á þetta hjá Drekaslóð og síðar
Stígamótum en hef á síðari árum
smám saman treyst f leirum fyrir
þessari lífsreynslu,“ segir hún í upp-
hafi samtals okkar.
„Ég vanda hins vegar mjög vel
hverjum ég segi frá vegna þess að ég
sé og heyri allt í kringum mig hvern-
ig talað er um fólk sem stundar
eða hefur stundað vændi. Hvernig
hæðst er að okkur, hvernig gert er
lítið úr okkur og orðum okkar og
búnir til brandarar um okkur. Það
er í raun ótrúlegt að hugsa um það
hvernig sumum finnst sjálfsagt að
prófa að kaupa vændi eins og verið
sé að prófa tívolítæki eða nýjan bíl.“
Hún segir fordóma og þekkingar-
leysi gagnvart fólki í hennar stöðu
alltumlykjandi.
„Það skilja fáir ef einhverjir – sem
ekki hafa persónulega reynslu –
hvernig líf þetta getur verið.“ Hún
segist hafa ákveðið að taka þátt í
gerð bókarinnar því hún sá nauð-
synina fyrir einhvers konar fræðslu
fyrir samfélagið.
„Fræðslu fyrir hinn almenna
borgara, fræðslu fyrir ráðamenn og
löggæslu, fræðslu fyrir kaupandann,
fræðslu fyrir þau sem hafa reynslu
af þessum heimi en halda að þau
séu ein að burðast með allar þessar
tilfinningar á bak við luktar dyr
heima hjá sér og fræðslu fyrir þau
sem íhuga að taka þetta skref, að
prófa vændi.“
Langar að reyna að gleyma
Ákvörðunina  segir hún þó hafa
verið erfiða enda sé hún ekki mann-
eskja sem beri líf sitt á torg.
„Ég svaf illa mánuðum saman
og hjartað sló almennt hraðar en
venjulega. Mígreniköstin urðu
fleiri sem og áfallastreituköstin. En
ég er svo heppin að ráðgjafinn minn
hjá Stígamótum hefur sjálf gefið út
bækur um eigin áföll og ég hef því
getað speglað mig í hennar upplifun
af því ferli öllu. Ég er líka svo heppin
að hafa kynnst dásamlegum konum
í Svanahóp Stígamóta, konum sem
ég hef getað speglað mig í í þessu
ferli,“ segir hún en Svanahóparnir
eru starfræktir fyrir konur sem vilja
vinna úr afleiðingum vændis.
„Mér f innst það bæði frekar
„scary“ og óraunveruleg tilhugsun
að sagan mín sé þarna komin fyrir
alla að lesa – þó í stuttri útgáfu sé –
og verður þarna um aldur og ævi.
Það kæmi mér ekki á óvart ef ég
myndi hreinlega reyna að gleyma
þessu í framtíðinni, með áherslu á
að reyna. Mig dreymir um að geta
skilið þessa lífsreynslu eftir í bak-
sýnisspeglinum og geta horft fram
á við.“
Nauðgað á unglingsaldri
Frigg segist hafa komið mjög brotin
út í lífið eftir að hafa alist upp við
andlegt og líkamlegt ofbeldi og van-
rækslu á heimili sínu sem og orðið
fyrir nauðgun á unglingsaldri.
„Ég missti heilsuna í banka-
kreppunni en þá var ég orðin ein-
stæð móðir á fertugsaldri sem var
föst á almennum leigumarkaði og
í láglaunastarfi. Ég hafði búið við
fátækt áður, bæði í uppvexti og til
dæmis í fæðingarorlofi en þá hafði
ég í það minnsta von um að fjár-
hagurinn myndi lagast. Þegar ég
varð óvinnufær sá ég enga mögu-
leika í stöðunni. Læknar vissu lengi
vel ekki hvað amaði að mér og það
tafði fyrir ferlinu frá óvinnufærni til
örorku.“
Sex ára bið eftir örorku
Það liðu sex ár frá því Frigg varð
óvinnufær þar til hún fékk sam-
þykkta örorku og á meðan galt
heimilið fyrir tekjuleysið.
„Ég byrjaði á að selja allt sem hægt
var að koma í verð úr geymslunni
minni en það dugði að sjálfsögðu
skammt. Vanskilin hrönnuðust
upp og það var mjög niðurlægjandi
Það liðu sex
ár frá því Frigg
varð óvinnufær
þar til hún fékk
samþykkta ör­
orku og hún sá
ekki aðra lausn
en selja að­
gang að líkama
sínum.
FRÉTTABLAÐIÐ/
GETTY
að betla um lán frá ættingjum eða
vinum til að redda mér frá einum
mánuði til hins næsta. Ég hafði
enga kunnáttu í handavinnu eða
öðru til að skapa mér tekjur á inter-
netinu. Ég trúði því í alvöru að það
hlyti að vera skárra að nota líkama
minn til að afla mér aukatekna til
að ná að lifa af frekar en að betla
endalaust af vandamönnum. Ég
hafði hvort eð er stundað mikið af
skyndikynnum sem ég fékk lítið eða
ekkert út úr, af hverju gæti ég ekki
tekið pening fyrir ómakið? Ég veit
að þetta hljómar mjög barnalega en
þetta var raunveruleikinn.“
Hún skráði sig á svokallaða „cam-
show“-síðu, þar sem konur og pör
fá greitt fyrir að gera eða sýna hluti
sem áhorfandinn biður um. „Það
gekk ekki vel og einhverju síðar var
mér sagt frá því að ég hefði verið
tekin upp og upptökunni hlaðið
á klámsíðu. Ég veit enn þann dag í
dag ekki hvort það sé satt, ég fann
í það minnsta aldrei þetta mynd-
band. En ég varð hrædd eftir þetta
og hætti með „cam-show“.“
Bauð líkama sinn á netinu
Hún var þó enn fátæk og örvænt-
ingarfull og tók loks þá afdrifaríku
ákvörðun eftir langa umhugsun að
setja auglýsingu á netið þar sem hún
bauð aðgang að líkama sínum gegn
greiðslu.
„Ég hafði lengi fylgst með fréttum
um þetta málefni og hafði því tekið
eftir smáatriðum eins og þeim hvar
fólk auglýsir vændi og hvaða verð
væru algengust. Ég notaði einka-
mál og erlenda síðu sem er sér-
staklega rekin til að auglýsa vændi
og fylgdarþjónustu,“ segir hún en
velur að nefna ekki erlendu síðuna
til að auka ekki umferðina þar inn.
Á síðunni gaf hún upp símanúmer
sem kúnnarnir gátu haft samband
við hana í.
Aðspurð um heim vændiskvenna
hér á landi segist Frigg ekki hafa
góða yfirsýn. „Ég kynntist engum
konum í vændi á meðan ég var í
vændi þó það hafi virst draumur
margra þeirra sem höfðu samband
að fá að kaupa mig og einhverja vin-
konu mína á sama tíma, sem gerð-
ist að sjálfsögðu aldrei. En í minni
sjálfsvinnu hef ég kynnst konum
sem hafa því miður sömu reynslu
og upplifun og ég af vændi. Þær voru
allar á slæmum stað fyrir, fátækar og
með langa sögu af ofbeldi, áföllum
og/eða alkóhólisma.“
Mörg ár af óvissu og fátækt
Frigg hefur reynt að fá áheyrn full-
trúa ríkis og borgar varðandi mál-
efni þeirra sem ekki hafa fengið
samþykkta örorku en frá því ein-
staklingur missir heilsuna þangað
til viðkomandi fær samþykkta
örorku geta liðið mörg ár.
„Mörg ár af óvissu og fátækt. Það
Á dögunum kom út bókin Venjulegar konur og er umfjöllunar-
efnið vændi á Íslandi. Í bókinni segja nokkrar íslenskar konur
frá reynslu sinni af vændi og tókum við eina þeirra tali. Hún
kaus að njóta nafnleyndar, en við köllum hana Frigg.
bjork@frettabladid.is
Örorkan neyddi
hana út í vændi
eru margar gloppur í kerfinu og
mjög auðvelt að falla í eina þeirra.
Við erum óþarf lega margar kon-
urnar sem ég þekki sem neydd-
umst út í vændi á meðan við biðum.
Biðum eftir endurhæfingarúrræði
eða örorku og þáðum á meðan fjár-
hagsaðstoð félagsþjónustunnar. Sú
aðstoð er hugsuð fyrir mjög stutt
tímabil en raunin er sú að allt of
margir þurfa að lifa á þessum pen-
ingum í mánuði og stundum ár. Og
hver sá sem hefur rekið heimili –
hvað þá á almennum leigumarkaði
– veit að þeir peningar duga ansi
skammt. Í maí 2022 var upphæðin
217.799 krónur hjá Reykjavíkurborg
og hún er lægri hjá öðrum sveitar-
félögum landsins,“ segir hún.
Engin svör frá ráðamönnum
„Ég hef reynt að ná eyrum þess ráða-
manns í ríkisstjórn þessa lands
sem er yfir félagsmálum landsins
sem og þeirra sem buðu sig fram
í borgarstjórn nú í vor. Á meðan
ráðamenn ríkis og borgar geta ekki
talað saman þjást hundruð ef ekki
þúsundir einstaklinga og barna
þeirra vegna sárafátæktar, allt í boði
fólks með ofurlaun. Guðmundur
Ingi Guðbrandsson hefur ekki
svarað tölvupóstinum mínum og
ráðamenn borgarinnar benda á að
ríkið eigi að framfæra þau sem eru
óvinnufær. Sem er í grunninn hár-
rétt. En hver ætlar að laga það? Hver
ætlar að tryggja að óvinnufært fólk
fái sambærilega upphæð og örorku/
endurhæfingarlífeyri á meðan það
bíður eftir úrræðum?
Það þarf að stoppa í götin í kerf-
inu. Sögurnar okkar sem erum í
bókinni eru eitt. Það er allt önnur
umræða – sem þarf þó að eiga sér
stað – að koma í veg fyrir að
Hver kaupir vændi?
Engin þekking er fyrir hendi
um hversu margir vændis­
kaupendur eru á Íslandi. Í
könnun sem Embætti land­
læknis gerði vegna HIV árið
1991 var spurt hvort fólk
hefði sofið hjá manneskju
sem seldi sig. 16 prósent
karla á aldrinum 16–60 ára á
Íslandi svöruðu játandi.
Tölur frá Norðurlöndunum
frá svipuðum tíma segja að
13–14 prósent karla þar hafi
keypt vændi. Samkvæmt
reynslu frá Svíþjóð eru líkur á
að þessi tala hafi lækkað eitt­
hvað, þar sem vændislögin
þar drógu úr eftirspurn eftir
vændi, og ekki er ólíklegt
að það hafi gerst hér líka.
Á hinum Norðurlöndunum
eru vændiskaupendur um
10 prósent karlmanna, nema
í Danmörku þar sem um 22
prósent segjast hafa keypt
vændi einu sinni eða oftar.
Ekki er úr vegi að ganga út frá
tíu prósentunum hér en þó er
erfitt um það að segja.
Gerð var nokkuð viðamikil
rannsókn í Bandaríkjunum
árið 2018, en þar eru bæði
kaup og sala á vændi ólögleg.
Samkvæmt henni eru flestir
vændiskaupendur á aldrinum
30–50 ára og meirihlutinn er
að „prófa“, kaupir vændi frá
einu og upp í nokkur skipti
og þá helst af ævintýraþrá
eða spennu. 75 prósent
virkra vændiskaupenda eru
giftir eða í sambandi og þeir
eru líklegri til að hafa haldið
fram hjá maka sínum en aðrir
karlar.
Í sænskri rannsókn á
vændiskaupendum frá 2020
kemur fram að þeir séu mjög
líklegir til að vera stórneyt­
endur á klám, telji sig lifa
ófullnægjandi kynlífi og séu
mjög virkir á stefnu móta­
síðum og annars staðar þar
sem ætla má að kynlíf sé til
umfjöllunar eða í boði.

30 Helgin 28. maí 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ