Iðjuþjálfinn - 2021, Blaðsíða 24

1. tölublað 202124
af sér og beri hag einstaklinga fyrir brjósti með því að sýna
þeim skilyrðislausa væntumþykju og kærleika. Þriðja stoðin
felst í að skapa öðrum tækifæri til að sýna væntumþykju og
kærleika. Með því að skapa aðstæður sem leyfa einstaklingum
að eignast hlutdeild í lífi annarra með gagnkvæmum kynnum
getum við kennt öðrum hvað það er að vera vinur, vera til
staðar fyrir aðra og að tengjast öðrum. Síðasta stoðin er að
vera þátttakandi. Starfsmenn geta hjálpað fólki og hvatt það
til þátttöku með því að skapa tíma og aðstæður til samveru.
Helstu verkfæri þjónandi leiðsagnar eru orð og tónn raddar,
augu, hendur og nærvera (Valgý Arna Eiríksdóttir o.fl., e.d.;
Þröstur Haraldsson, 2017). Þessi verkfæri gegna lykilhlutverki
í daglegum störfum í Skógarlundi þar sem stór hluti af þeim
sem sækja þar þjónustu þurfa aðstoð með samskipti, boð-
skipti og tjáskipti.
Óhefðbundnar tjáskiptaleiðir
Að eiga góð samskipti er mikilvægt til þess að upplifa jákvæð
tengsl (Heilsuvera, 2019). Þar sem leikni í samskiptum byggir
að stórum hluta á hæfileikanum til að tjá sig er nauðsynlegt að
útbúa umhverfið á þann hátt að allir geti tjáð sig að einhverju
leyti (Klara Bragadóttir, 2016). Þar sem aðeins hluti af þeim
sem sækir þjónustu í Skógarlund notar talað mál til tjáskipta
eru óhefðbundnar tjáskiptaleiðir mikilvægur hluti af starfinu.
Þær leiðir sem notaðar eru til tjáskipta aðrar en talað mál
flokkast undir óhefðbundnar tjáskiptaleiðir. Þeim er oft skipt
í tvo meginflokka; hreyfitákn og hlutbundin tákn. Hreyfitákn
fara fram án stuðnings frá umhverfinu en þeim tilheyra meðal
annars látbragð, svipbrigði, tákn með tali og táknmál heyrnar-
lausra. Hlutbundin tákn fara fram með hjálpargögnum þar
sem hlutir, tákn og myndir eru nýtt til tjáskipta (Greiningar- og
ráðgjafarstöð ríkisins, 2010; Rakel Marteinsdóttir, 2021). Óhefð-
bundnar tjáskiptaleiðir er því hugtak yfir þær ólíku leiðir sem
nýttar eru til tjáskipta. Tjáskiptaaðferð spannar svo þær ólíku
nálgunaraðferðir sem farnar eru til þess að þjálfa og kenna
leiðir til tjáskipta. Ýmsar tjáskiptaaðferðir eru til og er ein þeirra
hugmyndafræði TEACCH (Sigrún Grendal Magnúsdóttir, 2012).
TEACCH
TEACCH er alhliða þjónustulíkan fyrir einstaklinga sem ekki
geta nýtt sér hefðbundnar kennsluaðferðir og því hægt að
aðlaga að öllum getustigum, aldri og aðstæðum (Áslaug
Melax, 2012). Til að ná bestum árangri með TEACCH er gert
einstaklingsmat og áætlun sem er í reglulegri endurskoðun.
Lögð er áhersla á styrkleika einstaklingsins og aðra þætti
sem efla færni, áhuga og sjálfstæði. Skipulögð kennsla innan
TEACCH getur aukið færni og yfirsýn einstaklingsins með
skipulögðu umhverfi, vinnukerfi, sjónrænu dagskipulagi og
boðskiptum. TEACCH virkar með öllum aldurshópum og mark-
miðið er alltaf að einstaklingar eigi sjálfstætt líf (Greiningar- og
ráðgjafarstöð ríkisins, e.d.; TEACCH® Autism Program, e.d.). Í
Skógarlundi hefur TEACCH verið notað með einum eða öðrum
hætti í nokkur ár. Nú er lögð mikil áhersla á að styrkja starfið
innan hugmyndafræðinnar. Þjónustan er aðlöguð að hverjum
Vinnuverkefnið að flokka hnífapör. Myndrænt dagsskipulag