Skessuhorn - 08.09.2021, Side 12

MIðVIkudAGuR 8. SEptEMbER 202112
Nú eru liðin tvö ár síðan sett voru
markmið til fimm ára hjá Land-
búnaðarháskóla Íslands um að
fjölga nemendum, rannsóknum og
samstarfsverkefnum. blaðamað-
ur Skessuhorns leit við á Hvann-
eyri fyrir helgi og settist niður með
Ragnheiði I Þórarinsdóttur rektor
og tók stöðuna í skólanum. „Það
verður eiginlega að segjast að það
hafi læðst aftan að okkur þessi mikla
fjölgun nemenda og verkefna. Þetta
gekk mikið hraðar en við gerðum
ráð fyrir og nú höfum við næst-
um tvöfaldað nemendafjöldann á
tveimur árum,“ segir Ragnheiður
ánægð. Við skólann er boðið upp
á þrjár fagdeildir; Ræktun og fæða,
Náttúra og skógur og Skipulag
og hönnun og að sögn Ragnheið-
ar skiptist fjölgun nemenda nokk-
uð jafnt á allar deildir. „Þegar við
rýnum í tölurnar virðist skiptingin
líka nokkuð jöfn á námsstig, en við
erum með nám á framhaldsskóla-
stigi, b.S. nám, M.S. nám og dokt-
orsnám,“ segir Ragnheiður.
Bættir innviðir
Markmiðin sem sett voru fyr-
ir tveimur árum skiptast í sex
áherslur; nýsköpun, rannsóknir,
kennslu, innviði, að fjölga nemend-
um og starfsfólki og aukin kynning
á skólanum. „Við höfum síðustu
tvö ár verið grimmari að sækja um
í samkeppnissjóði, en við vorum
að fá um 100-120 milljónir á ári úr
slíkum sjóðum áður. Síðustu tvö ár
höfum við farið hátt í 300 milljónir
og stefnum á svipaða tölu í ár. Þess-
ir fjármunir gefa okkur svo kost á
að fá til okkar fleiri doktorsnema
og meistaranema. Það skiptir okkur
miklu máli að fá til okkar doktors-
nema, þeir koma inn í kennsluna til
okkar og styðja við allt starfið. En
til þess að taka á móti þeim verðum
við að hafa fjármagnið. Við þurf-
um samhliða þessu að bæta innviði
okkar, uppfæra tækjabúnað og taka
inn tækninýjungar á skólabúunum
okkar svo við getum stundað rann-
sóknir á háu plani. Það þarf bæði
að vera spennandi fyrir nemend-
ur að koma til okkar og við þurfum
að hafa aðstöðu fyrir þá að stunda
rannsóknir,“ segir Ragnheiður.
Leggja áherslu
á landbúnað
Ragnheiður segist bjartsýn á að Ís-
lendingar séu að vakna og átta sig
á mikilvægi þess að leggja meiri
áherslu á landbúnað. Hún segir
Covid faraldurinn hafa ýtt undir þá
vakningu hér á landi. „Íslendingar
geta gert mun betur í landbúnaði
og þetta er iðnaður sem ég hef fulla
trú á að gæti orðið jafn stór eða
stærri stoð en sjávarútvegurinn. Við
ættum að horfa til frekari útflutn-
ings á landbúnaðarvörum,“ seg-
ir Ragnheiður. „Það tók ekkert svo
langan tíma fyrir sjávarútveginn að
þróast frá smábátum í stóra togara
og massífan útflutning. Menn eru
ekkert að horfa á innanlandsmark-
aðinn í þeirri þróun. Þetta gerðist
með því að horfa á sjávarútveginn
í stærra samhengi. Af hverju ætt-
um við ekki að horfa líka þannig á
landbúnaðinn? Við höfum allt sem
til þarf á Íslandi; land, hreint um-
hverfi, hreint vatn, hreina orku og
hreina ímynd,“ segir Ragnheiður.
Gera Ísland sjálfbært
„Ég hef fulla trú á að Íslendingar
eigi inni mörg tækifæri í matvæla-
framleiðslu en þá þurfum við að
marka langtímastefnu í landbúnaði,
með tímaramma og eftirfylgni, og
leggja meiri áherslu á markaðssetn-
ingu,“ segir Ragnheiður og bætir
við að það sé ekki aðeins mikilvægt
til að auka gjaldeyristekjur held-
ur einnig til að gera Ísland sjálf-
bærara. „tækifærin eru til staðar.
Skipin eru enn að koma með meira
en þau fara með svo það er ljóst að
útflutningstækifærin eru til stað-
ar fyrir þær vörur sem þola flutn-
ing á skipum. Við getum líka flutt
ferskvörur í flugi,“segir Ragnheið-
ur og bætir við: „Við þurfum líka að
skoða áframvinnslu hér heima. Sól-
þurrkaðir tómatar eru oft þurrk-
aðir með jarðvarma, og við eigum
nóg af honum. Við höfum land-
svæði, jarðvarma, vatn og allt sem
til þarf til ylræktar og kornræktar.
Þarna eru ónýtt tækifæri. Evrópu-
sambandið hefur sett það mark-
mið að 25% af ræktuðu landi í Evr-
ópu eigi að vera lífrænt ræktað árið
2030. til að styðja við það verkefni
eru sjóðir sem hægt er að sækja um
í. Þarna eru kannski tækifæri fyr-
ir okkur. Við gætum auðveldlega
skapað okkur sess á þessu sviði. Við
erum í dag mjög aftarlega í lífrænni
ræktun í samanburði við margar
aðrar þjóðir í Evrópu. Þegar við
ættum í raun að vera mjög framar-
lega,“ segir Ragnheiður.
Lambakjötið orðið eftir
„Ísland ætti að vera matvælaland,“
segir Ragnheiður og brosir. „Þá
er líka grundvallaratriðið að fólk
fái aur fyrir vinnuna sína. Einhver
benti nýverið á að verslanir hér á
landi noti lambakjötið til að lokka
fólk til sín. Þetta er síðasta varan
sem við ættum að markaðssetja á
þennan hátt, þetta er bara vanvirð-
ing við vöruna og bændur. Það er
ekkert eðlilegt að lambakjötið sé
ódýrasti maturinn til að bjóða upp
á, jafnvel ódýrari en að panta pizzu,“
segir hún. Aðspurð segist Ragn-
heiður telja að þarna megi kenna
bæði markaðssetningu og vöruþró-
un um. Lambakjötið hafi orðið eftir
í markaðsþróuninni. Mikil breyting
hefur orðið á framsetningu á fiski í
verslunum á undanförnum áratug-
um og samhliða hefur verðið hækk-
að. „Fólk veit varla lengur hvernig
heil ýsa lítur út, það sér bara eitt-
hvað hvítt í sósu. Það er orðið svo
auðvelt að taka með sér bakka af
fiski úr búðinni og fara heim og
elda. Það þarf kannski bara að gera
lambakjötið neytendavænna og
taka mið af breyttum fjölskyldu-
stærðum,“ segir hún.
Tækjabúnaður þarf að
svara kalli nútímans
Aðspurð segir Ragnheiður Land-
búnaðarháskólann mikilvæg-
an hluta af þessari matvælaþró-
un, ekki aðeins til að mennta fólk
á sviði landbúnaðar heldur einn-
ig í rannsóknum og framþróun á
þessu sviði. „Svo við getum spil-
að okkar part þurfum við að vera
framarlega með aðstöðu sem nem-
endur geta lært af. Það gengur ekki
að vera með háskóla á þessu sviði
nema tækjabúnaður svari kalli nú-
tímans. kannski getum við ekki
verið fremst hvað það varðar á öll-
um sviðum en þá kemur inn sam-
starf við erlenda skóla. Við höfum
verið vel búin þar og getað boðið
nemendum okkar að fara erlendis í
nám. Þar eru Íslendingar líka sterk-
ir, og kannski betri en aðrar þjóð-
ir. Við eigum auðvelt með að fara
út og sækja þekkingu og erum dug-
leg að gera það,“ segir hún og bæt-
ir við að einnig sé mikil eftirspurn
frá nemendum erlendis að koma á
Hvanneyri að læra. „Við erum al-
veg smá roggin með það og núna
er til að mynda biðlisti hjá okkur
að koma í skiptinám. En það er líka
ekki síður mikilvægt fyrir okkur að
fá nemendur í skiptinám eins og að
senda nemendur út,“ segir hún.
Stefna á 80% traust
Ragnheiður segir það hafa gengið
vel að ná markmiðunum sem sett
voru fyrir tveimur árum en að einu
þeirra hafi skólinn þó ekki náð.
„Eitt af markmiðum sem við sett-
um okkur var 80% traust frá al-
menningi. Gallup gerir könnun og
mælir traust til ýmissa stofnana og
fyrirtækja og einnig hversu vel fólk
þekkir þær stofnanir. Það þarf að
borga fyrir þátttöku en við tókum
ekki þátt fyrr en núna í byrjun árs
og eigum því ekki tölur frá því áður
en við settum þessi markmið. Við
vorum með rúmlega 50% traust en
Háskóli Íslands og Forsætisemb-
ættið trónir á toppnum með í kring-
um 80% traust. Þar viljum við líka
vera og stefnum þangað. Við vor-
um yfir meðallagi í samanburði við
aðrar stofnanir og þegar horft var á
hinn ásinn, hversu vel fólk þekkti til
okkar, vorum við undir meðallagi.
Þarna eru sóknarfæri fyrir okkur að
efla kynningarmálin,“ segir Ragn-
heiður.
Iðragerjun nautgripa
Í upphafi síðustu viku undirrit-
uðu Ragnheiður og Guðmund-
ur Ingi Guðbrandsson, umhverf-
is- og auðlindaráðherra, samning
þar sem umhverfis- og auðlinda-
ráðuneytið ætlar að styðja við
rannsóknir um metanlosun vegna
iðragerjunar nautgripa. En hvað
felst í þeirri rannsókn? „Þetta
er einn af stóru þáttunum í okk-
ar losunarbókhaldi, metanlosun
frá nautgripum. Metan er reikn-
að sem ígildi koltvísýrings þar sem
metan er nokkuð hærra en koltví-
sýringur. Rannsóknin snýst í raun
um að finna út hversu mikil met-
anlosun er frá kúabúum hér á landi
svo hægt sé að færa það inn í los-
unarbókhaldið. Í dag erum við að
nota staðla erlendis frá en kannski
er þessi losun allt öðruvísi frá okk-
ar kúm. Þær eru minni og öðru-
vísi en kýr erlendis en metanlosun
frá þeim hefur aldrei verið mæld
áður,“ útskýrir Ragnheiður. Þetta
er þó aðeins annar af tveimur þátt-
um í rannsókninni. Hinn þáttur-
inn snýr að því hvort hægt sé að
ná niður metanlosun í kúm með
breyttu fóðri. „Það hefur verið
sýnt fram á að ákveðnir þörungar
í fæði kúa geti minnkað metanlos-
un og það er eitthvað sem við vilj-
um skoða betur, hvort hægt sé að
ná niður þessari losun með breyttu
fóðri. Þessi rannsókn gæti líka leitt
til frekari vitneskju um áhrif fóð-
urs á gæði mjólkur. Þannig getum
við einnig stuðlað að meiri gæðum
í mjólkurframleiðslu,“ segir Ragn-
heiður.
Skordýrarækt
Landbúnaðarháskólinn fékk í sum-
ar dýralækni til að hefja forverk-
efni í skordýraræktun á Íslandi. Í
því verkefni er verið að skoða og
gera tilraunir með mjölorma og
hermannaflugur, skoða hvort hægt
væri að framleiða úr þeim prótein
og nýta í fóður. „Í dag erum við
að flytja inn mikið af soja og öðru
próteinmjöli. kannski gæti skor-
dýramjöl komið í staðinn. Það er
þegar byrjað að nota slíkt mjöl í
dýrafóður fyrir ketti og hunda og í
fiskeldi. kannski væri hægt að bæta
þessu inn í kjúklinga- og svína-
rækt. Það myndi gera okkur sjálf-
bærari á Íslandi og minnka kolefn-
isspor okkar töluvert ef við gætum
sjálf framleitt meira prótein í fóð-
ur,“ segir Ragnheiður og brosir til
blaðamanns áður en hún bætir við:
„Svo væri hægt að nota þetta til
manneldis. Við þurfum að hugsa
til framtíðar í matvælaframleiðslu,
hvernig við ætlum að fæða þessa
tíu milljarða. Svo er miklu lægra
kolefnisspor að rækta skordýr
heldur en kjöt,“ segir hún og bæt-
ir við að um tveir milljarðar manna
í heiminum borði í dag skordýr.
„Það eru yfir 2000 tegundir skor-
dýra étnar í heiminum. Evrópu-
búar lokuðu bara á þennan mögu-
leika á einhverjum tímapunkti og
ákváðu að þetta væri ekki mat-
ur. En kannski er það að breytast.
Einu sinni borðuðu ömmur okkar
og afar ekki kjúkling því það þótti
bara ekki matur. kjúklingur er í
dag vinsælli en lambakjöt. Hver
veit nema skrodýrabuff verði vin-
sælla en kjúklingabuff eftir fáein
ár,“ segir hún og hlær. „Við þurf-
um að skoða leiðir til að vera sjálf-
bærari. Við fundum það í Covid,
þegar landamæri lokuðust, hversu
mikilvægt það er að þurfa ekki að
treysta á svona mikinn innflutn-
ing. Hversu lengi ætli vélin væri
að stöðvast hjá okkur ef allt myndi
loka? Hvað ættum við mikið af
mat? Sérstaklega ef þessir gras-
bítar sem við þó erum nokkuð vel
að okkur í að rækta, væru búnir að
leggjast af því framleiðslan stendur
ekki undir sér. Skordýrarækt gæti
kannski fætt okkur og verið notuð
í fóður fyrir aðra fæðu. Mér þyk-
ir spennandi að fylgjast með hvert
þessi þróun fer. Það er líka mikil-
vægt í þessu háskólasamfélagi, að
vera alltaf með á nótunum í þró-
un. Það væri ekki hægt að viðhalda
kennslu á þeim ógnarhraða sem
allt er á núna, án þess að vera með
rannsóknir og taka þátt í nýsköp-
un og að framþróa kennsluefnið.
Þá bara staðnar allt og við verðum
eftir,“ segir Ragnheiður Þórarins-
dóttir rektor Landbúnaðarháskóla
Íslands. arg
„Ísland ætti að vera matvælaland“
segir Ragnheiður Þórarinsdóttir rektor Landbúnaðarháskóla Íslands
Ragnheiður Þórarinsdóttir rektor Landbúnaðarháskóla Íslands.