Ljósmæðrablaðið - 01.07.2021, Blaðsíða 25

25LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - JÚLÍ 2021
hún vildi ekki hitta aðrar mæður með börn á brjósti en einnig mætti hún
neikvæðu viðhorfi hjá almenningi gagnvart því að vera ekki með barnið
á brjósti: „Það var alveg sagt við mig: „Hvað ertu ekki með barnið þitt á
brjósti?“.“
Nauðsynlegt að fá aðstoð er annað undirþemað sem greint var en í
viðtölunum kemur fram mikilvægi þess að konur fái góða hjálp fyrst
eftir fæðinguna. Margar kvennanna töluðu um að hjálpin á deildinni fyrst
eftir fæðinguna hafi ekki verið nógu góð og jafnvel gert þær hræddar við
brjóstagjöfina. Ljósmæðurnar gripu of mikið fram í fyrir þeim og létu
sjálfar barnið á brjóst og sumum fannst of fljótt eftir fæðinguna farið í
einfaldar leiðir til að næra barnið. Frumbyrjur töluðu yfirleitt um að þær
hafi ekkert vitað hvað þær voru að gera til að byrja með. Gerða lýsir hér
sinni fyrstu brjóstagjöf með sitt fyrsta barn: „Þetta var bara eins og að
keyra með lokuð augun, þar sem maður vissi einhvern veginn ekkert.“
Það voru ekki bara frumbyrjur sem þurftu aðstoð fyrst eftir fæðinguna.
Fjölbyrjur þurftu margar hverjar aðstoð, sérstaklega eftir erfiða fæðingu
eða þegar blætt hafði mikið. Þeim fannst skrítið þegar enginn kom inn til
þeirra yfir heila vakt til að athuga með þær og aðstoða við brjóstagjöfina.
Konurnar töluðu um hvað það væri erfitt að fá misvísandi skilaboð,
bæði frá ljósmæðrum og öðrum í nærumhverfinu. Steinunn segir frá
upplifun sinni þegar hún var hrædd um að barnið fengi ekki nóg fyrsta
sólarhringinn eftir fæðinguna:
... svo sagði ein ljósmóðirin: „Nei, nei, hann er með fullt af
næringu sinn fyrsta sólarhring, hann er allt í lagi.“ Þú veist, svo
kannski kemur önnur ljósmóðir og segir: „Nei [...] hann situr
ekki nógu vel á,“ og svo kemur næsta: „hann situr fínt á, þú
hlýtur bara að mjólka ekki neitt“, svo kemur næsta og segir: „þú
mjólkar fullt, þú ættir að prófa mexíkanahatt“ svo kom næsta á
vakt og sagði: „Guð, ekki nota þennan mexíkanahatt, þá hættir
hann alveg að sjúga brjóstið“.
Það kom fyrir að ljósmæðurnar sýndu ekki faglega framkomu við
konurnar fyrst eftir fæðinguna. Ein frumbyrja, Nanna, var búin að vera
með barnið á brjósti nánast alla fyrstu nóttina, var orðin þreytt og reyndi
að fá aðstoð: „Hún sagði bara að ég væri ekki búin að reyna nóg og ég
ætti bara að reyna meira og gefa henni brjóst og já þetta myndi bara
koma.“ Eftir erfiða fæðingu segir Sara frá samskiptum við ljósmóðurina
sem tók á móti barninu hennar:
... Þá fór hún [barnið] strax svona og fann geirvörtuna og ég var
svo glöð, þetta er að gerast, og þá kom ljósmóðirin inn, sem tók
á móti og bara: „hvernig gengur“ „ég held hún sé bara að fara
á brjóst“ og hún bara horfði svona á „hehehehe elskan mín, hún
er sko ekki á brjósti“ og hló svona að mér og ég skammaðist mín
svo mikið og mér leið svo illa að eftir þetta fór ég bara til baka
[lyftir höndum] og þær [ljósmæðurnar] gerðu þetta bara fyrir
mig, ég bara, mér leið eins og hálfvita.
Þetta varð til þess að hana langaði ekki að gefa barninu brjóst og gat
alls ekki hugsað sér að þessi ljósmóðir tæki á móti næsta barni sínu þrátt
fyrir að hafa upplifað hana fína í fæðingunni sjálfri.
Langflestar konurnar fóru heim af fæðingardeildinni í heimaþjón-
ustu og voru mjög ánægðar með þjónustuna. Þær fengu meiri hjálp með
vandamál og lýstu ljósmæðrum sem algjörum englum. Þeim þótti mikil-
vægt að hafa samfellu í þjónustunni, þannig að það væri ljósmóðir sem
þær höfðu kynnst áður í barneignarferlinu sem sinnti þeim.
Makar kvennanna voru ekki síður mikilvægir til að veita aðstoð og
stuðning. Þeim fannst nauðsynlegt að þeir tækju þátt í umönnuninni,
minntu þær á að drekka nóg og að þeir sýndu þeim andlegan stuðning
og skilning. Sérstaklega átti þetta við þegar brjóstagjöfin reyndi á þær
líkamlega og andlega og þeim fannst mikilvægt að þær upplifðu þá sem
hluta af teymi sem ynni að því að brjóstagjöfin gengi vel. Sumar voru
sannfærðar um að það hefði verið helmingi erfiðara að vera með börnin á
brjósti ef þær hefðu ekki haft góðan stuðning frá maka.
Þriðja undirþemað, bindandi, lýsir því hversu bindandi konunum
þótti brjóstagjöfin og þær hugsuðu jafnvel um hvað þær væru búnar að
koma sér út í. Sérstaklega átti þetta við í upphafi brjóstagjafarinnar þegar
börnin voru oft og lengi á brjósti í einu, en einnig ef börnin vöknuðu oft
á næturnar til að drekka. Misjafnt var hversu lengi þetta tímabil varði.
Nanna gat ekkert vikið sér frá barninu og sjálf borðaði hún með barnið
í fanginu:
Alveg fyrstu vikurnar, alveg frekar lengi þá gat ég eiginlega
bara ekkert lagt hana frá mér, þú veist hún bara sofnaði út frá
brjóstinu, svaf bara ef ég hélt á henni og vaknaði um leið og ég
lagði hana frá mér.
Bella upplifði brjóstagjöfina sem ákveðna frelsissviptingu og hugsaði
með sér:
Já ókey, ég á alltaf eftir að vera hér að eilífu, ég mun aldrei aftur
geta gert neitt, [hlær] það var bara þannig, mér leið þannig. En
bara svona: Ég mun aldrei geta farið neitt, ég mun aldrei geta
gert neitt ein, ég mun bara alltaf vera hér að gefa brjóst, alltaf.
Brjóstagjöfin var henni pínu tilfinningalegur skellur þar sem hún hafði
upplifað fæðinguna vel. Sumum kvennanna fannst það ekki vera fyrr en
barnið fór að borða fasta fæðu sem þær gátu farið eitthvað og upplifðu
ekki þessa miklu bindingu.
Fjórða undirþemað var greint: Ég get ekki nært barnið mitt en
það lýsir reynslu kvennanna af þeim erfiðleikum sem þær upplifðu
þegar barnið fékk ekki næga næringu hjá þeim. Allar höfðu konurnar
einhverjar áhyggjur af því að hafa ekki nóg handa börnunum sínum,
jafnvel þó börnin þyngdust vel og væru feit og pattaraleg. Sunna telur
að það sé í eðli kvenna að hafa þessar áhyggjur. Margar þeirra lýstu
álagi og streitu sem fylgdi í kjölfarið, en einnig lýstu þær samskiptum
sínum við ljósmæður og hjúkrunarfræðinga í ungbarnaverndinni og
þeim ráðleggingum sem þær fengu, sem stundum voru gagnlegar en
alls ekki alltaf. Konurnar fengu yfirleitt þau ráð að leggja börnin oftar
á brjóst og helst ekki gefa ábót, þrátt fyrir að þær lýstu því að börnin
væru þegar mjög mikið á brjósti. Rut lýsir líðan sinni þegar hjúkrunar-
fræðingur í ungbarnaverndinni sagði að hún þyrfti að vefja sig í bómull
og leggja barnið örar á brjóst: „Ég er að því en við bara grátum bæði
hérna og hann fær ekki mjólk og ég gef enga mjólk [þögn] þetta var svo
mikil pressa.“ Nanna hefði viljað fá önnur ráð en að leggja barnið oftar
á brjóst: „Ég var alltaf að bíða eftir öðru svari.“
Konurnar upplifðu það yfirleitt sem ákveðinn ósigur að byrja að
gefa ábót og það reyndist þeim mikil áskorun og hafði áhrif á sjálfs-
mynd þeirra. Bella upplifði ákveðna skömm tengdri því að þurfa að
gefa ábót og upplifði sig misheppnaða, samt hafði hún þær hugmyndir
á meðgöngunni að það væri ekkert að því að næra barnið með öðrum
leiðum en á brjósti:
Þá þegar ég byrjaði síðan að gefa henni pela þá, algerlega
án þess að ég bara myndi ráða nokkuð við það, þá upplifði
ég [þögn] að ég væri einhvern veginn hálfpartinn svona
mislukkuð, að ég gæti ekki bara haft barnið mitt á brjósti.
Þrátt fyrir erfiðleika við að taka ákvörðun um ábót upplifðu konurnar
það mikinn létti þegar barnið fór að sofa betur og þær fengu meiri hvíld.
Fimmta og síðast undirþemað sem greint var, barnið sjálft, snýr
að barninu sjálfu, líðan þess og hvernig það hagar sér við brjóstið.
Konurnar lýstu því að það hefði áhrif á brjóstagjöfina hvernig þau tóku
brjóstið, hversu áhugasöm þau voru að sjúga, hversu mikið þau ældu
og hvort þau væru vær á milli gjafa. Barn Söru ældi mikið en þyngdist
samt sem áður vel en þetta reyndi á hana engu að síður: „ Það er annað
sem er búið að vera erfitt, hún ælir svo skuggalega mikið og gerði
sérstaklega, það bara sprautaðist út úr henni.“
Fjölbyrjurnar töluðu um það að börnin þeirra hefðu verið ólík að
því leiti að sum tóku vel brjóst og sugu af áfergju, sugu sig föst við
brjóstið, en önnur voru áhugalaus og sogið ekki kröftugt. Þeim fannst
auðveldara að vera með ákveðnu börnin á brjósti en þau áhugalausu.
Sumar konurnar voru stöðugt með í huga að þær hefðu borðað eitthvað
sem börnin þoldu ekki ef þau voru óvær. Aðrar konur fengu þau skila-
boð að börnin þyldu ekki mjólkina þeirra ef þau ældu mikið. Þetta olli
þeim hugarangri og fékk þær til að efast um sjálfa sig. Sara lýsir þessu:
„Það voru allir að segja: „Hún þolir ekki mjólkina þína.“ Fólk sem veit
ekki neitt sko.“
Gleðin sem fylgir sátt við brjóstagjöfina eins og hún er
Síðasta aðalþemað, gleðin sem fylgir sátt við brjóstagjöfina eins og
hún er, lýsir reynslu kvennanna þegar mestu erfiðleikarnir voru liðnir
hjá. Þegar þær fóru að njóta brjóstagjafarinnar, áhrifum umhverfisins á
upplifun þeirra og því þakklæti sem þær fundu fyrir að hafa getað verið
með börnin á brjósti. Þrátt fyrir að það hafi ekki endilega verið eins og