Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2011, Blaðsíða 12

keðju var kastað í gegnum brakkettin
eins og áður var sagt, keðjuhlekk brugð-
ið á krók í gálganum og slakað, þar til
hlerinn hékk í keðjunni. Þá var lásað
sundur og hlerinn skilinn eftir, hangandi
laus frá trollinu. Síðan var híft í dauðu-
leggina, sem tengdir voru í grandarana,
og grandarar runnu upp í gegnum stopp-
lykkjuna. Rossin komu upp úr sjó og
voru hífð í gálga; lengra varð ekki híft.
Næst var að húkka rópana (forróp og
afturróp) úr rossklöfunum og lása róp-
ana við húkkreipin, sem leidd eru eftir fer-
liðunum inn á spilið. Nú er híft í rópana,
þar til bussumið er komið að lunning-
unni. Þá var stóri gils húkkaður í for-
kvarterinn, það var lykkja á bussuminu
og bussumið híft inn fyrir lunninguna og
þar með miðjan á trollinu, en ekki væng-
irnir, forvængurinn og afturvængurinn,
voru látnir hanga úti. Til þess að hífa
skverinn og belginn inn, var rússinn not-
aður (þegar hér var komið, var hætt að
hala netið inn á þessu stigi á höndum
með járnkrókum, netkrókum). Rússinn
var kaðall festur í lausa endann við höf-
uðlínuna á trollinu, en fjarendinn var
festur neðst niður á belgnum. Nú var
hann leystur frá höfuðlínunni og krækt í
hann með stóra gilsinum og híft. Þá var
snörlunni brugðið um belginn með króki
og híft þvert yfir grindina, svo að fiskur-
inn færðist niður í pokann, þegar snörl-
an hertist að belgnum (belly). Það var
kallað að snarla. Þá var híft í stertinn, en
hann var tengdur gjörðinni, sem reyrði
pokann frá belgnum; ysti hluti stertsins
var úr vír, vírsterturinn, og á nærend-
anum á honum var sylgja. Þegar sylgjan
var komin inn fyrir lunninguna, var talía
úr mastrinu sett í pokann og honum
kippt inn fyrir á innrólinu og hann
tæmdur og bundið fyrir hann að nýju.
Hann var settur út aftur með bómunni
(byssukróknum) og látinn fyllast, en það
gerði hann, þegar slakað var á gjörðinni,
og fiskur fór úr belgnum í pokann. Bak-
reipi svokallað hindraði, að pokinn færi
of langt inn á dekkið, þegar pokinn var
kominn inn fyrir. Þetta var endurtekið,
þar til trollið var tæmt.
Til hliðanna við trollopið voru legg-
irnir, 14 feta vírar, og þar kom líka klaf-
inn og rosskúlurnar. Hlerarnir voru
þannig tengdir, að þeir leituðu út á við,
þegar togað var, og héldu því trollinu
opnu. Svo tóku togvírarnir við, en 1000
faðmar voru á þessum togvindum, og
gefið var út þrefalt það, sem dýpið var,
eða 600–700 faðmar, ef togað var á um
200 faðma dýpi í útköntunum. Trollið
varð að skríða eftir botninum eða rúlla
áfram á járnbobbingunum. Höfuðlínan
var úr vír. Tvö augu voru á flotkúlunum,
sem voru úr áli, og vírmanilla var þrædd
þar í gegn og kúlurnar benslaðar á höf-
uðlínuna. Grandarar tengja saman troll-
ið og trollvírana. Tréhlerar voru í járn-
skóm, U-járni, sem plankarnir gengu í.
Slit kom í togvírana, og skipta þurfti
um víra í gilsum og byssum (bómum).
Lúgan niður í lest hét kafbátalúga. Spilin
voru ekki læst saman, tveir menn voru
því á þeim, vaktformaðurinn á öðru, það
er annar stýrimaður eða bátsmaður, og
stóri gilsarinn á hinu. Spilin voru látin
fríhjóla, þegar slakað var. Vel þurfti að
fylgjast með og telja merkin á vírunum.
Sá, sem var á vírnum í forgálgann (for-
vírnum), átti að vera aðeins á undan
hinum, merki voru á vírunum með 25
faðma millibili. Fyrstu merki voru 25
faðma frá toghlerum, kölluð hleramerki.
Hampiðjan framleiddi trollin, allt
íslensk framleiðsla. Gerviefni, orlon,
kom seinna, eftir 1960. Þetta voru klafa-
troll. Seinna komu önnur troll, sem opn-
uðust meira, leggirnir sáu um það. Þá
kom þýska trixið með upphækkuðum
gálgum, og öll stálkúlulengjan var tekin
inn, mikil átök, en líka mikil hægindi af
því. Allir tóku það upp. Skverinn og
vængirnir rifnuðu mest, en pokinn var
varinn með nautshúðum. Bómurnar lágu
upp með mastrinu. Þeim var slakað
niður og notaðar aðallega til að hífa inn
pokann og setja hann út aftur, tóman;
einnig til að laga til á dekki. Salt og ís
fór í rennu beint niður í lest; taka þurfti
olíu og vatn og kost; þetta voru olíu-
kyntir gufutogarar.
Tréplankar voru á öllu dekkinu yfir
stálinu. Ekki var gengið á stáli á togara
eins og á olíuskipi. Bakkaskip kölluðust
þau, sem höfðu kantaðan hvalbak, ekki
ávalan. Beverley-skipin voru með hann
kantaðan, en Selby ávalan. Þótt spilið
væri rétt upp við keisinn, vissi skip-
stjórinn ekkert af því, löngu orðinn van-
ur hávaðanum. Loftskeytaklefinn var
aftan við brúna stjórnborðsmegin. Þar
við hliðina var kortaklefinn (bestikkið),
og bakborðsmegin var stiginn niður í
skipstjórakáetuna. Skipstjórinn og fyrsti
Trollið tekið inn. Öll bobbingalengjan komin innfyrir og höfuðlínan. Ljósmynd: Ásgrímur Ágústsson.
12 – Sjómannablaðið Víkingur