Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2011, Blaðsíða 16

16 – Sjómannablaðið Víkingur
samband við útgerðina í landi og aðra
togara á dulmáli, sem þeir skildu, sem
voru í sama fiskikóda. Þeir skiptust á
upplýsingum um aflafréttir. Kröftug tal-
stöð var, en mors var þó mikið notað;
loftskeytamenn þekktu hvor annan á
morsinu. Þeir sáu um tækin í brúnni,
viðgerðir á raftækjum, ratsjá, dýptarmæli
og öðru eins og hægt var um borð.
Mikið nám, lásu teikningar eins og út-
varpsvirkjar. En það vildi nú ganga svo-
na og svona með kódann. Ingvar á Gylfa
BA16 var rekinn úr kódanum. Hann var
í mokfiskiríi, en gaf alltaf upp QRU, sem
merkir „á keyrslu“, og Adolf Hallgríms-
son, loftskeytamaður, var allan tímann
að senda aflafréttir af miðunum til út-
gerðarinnar!
Á fyrstu togurunum voru stýriskeðjur
aftur í, og þá gat þurft tvo háseta á stýr-
ishjólið. En nú voru löngu komnir
glussar, og þetta var létt, – of létt fyrir
óvaninga, sem hætti til að stýra zig-zag
(elta lambær). Óvaningar (viðvaningar,
einnig kallaðir jeppar) urðu að standa
svolítið á sínu, annars var vaðið yfir þá.
Oftast lentu þeir fyrst í nálakörfunni og í
pontinu í vaski, vaska niður fiskinn.
Kölluðust pontarar. Karfinn var tíndur í
körfur með goggi og honum sturtað
niður í lest og settur í stíur. Á ísfiski var
fiskurinn blóðgaður og slægður, þveginn
og fór svo niður í lest. Á salti þurfti fyrst
að blóðga allan fiskinn í kösinni, svo að
hann yrði hvítur í saltinu. Þá hjuggu
hausarar hausinn af, fyrirristumenn
(kúttarar) ristu og tóku slógið innanúr,
og hryggtökumenn tóku úr hrygginn.
Lifrin var stundum hirt, stundum ekki.
Flattur fiskurinn var þveginn og sendur
niður; þar var saltað og staflað eftir
kúnstarinnar reglum. Tveir voru í lest-
inni, og annar varð að vera mjög vanur
maður, yfirsaltari, sem kunni að stúa í
lest. Þar heyrðust orð eins og steis-
klampi, stíuklampi. Svo þurfti að um-
salta.
Bingó og Andri
Benedikt: Tveir hundar voru á Óla Jóh,
miklir vinir manns, misjafnt, hvað þeir
voru mikið úti á dekki, fór eftir persónu
hundsins. Á Óla Jóh hétu þeir Bingó
og Andri. Á Agli Skallagrímssyni var
Schäferhundur. Hann gekk með mér
vaktir. Þegar ég fór í koju, fór hann líka í
koju. Í togi pössuðu þeir sig, vissu alveg,
hvað var í gangi, höfðu margoft séð þetta
áður, ekkert vandamál. Þeir höfðu bæli
fyrir sig inni í messanum, já, oft tveir,
uppá félagsskapinn.
„Lifrarkarlinn“ svokallaði var járn-
kassi (smíðaður í Héðni) rétt framan við
spilið, stjórnborðsmegin. Lifrinni var
hent í hann, og þegar karlinn var fullur,
var honum lokað þétt og gufu hleypt á,
sem þeytti lifrinni aftur í tank (sögð
íslenzk uppfinning). Lifrin fór í lifrar-
bræðsluna, sem var aftast í skipinu. Þar
var lýsistankurinn. Annað fyrirkomulag
var á díseltogurunum, þekkti það ekki.
Nú er lifrarbræðslu löngu hætt og þetta
að gleymast.
Tilvísanir
1 Í þessari lýsingu er einnig stuðzt við ritgerð
Ólafs Bjarna Halldórssonar. Málfar og vinnu-
brögð sjómanna á nýsköpunartogurunum. B.A.-
próf í íslensku. Háskóli Íslands, Rvk. 2005.
Er það gert með leyfi höfundar.
Benedikt og Hilmar Sigurðsson, kallaður Gjellinn.
Hilmar er með skipshundinn Bingó. Ég er með
Andra og var kallaður Spretturinn. Myndin er
tekin á Óla Jóh., líklegast 1958.
Hafnfirðingar
drekka mikið te
Sigurður Skúlason skrifaði sögu Hafnarfjarðar
er kom út 1933. Hann taldi sig hafa fundið í
verslunarskjölum Hamborgarkaupmanna
að Hafnfirðingar hefðu áður fyrr flutt inn
fjarska mikið te. Seinna kom í ljós að Sigurður
hafði ruglað saman orðunum „Tee“ og „Teer“,
sem er tjara.
Gerðu menn grín að þessu, enginn þó betur
en Jón Helgason sem orti:
Fyrst kom einn, sem breytti vatni í vín
og vann sér með því frægð sem aldrei dvín,
en annar kom og breytti tjöru í te
og tók að launum aðeins háð og spé.