Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2011, Blaðsíða 28

28 – Sjómannablaðið Víkingur
Fyrir daga laga og tilskipana um
verndun unglinga voru flest ungviði
um miðja síðustu öld fús til vinnu á
æskuárum sínum. Vafalaust hefur það
þekkst að unglingum hafi verið misboð-
ið með vinnu en trú mín er samt sú að
þeim sé í dag meira misboðið með
verndun. Iðjuleysi fram að sextán ára
aldri kann ekki góðri lukku að stýra.
Sterkari bein þarf til að þola iðjuleysi
og hangs en hóflega vinnu.
Þorskurinn vildi ferskt
en ýsan úldið
Hann ólst upp í Halldórsvík í Færeyjum
og fór á sjóinn fjórtán ára gamall. Á
skútu til Íslands þar sem sá guli var
dreginn úr djúpinu með handfærum.
Ekki er að sjá að Erhard Joensen hafi
beðið skaða af. Fyrstu manndómsárin
helgaði hann sig föðurlandi sínu en frá
26 ára aldri hefur hann búið á Íslandi
og er fyrir löngu kominn með íslenskan
ríkisborgararétt. Talar íslenskuna án
hreims og betur en margur innfædd-
ur.
Heimsótti þennan færeyska Íslending
því mig grunaði að vegferð hans í gegn-
um lífið, áður en til Íslands kom, væri
töluvert frábrugðin lífsgöngu flestra Ís-
lendinga. Langaði sem sagt að fræðast
um Færeyinginn áður en hann varð
Íslendingur.
Erhard fæddist í Halldórsvík á Færeyj-
um árið 1940 og ólst þar upp við sjávar-
síðuna. Sem flestir aðrir eyjabúar þá átti
sjórinn hug hans allan. Með óþreyju var
manndómsáranna beðið til að verða
gjaldgengur á skútur, sem fiskuðu við
strendur annarra landa. Biðtíminn eftir
að árin hlæðust ofan á æskuna var not-
aður til að þjálfa sig í veiðum. Hann var
ekki hár í loftinu þegar hann hóf Beitu-
kóngsveiðar á báti sem hann fékk að láni
hjá frænda sínum.
Veiðar á Beitukóngi eru nokkuð snún-
ar en þær voru á þessum árum stundaðar
með línu. Á línunni voru taumar með
faðms millibili og á hvern taum voru
festir þrír útflattir þorskhausar. Töluvert
umstang var að beita þessar línur því að
fyrst þurfti að skera þorskhausana, fletja
þá út, þræða tauminn í gegnum gelluna
og hnýta fyrir.
Þegar línan var komin í botninn saug
Beitukóngurinn sig fastan á þorskhaus-
ana og hóf átið. Þar sem Beitukóngurinn
réði sjálfur festu sinni við hausana varð
að draga línuna varlega svo að hann
sleppti ekki takinu.
Ógjörlegt var að kippa veiðinni inn
fyrir borðstokkinn því að Beitukóngur-
inn var fljótur að sleppa agninu þegar
upp í sjóskorpuna kom. Því var háfi
rennt undir Beitukónginn og agnið og
hvorutveggja kippt inn fyrir borðstokk-
inn.
Fyrir þá sem ekki þekkja þá var Beitu-
kóngur notaður í beitu fyrir þorsk og
ýsu og því mátti hafa tekjur af þessum
veiðum. Ferskur var hann notaður í
beitu fyrir þorsk en ýsan gleypti við hon-
um úldnum. Umtalsverðar tekjur hafði
Erhard ekki af þessum veiðum fyrr en
tíu ára gamall og þá í skipsrúmi hjá
frænda sínum, sem gerði út á þessar
veiðar og seldi aflann til Þórshafnar.
Þessi veiðiaðferð á Beitukóngi er nú
aflögð og hann veiddur í gildrur. Oln-
bogaskel var einnig inni í veiðimunstri
Erhards en skelin sú sýgur sig fasta á
steina og hleina. Renna þurfti hníf á
milli skeljar og þess sem hún festi sig við
til að ná henni lausri.
15 ára á vetrarvertíð
í Grindavík
Heimdraganum hleypti Erhard 1955, þá
14 ára að aldri, og munstraði sig á gamla
100 tonna skútu með 60 hestafla vél.
Báturinn stundaði handfæraveiðar við
norðurströnd Íslands. Sumarlangt var
dvalið norður af Íslandi og þá gjarnan á
miðunum við Kolbeinsey. Fimmtán ára
afmælinu fagnaði guttinn í vertíðarlok
um borð í skútunni á hafinu á milli Ís-
lands og Færeyja.
Margur kann að undrast ungan aldur
Erhards er hann réðist fyrst til sjós og
það á hafsvæði við strendur annarra
landa en um miðja síðustu öld var slíkt
fremur regla en undantekning í Færeyj-
um.
Veturinn sem í hönd fór réði hann
sig á vetrarvertíð í Grindavík, þá 15 ára
gamall, og þar var hann á vertíðum
næstu 4 árin eða til 1959. Yfir sumar-
tímann árin 1956 til 1958 var hann skip-
verji á ýmsum skútum á handfæraveið-
um við austur-, norður- og vesturströnd
Ísland. Annað árið á þessum veiðum
fylltu þeir skútuna á sex vikum af salt-
Dæmigerður færeyskur árabátur. Sennilega hafa Færeyingar verið fyrstir manna – um og fyrir 1950 – til að setja í árabáta utanborðsmótora í stokk bakborðsmegin
kjalar, aftan miðju. Þetta hefur þann kost að maðurinn sem stjórnar vélinni situr í miðjum bátnum, sem þá liggur mun betur á sjónum, að viðbættu því að
skrúfan dregur bátinn ekki niður á rassgatið. Maður og vél í skut reisir hins vegar bátinn upp á endann og gangur hans verður minni,
að því viðbættu að á lensi ver hann sig ekki eins vel. 
Árni Björn Árnason
Ungur nemur