Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2011, Side 36

36 – Sjómannablaðið Víkingur
Fiskifélag Íslands var stofnað hinn
20. febrúar 1911 og er því orðið
aldargamalt og verður saga félagsins
senn gefin út á bók. Höfundar eru
Hjörtur Gíslason blaðamaður og Jón
Hjaltason, sagnfræðingur og ritstjóri
Víkings. Fiskifélagið var stofnað til að
knýja fram hagsmunamál sjávarútvegs-
ins og má heita að lengi vel hafi ekkert
verið framkvæmt í þeim málum án þess
að félagið hefði þar hönd í bagga, ýmist
sem hinn stóri gerandi, óbreyttur liðs-
maður eða dropinn sem holar að lokum
steininn. Því er víða komið við í frá-
sögninni. Til dæmis segir frá upphafi
landhelgisgæslu við Íslands, björgunar-
málum sjómanna og hvernig félagið
fékk sjómenn til að hirða karfann – en
hann var lengi í þeirra augum ein hin
óþarfasta lífvera jarðarinnar. Kafað er
djúpt í kvótakerfið og aðdraganda þess,
afstöðu fiskifélagsdeilda og umræðuna á
Fiskiþingi og í samfélaginu, og tíundað
hvernig kvótinn festi sig í sessi þrátt
fyrir andróður Vestfirðingar og fleiri.
Rætt er við Þorsteinn Gíslason, fiski-
málastjóra sem segir: „Ég hef aldrei
legið á þeirri skoðun minni að ákvörð-
unin um kvótakerfið er mesta slysið í
sögu íslensks sjávarútvegs.“
Ítarlega er farið í hina athyglisverðu
sögu um vottunarmerki fyrir þorsk-
veiðar á Íslandsmiðum. Grípum niður í
100 ára Sögu Fiskifélags Íslands.
Strandgæslan
Það var dauft hljóðið í körlunum. Vorið
liðið og komið fram á sumar og enn gaf
hann sig ekki. Mesta ördeyða sem við
munum eftir, kvörtuðu þeir og bölvuðu:
Steindautt helvíti.
Svo þegar uppgjöfin og vonleysið
voru sest að í sálunum kvisuðust tíðind-
in. Einhverjir höfðu hlaðið sig undir
Stapanum. Karlarnir ypptu öxlum en
ákváðu svo að reyna og bátarnir komu
bæði frá Gunnólfsvík og Fagranesi, fyrst
fáir en svo var allur floti þessara tveggja
verstöðva mættur á þennan litla blett,
einu miðin sem gáfu afla. Það var sama
hvar annars staðar var rennt. Enginn
fiskur. En undir Stapa, á örlítilli bleyðu,
var mok dag eftir dag, þorskur og meiri
þorskur. Svo sást til þriggja botnvörp-
unga sem stækkuðu stöðugt uns þeir
voru næstum komnir upp í fjöru í
Finnafirði.
Nei, þetta gengur ekki, sögðu karl-
arnir hver við annan, nú förum við út í
skipin og bendum þeim á að þeir eru að
veiða í íslenskri landhelgi.
Þetta hafði þau áhrif að á tveimur
skipanna var varpan tekin inn og þau
hurfu burt. Þriðja skipið hélt skakinu
áfram. Um hádegisbil reru þrír menn úr
Gunnólfsvík út í togarann. Eftir nokkra
dvöl sneru tveir aftur en sá þriðji varð
eftir. Skipti svo engum togum að varpan
var tekin inn og stefnan tekin út með
Langanesinu, að Stapa, sem fram að
þessu hafði aldrei dregið að sér útlend
skip. Þar var kastað, innan við 300 metra
frá landi, og togað fram og til baka það
sem eftir lifði degi og nóttina á eftir fram
undir dagrenningu.
Skipið kom svo inn á leguna við
Gunnólfsvík, „ ... og bljes ákaflega í
gufupípuna.“ Þegar enginn gerði sig
líklegan til að róa út í skipið var báti
skotið undir Íslendinginn sem hafði
verið um borð alla nóttina. En hann var
varla kominn í land þegar hann sást
baksa á jullu húsbónda síns út í tog-
arann aftur þar sem hún var hlaðin fiski.
Illur grunur var nú tekin að læðast að
heimamönnum. Í hálfan mánuð höfðu
þeir sótt undir Stapa, hlaðið bátana en
hvergi orðið varir annars staðar. Og ótti
þeirra reyndist á rökum reistur, ekki
fékkst lengur bein úr sjó, ekki heldur á
þessum litla undrabletti undir Stapa.
Botnvörpungurinn hafði á örfáum
klukkustundum þurrkað upp miðið sem
hafði dugað þeim svo vel í tvær vikur.
Og það var landi þeirra sem hafði selt frá
þeim lífsbjörgina fyrir einn bátsfarm af
þorski.
„Björgunarmálið“
Vafasamt er að Reykvíkingar hafi lifað
verri dag en laugardaginn 7. apríl 1906.
Þá fórust þrjú reykvísk skip og með
þeim 68 manns. Tvö þeirra, Emilie og
Sophie Wheatly, týndust á Faxaflóa en
eitt, kútterinn Ingvar, barðist í sundur
fastur á skeri við Viðey. Úr landi fylgdust
tugir ef ekki hundruðir Reykvíkinga
með dauðastríði skipverja. Í Ísafold var
skrifað um þennan atburð:
„Varla getur átakanlegri hörmungarsjón
en skipverja hanga á reiða eða á öldu-
BÓKATÍÐINDI
Fiskifélag Íslands 100 ára
Fyrsta Fiskiþingið var haldið í Gúttó, er stóð í Templarasundi við Vonarstræti 6, dagana 30. júní til 5. júlí
1913. Væntanlega hafa Fiskiþingsmenn gengið inn um dyrnar er standa galopnar á tveggja hæða við-
byggingunni. Þarna er nú á öndverðri 21. öld bílastæði alþingismanna en húsið var rifið 1968.
Mynd: Magnús Ólafsson/Ljósmyndasafn Reykjavíkur.