Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.2011, Blaðsíða 41

-
Sjómannablaðið Víkingur – 41
Þáttur sá sem hér fer á eftir er skráð-
ur af Ólafi Þ. Þórðarsyni og birtist í
Ísfirðingi í desember 1971 en er hingað
kominn fyrir ábendingu lesanda og
góðvilja afkomenda sögumanns, skip-
stjórans Gísla Guðmundssonar. Gísli
fæddist 1901 á Snæfellsnesi. Ungur, eða
vorið 1923, fluttist hann til Súganda-
fjarðar, haslaði sér þar völl og var
lengst af skipstjóri. Gísli andaðist í júlí
1981. Millifyrirsagnir eru Víkingsins.
Útataður í mannasaur
Veturinn 1952-53 er ég skipstjóri á Gylli
frá Súgandafirði. Það var 26 tonna skip.
Eigendur voru Páll Friðbertsson, út-
gerðarmaður, Kristján B. Magnússon og
Einar Guðnason, sem nú er skipstjóri á
Sigurvoninni. Einar var þá vélamaður
hjá mér. Þeir segja að ég hafi kennt hon-
um að segja ósatt um aflabrögð, en það
er lygi.
Þetta var í apríl 1953. Í mánuðinum á
undan, þ. e. í mars, var enginn afli hér í
Súgandafirði. Það hafði gengið óhemju-
magn af loðnu yfir öll mið og steinbít-
urinn át sig veikan og lagðist og tók ekki
neina beitu. Einn daginn í mars fékk ég
8 kg af þorski og 810 kg af steinbíti í
róðri á 160 lóðir. Í 9 róðrum fékk ég 21
tonn og hluturinn í mars var 491,69 kr.
Þá var engin trygging.
Ef maður fór ekki á sjó, fékk maður
ekkert. Í apríl fór þetta að lagast, þegar
steinbíturinn var búinn að jafna sig á
loðnunni og farinn að líta við beitunni.
Fyrst var aðallega róið vestur út af
Patreksfjarðarflóa og út af Kópnum.
Einhverjir bátar höfðu lagt hér út af
Barðanum, snemma um vorið, og fengið
dágóðan afla en svo þornaði það. Þá var
farið að sækja suður eftir. 13. apríl er
allur flotinn staddur út af Kópnum, Ís-
firðingar, Bolvíkingar, Súgfirðingar og
Flateyringar. Það bilaði spilið hjá mér
þennan dag, þegar ég var að byrja að
draga og varð ég að fara inn að Þingeyri,
til þess að láta gera við spilið. Ég komst
ekki út fyrr en seint um kvöldið og var
ekki búinn að draga fyrr en um morgun-
inn þann 14. og þá er lagt af stað heim.
Aflinn var 8,6 tonn. Á heimleiðinni er ég
alltaf að brjóta heilann um það, hvar ég
geti lagt þennan dag. Ég var svo seinn í
því, að ég treysti mér ekki til að fara
vestur til að geta lagt þar í góðu tómi á
góðum stað. Þegar ég kem út af Önund-
arfirði, sækir að mér svefn og ég fer nið-
ur og halla mér á bekk og mig dreymir,
að ég sé allur útataður í mannasaur.
Áður en ég fór í kojuna, var ég með
ákveðinn stað út af Barðanum í huga-
num og er að hugsa með mér, að gaman
væri að leggja þar og vita, hvort ekki
væri steinbítur þar. Þegar ég kem upp í
stýrishúsið, segi ég við Einar Guðnason,
vélstjórann, sem var við stýrið: „Nú
verðum við að flýta okkur. Nú er ég
ákveðinn í því, hvar ég ætla að leggja í
dag.“ Við löndum svo í hvelli hér um
morguninn og leggjum svo af stað á
þessi mið. Ég sé ekki land og það er
enginn radar og enginn dýptarmælir,
bara kompásinn, klukkan og hraði
bátsins, sem farið var eftir. Ég bugta
þetta svo niður við þessar Fætur út af
Barðanum á þeim stað, sem ég bjóst
helst við, að væri steinbítur, ef hann
væri þá nokkur.
Páll Janus Þórðarson var með
Freyjuna þennan vetur og var auðvitað
vestur frá þennan dag út af Kópnum
og vildi hafa spurnir af okkur. Ég sagðist
vera búinn að leggja einhvers staðar í
þoku og súld og sæi ekki til lands og
vissi ekkert hvar ég væri staddur.
Hann bað mig að tala við sig, þegar
ég færi að draga um þrjú leytið. „Alveg
sjálfsagt“, sagði ég. „Veistu ekkert
hvar þú ert?“ segir hann. Nei, ég sagðist
ekki hafa hugmynd um það. Það hefði
verið straumur á útleiðinni og ég væri
einhversstaðar norðan til út af Vest-
fjörðum.
22 - Sjómannablaðið Víkingur
við mig til að vera á ströndinni því hún
þótti ekki mjög spennandi og var auðvit-
að erfið. Það var svona ákveðin röð til
staðar varðandi stöðuhækkanir, en ekki
eins og hún var áður. Þá fór til dæmis
stýrimaður af Goðfossi yfir á minnsta
skipið og varð skipstjóri þar. Það þýddi
að það þurfti að rótera öllum skaranum
og tók óratíma að rótera öllu þessu liði.
Það var uppgangurinn í félaginu á átt-
unda áratugnum og allmörg skip keypt
til viðbótar. Síðan fara skipin að stækka
þegar gámarnir koma og um leið fækkar
í áhöfn.
Okkar skip voru ekkert hönnuð fyrir
gáma a fyrstu árin og það kostaði alls
konar hundakúnstir. Við höfðum ekki
græjur í landi til að t ka við gámum og
þetta var bölvuð vitleysa hér heima í
byrjun. Þá voru gámar hífðir upp á
bryggju og byrjað tína úr þeim þar. Úti á
landi vantaði alla aðstöðu og það var ver-
ið að keyra gáma um á lyfturum eða láta
vörubíla draga þá sem var ekki gáfuleg
meðferð. Þetta var allt annað í Ameríku
þar sem var sett í gámana við verksmiðj-
ur langt inni í landi og keyrt til hafnar-
borganna.
Nú er stillt uppá það að skipin séu á
siglingu allar helgar og svona, enda
eru þetta dýr skip og verður að nýta þau
sem best. Á Dettifossi er þriðjudagur
okkar dagur í Reykjavík og hálfur mið-
vikudagur. Klukkan 16 á miðvikudögum
förum við uppá Grundartanga og þar
annast áhöf in sjálf estunina. Um eða
eftir miðnætti omum við svo af ur til
Reykjavík r. Svo förum við klukkan 13 á
fimmtudögum til Eskifjarðar og erum
þar á föstudagsmorgni. Þaðan er svo far-
ið í eftirmiðdagi n og fyrriparts laugar-
dags erum við í Færeyjum. Það er lítið
sem fer til Færeyja héðan, þó alltaf eitt-
hvað, en aðallega er lestun þar. Svo á
mánudagsmorgni erum við í Rotterdam.
Förum þaðan síðdegis eða um kvöldið á-
leiðis til Hamborgar. Reynum að vera
komnir þangað klukkan 15 þegar eru
gengjaskipti við höfnina. Núorðið förum
við alltaf um Kílarskurðinn, en áður fór-
um við skurðinn bara þegar var vont
veður. Svo förum við frá Hamborg og
erum á fimmtudeginum í Árósum, förum
þaðan um kvöldið og erum komnir um
morguninn eftir til Gautaborgar. Förum
þaðan svona á bilinu frá hádegi til síð-
degis og erum sjö tíma til Fredrikstad.
Þaðan förum við svo til Færeyja og erum
komnir þangað um hádegi á sunnudag
og losum þar því við erum alltaf með
talsvert af vörum til Færeyja. Ef allt
gengur upp erum við svo komnir á
mánudagskvöld til Reykjavíkur. Þetta
tekur 27 tíma frá Færeyjum. Með við-
komu í báðum endum Kílarskurðar er
þetta ein viðkoma á dag þennan tíma
sem tekur að fara hringinn.
Jú, auðvitað er ekki alltaf logn á hafinu
og maður hefur lent í vondum veðrum.
En það gleymist bara um leið og hægir.
Hér áður sigldu menn allt árið og það
þótt gott að taka frí einn túr á ári.
Fyrstu árin meðan strákarnir mínir voru
að vaxa úr grasi var ég yfirleitt aldrei
heima á jólum. Þá fengu skipstjórar oft
frí á jólum og ég sem stýrimaður leysti
þá af sem skipstjóri. Nú er þetta orðið
öðruvísi og menn skipta, ef ég var á sjó
um jólin í fyrra þá á ég frí um næstu jól.
Örsj ldan hef ég verið heima á sjó-
mann daginn, enda er eynt að koma því
þannig fyrir núna að sk pin séu ekki í
höfn um helgar. Gamli sjarminn er far-
inn af þessu starfi. Þetta er bara vinna.
Lágmarsvinnuskylda hjá t.d. stýri önn-
um og vélstjórum er 12 tímar og skip-
stjórinn er í rauninni alltaf á vakt. Svo
eru viðkomur í höfnum þannig að
vinnudagurinn verður oft æði langur.
Vorum stundum í leigu fyrrum, þá vor-
um í Miðjarðarhafinu, Karabiska hafinu
eða einhvers staðar. Þá yfirleitt þrír Ís-
lendingar, skipstjóri, stýrimaður og vél-
stjóri.
Ég er með alveg skínandi stýrimenn
með mér á Dettifossi og öll áhöfnin
alveg sérstaklega góð. Suma hásetana
þekki ég síðan þeir byrjuðu sem viðvan-
ingar og hafa verið með mér á hinum
þessum skipum. Það er sjaldan sem ég
hef verið með jafn einvala lið og er á
Dettifossi. Bæði móralslega séð og svo
hvað þetta eru góðir verkmenn. Við
erum yfirleitt 13 á, það er fasta áhöfnin.
Það er skipstjóri, tveir stýrimenn, tveir
vélstjórar, einn dagmaður, einn rafvirki,
bátsmaður, fjórir hásetar og einn bryti.
Allt eru þetta Íslendingar. Yfirbyggingin á
Dettifossi er upp á átta hæðir og maður
fer ekki á milli í lyftu. Bara taka stigana
svo það er eins gott að gleyma engu upp í
brú þegar maður þarf að taka pappírs-
vinnu á neðstu hæðinni við komu eða
brottför. Allir skipverjar eru í sérh rbergi
með snyrting og allur aðbúnaður er
mjög góður meðal annars er íþróttasalur
um borð. En félagslífið um borð er auðvit-
að ekki s pur hjá sjón miðað við það sem
var á ur fyrr þegar voru um 30 manns á-
höfn. Helst að við horfum saman á eina
ynd á leiðinni heim frá Færeyjum. Ann-
ars eru menn mikið einir þegar þeir eru
ekki að vinna.En þetta er afskaplega sam-
rýmdur mannskapur og minnir mig einna
helst á gamla Goðafoss þar sem var góður
kjarni sem náði mjög vel saman. Það er
enginn rígur milli manna eða stétta þarna
um borð. Það vita allir að skipstjórinn
ræður yfir sínu skipi en ég er samt einn af
hópnum og jafnmikill félagi hinna sama
hvaða stöðu sem þeir gegna. Við erum
eins og ein fjölskylda.
Við erum búnir að vera þrjú ár á þess-
ari rútu og á þeim tíma hef ég farið
tvisvar eða þrisvar í land í Árósum, en
aldrei á hinum stöðunum. Það er endr-
um og eins að menn skjótast eitthvað í
land. Við erum alltaf að keppa við tím-
ann og það er aldrei stoppað. En þótt
tímarnir breytist, skipin og öll tækni þá
breytist hafið ekki. Ef maður hefur sjó-
mennskuna í blóðin þá þynnist ún
ekkert við alla þessar breytingar. Hafið
sleppir þeim ekki svo glatt sem það hefur
náð tökum á. Ég hef verið sjómaður frá
því ég var unglingur og hef aldrei kosið
mér annað hlutskipti.
Vagnhöfða 10 - Sími: 567 3175
GSM: 897 5741 - Fax: 587 1226
frysti@islandia.is
Sendum sjómönnum og
fjölskyldum þeirra bestu
jóla- og
nýárskveðjur
Ólafur Þ. Þórðarson
Vikan se Súgfi ð ngar þögðu
Sögumaður, Gísli Guðmundsson, í janúar 1971.