Fréttablaðið - 30.08.2022, Blaðsíða 12

Evrópusambandið er
í grunninn friðarsam-
band og nágrannaríki
okkar í Evrópu eru
ekki í neinum vafa um
mikilvægi samstarfsins
fyrir eigið öryggi.
Á friðartímum eru varnarmál ekki
efst í huga fólks. Það er ekki fyrr en
örygginu er ógnað sem við leiðum
flest hugann að því hver merking
öryggis er. Og þá verður augljóst að
í raun hvílir allt annað á því að við
búum við nægilegt öryggi. Þegar
stríð er aftur veruleiki í Evrópu verða
þjóðarleiðtogar þess vegna að ræða
hvaða áhrif breytt heimsmynd hefur
á hagsmuni þjóðar. Innrás Rússlands
í Úkraínu er blóðug árás á frjálst og
fullvalda ríki en hún er um leið árás
á alla Evrópu. Það sjáum við birtast
í samstöðunni með Úkraínu, efna-
hagsþvingunum af áður óþekktum
þunga og sögulegum aðgerðum til
stuðnings Úkraínu. Samstaðan á
Alþingi hefur verið sterk. En eftir
stendur að ræða hagsmuni Íslands í
kjölfar breyttrar heimsmyndar.
Hagsmunamat í breyttum heimi
Stríðið hefur haft mikil áhrif á evr-
ópsk stjórnmál og hagsmunamat
Evrópuþjóða. Finnar og Svíar tóku í
kjölfarið sögulegt skref og sóttu um
aðild að NATO og þjóðaratkvæða-
greiðsla fór fram í Danmörku þar
sem danska þjóðin ákvað að taka
þátt í varnarsamstarfi Evrópu-
sambandsins. Samtal fór fram í
nágrannaríkjunum vegna þess að
hagsmunir ríkjanna kröfðust þess.
Þetta samtal fór ekki bara fram
vegna þess að allir stjórnmálaflokk-
ar væru allir sammála eins og virðist
vera krafa ríkisstjórnarinnar. Það
megi bara ræða Evrópumál þegar
meirihluti er fyrir því að sækja um
aðild á Alþingi.
Viðhorf almennings hafa breyst
og nú er rúmur helmingur þjóðar-
innar hlynntur aðild að Evrópu-
sambandinu . St uðning ur v ið
aðild er alltaf að aukast og aukast.
Árás Rússlands á Úkraínu hefur
aukið skilning á að nauðsyn þess
að standa vörð um frið og frelsi
í Evrópu. Ættu ekki allir stjórn-
málaf lokkar að sameinast um að
fram fari pólitískt samtal um áhrif
stríðsins í Evrópu á öryggis- og
varnarhagsmuni Íslands? Er ekki
ástæða til að ræða einmitt núna
hvað það þýðir fyrir herlaust smá-
ríki að tilheyra NATO en ekki Evr-
ópusambandinu? Væri það ekki
okkur í hag að ræða hvað frekari
Evrópusamvinna þýðir fyrir Ísland
og meta kosti og ókosti aðildar út
frá því? Á Íslandi hefur samt sem
áður engin raunveruleg rökræða
átt sér stað um nýja stöðu landsins
í breyttum heimi og Evrópumálin
hafa litla sem enga umræðu fengið
í því samhengi. Þessir grundvallar-
hagsmunir eru ekki til umræðu við
ríkisstjórnarborðið.
Þögnin er engum í hag
Svör við stórum spurningum eru
ekki endilega einföld en umræðan
verður að eiga sér stað á Íslandi
eins og annars staðar. Við eigum
allt undir því að alþjóðalög séu
virt. Þeir stjórnmálaf lokkar sem
eru á móti þátttöku Íslands í ESB
eiga ekki að forðast þetta samtal
eða hræðast það. Þessir f lokkar
ættu miklu frekar að fagna rök-
ræðunni. Það er fáránlegt að stinga
höfðinu bara í sandinn með línum
um að umræða um Evrópumál séu
ekki á dagskrá. Og að Evrópuhug-
sjónin eigi ekki erindi við fólk í
landinu. Við ættum að fylgja for-
dæmi nágrannaþjóða okkar sem
hafa leitað samráðs við almenning
og tekið þýðingarmikil skref til að
tryggja betur eigin hagsmuni.
Afstaða Viðreisnar er að hags-
munum íslensku þjóðarinnar sé
betur borgið í nánara samstarfi
við aðrar Evrópuþjóðir innan Evr-
ópusambandsins – þaðan sem svo
margar réttarbætur hafa þegar
komið. Meira efnahags- og við-
skiptasamstarf myndi hafa mikla
þýðingu fyrir heimilin og fyrirtækin
í landinu og á þessum óvissutímum
skiptir öllu máli að efla samvinnu á
á sviði öryggis- og varnarmála. Við
getum styrkt stöðu okkar innan
NATO á sama tíma og við ef lum
samstarf okkar við þjóðirnar innan
Evrópusambandsins. Eitt útilokar
ekki annað í þessu samhengi heldur
þvert á móti. Við höfum talað fyr-
ir því að taka þetta síðasta skref
með fullri aðild Íslands að Evrópu-
sambandinu en um leið er afstaða
okkar alveg skýr um að þessa stóru
ákvörðun á þjóðin sjálf að taka.
Við viljum að þjóðin fái að meta
og ákveða það sjálf hvort hún telur
hagsmunum sínum betur borgið
þar inni eða fyrir utan.
Mikilvægi samvinnunnar
Eftir síðari heimsstyrjöld skildu
lýðræðisþjóðirnar að friður yrði
ekki bara tryggður með hervörnum
heldur líka einfaldlega með náinni
samvinnu. Það gerir Evrópuhug-
sjónina svo fallega. Evrópusam-
vinnan hefur tryggt Evrópu frið
í áratugi. Evrópusambandið er
í grunninn friðarsamband og
nágrannaríki okkar í Evrópu eru
ekki í neinum vafa um mikilvægi
samstarfsins fyrir eigið öryggi.
Nágrannaríki Rússlands í Evrópu
sem núna sækjast eftir aðild skilja
það líka. Samtalið um hagsmuna-
mat hefur farið fram í nágranna-
ríkjunum. Það hefur styrkt stöðu
þessara ríkja sem nú starfa eftir
skýrari stefnu en áður. Þar heyrist
ekki að þjóðaratkvæðagreiðslur
séu tóm vandræði eins og hér hefur
verið sagt.
Hvað er svona hættulegt við
umræðuna? Eða við það að þjóðin
fái að taka ákvörðun í þjóðarat-
kvæðagreiðslu? Það er þvert á móti
þögnin sem er hættuleg. Er ekki
bara best að treysta þjóðinni? n
Er ekki bara best að treysta þjóðinni?
Grein þessi er í framhaldi af grein
minni sem birtist 23. ágúst og er til
að sýna fram á fáránlegar og rangar
ályktanir hagfræðiprófessors í grein
hans 17. ágúst.
Þar setur prófessorinn fram
umfangsmikla samsæriskenningu
og segir: „Það er freistandi að álykta
sem svo að sjávarútvegsfyrirtækin
hafi valið að horfa fram hjá leið-
beiningum Alþjóðareikningsskil-
aráðsins vegna þeirra skattalegu
afleiðinga sem rétt meðferð úthlut-
unar af laheimilda í ársreikningi
hefði ella haft. Endurskoðendur
fyrirtækjanna hafa síðan blessað
þessa aðferðafræði stjórnenda fyrir-
tækjanna með áritun sinni, vissu-
lega með góðri aðstoð Alþingis.“
Í raun liggja skattyfirvöld hér
undir ásökun um að hafa sett
kíkinn fyrir blinda augað og haft
af íslenska ríkinu tugi milljarða í
skattfé og þannig aðstoðað skatt-
þegna við stórfelld skattundanskot.
Íslensk lög gilda um skattlagningu
hér á landi en ekki alþjóðlegur stað-
all. Af hverju er svona „freistandi“
fyrir hagfræðiprófessor að álykta á
þennan veg? Samsæri prófessorsins
krefst þátttöku mikils fjölda manna
og lýsir vel glórulausu hugarfari
hans.
Í grein sinni segir prófessorinn í
umfjöllun um eignfærðar keyptar
af laheimildir: „Þegar varanlegar
af laheimildir eru seldar lækkar
þessi tala. Vegna þess að úthlutaðar
aflaheimildir eru ekki tilgreindar á
þessum lið gæti sú staða komið upp
að varanlegar af laheimildir væru
neikvæð stærð í efnahagsreikningi
sjávarútvegsfyrirtækis í fullum
rekstri! Ekki mikil skynsemi í slíkri
reikningsfærslu.“
Vanþekking hagfræðiprófess-
orsins á bókhaldi er slík að hann
veit ekki það grundvallaratriði að
það myndast hagnaður eða tap í
rekstrarreikningi við sölu eigna
þegar söluverð er annað en þær eru
bókaðar á, en aldrei neikvæð stærð
í efnahag!
Jafnvel þegar prófessorinn kemst
réttilega að þeirri niðurstöðu að
ekki væri mikil skynsemi í ályktun
sinni þá hvarf lar samt ekki að
honum að ályktunin sé röng. Hvar
er fræðimennskan?
Í grein sinni 15. júlí hélt prófessor-
inn því fram að eignfæra ætti eignir
á markaðsverði í efnahagsreikningi
þannig að bókfært eigið fé sýndi
raunvirði félaga því annars væri
ársreikningur rangur. Flestar álykt-
anir og ásakanir hans í greininni og
næstu greinum byggðu meðal ann-
ars á þeirri ranghugmynd hans.
Þegar honum var bent á að þetta
væri misskilningur hjá honum og
meðal annars að eitt verðmætasta
félag í heimi, Apple Inc., færir ekki
eignir sínar á markaðsverði í efna-
hagsreikningi frekar en önnur þá
er það skyndilega engin nauðsyn,
enda liggi markaðsverð eigna Apple
ekki fyrir og þær séu svo sérstakar.
Staðreyndin er að ef félög mættu
færa allar eignir sínar á markaðs-
verði þannig að bókfært eigið fé
sýni raunvirði þá væri það einfald-
ast fyrir fyrirtæki sem eru skráð á
hlutabréfamarkaði þar sem mark-
aðurinn metur virði félagsins og þar
af leiðandi rekstrarvirði eigna þess.
Prófessorinn vill að íslensk félög,
að minnsta kosti sjávarútvegs-
félög, stundi þá fjárglæfra að meta
eignir þannig að bókfært eigið fé
sé stórkostlega ofmetið miðað við
rekstrarvirði þeirra. Sala slíks félags
á raunvirði telur hann vera gjöf til
kaupanda. Ótrúlega ófagleg afstaða,
raunar rugl.
Slík skapandi reikningsskil (crea-
tive accounting) voru einfaldlega
bönnuð í Bandaríkjunum og víðar
eftir hlutabréfahrunið mikla 1929.
En prófessorinn þykist vita betur.
Hefði hann kynnt sér málið hefði
hann áttað sig á hversu langt reikn-
ingsskilastaðlasmiðir eru frá því að
heimila að óefnisleg réttindi séu
bókfærð á markaðsverði. Banda-
rískir reikningsskilastaðlar heimila
ekki einu sinni eignfærslu kostnaðar
við þróun óefnislegra eigna innan
fyrirtækja, þrátt fyrir að alþjóð-
legir reikningsskilastaðlar heimili
slíkt að uppfylltum ströngum skil-
yrðum. Prófessorinn fullyrðir að
eftir árið 1997 hafi ekki verið heim-
ilt að afskrifa af laheimildir. Enn
opinberar hann vanþekkingu sína.
Umrædd breyting var á skattalögum
en ekki á reikningsskilareglum sem
er sitthvað. Honum virðist einnig
ókunnugt um virðisrýrnunarpróf og
niðurfærslur (afskrift) aflaheimilda
ef rekstur félags stendur ekki undir
bókfærðu verði þeirra eða þegar
veiðar á ákveðinni fisktegund eru
gefnar frjálsar og takmarkandi afla-
hlutdeild felld niður.
Prófessorinn telur að tonn af
þorski sem hefur að einhverjum
hlut verið afskrifað í bókhaldi sé
allt annað en tonn af þorski sem
ekkert hefur verið afskrifað, segir
þar epli lögð að jöfnu við appels-
ínur og það sé „absúrd“. Þrátt fyrir
þessa fullyrðingu prófessorsins
leggur hann í opinberri umræðu
ítrekað að jöfnu olíuvinnslu í Nor-
egi og fiskveiðar á Íslandi og finnst
það ekki „absúrd“. Undarleg vísindi
það.
Af hverju skyldi prófessorinn
fullyrða að ég sé endurskoðandi
Vísis hf. þó hann viti betur? Ég hef
ekkert komið nálægt vinnu fyrir
það félag eða hluthafa þess í 5 ár.
Prófessorinn kveðst vera ein-
faldur og með leiðinlegt tuð og
vissulega er hér loksins komið eitt-
hvað sem hægt er að fallast á með
honum.
Það er einnig hægt að fallast á
með honum að gott geti verið að
horfa á skemmtiefni á YouTube
þar sem prófessorinn styður það
að koma yfir á íslenskan almenning
skuldaklafa Icesave sem nokkrir
starfsmenn einkafyrirtækis stofn-
uðu til erlendis. Hann sparaði þar
ekki stóru orðin frekar en endra-
nær. Íslensk þjóð getur þakkað
fyrir að hans „góðu“ ráð voru ekki
þegin. n
Bull og blekkingar – framhald
Þorbjörg Sigríður
Gunnlaugsd óttir
þingmaður
Viðreisnar
Birkir Leósson
endurskoðandi
12 Skoðun 30. ágúst 2022 ÞRIÐJUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ