Fréttablaðið - 30.08.2022, Blaðsíða 6

Fréttablaðið - 30.08.2022, Blaðsíða 6
Svifryksmagn fór í 274,4 míkrógrömm á Háaleitisbraut í hádeg- inu í gær Sex lönd hafa endur- nefnt götur eða torg þar sem sendiráð Rússa stendur. Erum við að fara frá norræna módelinu til Ameríku þar sem gera þarf starfslokasamn- inga við heilan hóp af fólki? Haukur Arnþórs- son, stjórnsýslu- fræðingur Það var lögð sérstök áhersla á að verja þennan aldurshóp. Þórólfur Guðnason, sótt- varnalæknir birnadrofn@frettabladid.is COVID-19 Andlát einstaklinga 70 ára og eldri voru óvenju mörg í mars, apríl og maí á þessu ári miðað við árin 2012–2019. Þetta kemur fram á vef Embættis landlæknis. Þar segir einnig að í sama aldurs- hópi hafi dauðsföll verið óvenju fá á tímabilinu júní til ágúst árið 2020 og í janúar, febrúar, mars, septem- ber og október á síðasta ári. Líklegt þykir að sóttvarnaaðgerð- ir sem voru við lýði á þessum tíma- bilum hafi verndað fólk, eldra en 70 ára, því ekki hafi einungis verið lítið um Covid-smit í aldurshópnum heldur hafi sýkingum almennt fækkað mikið á þessum tíma. Þórólfur Guðnason sóttvarna- læknir segir tíðni dauðsfalla ekki einungis sýna áhrif Covid hér á landi. „Við vitum að það var óvenju lítið um aðrar sýkingar á þessum tíma- bilum á þessum árum, sennilega út af þeim ráðstöfunum sem voru í gangi,“ segir hann. „Það var lögð sérstök áhersla á að verja þennan aldurshóp og þess vegna tókst okkur öllum í sam- einingu að koma í veg fyrir andlát Líklegt að sóttvarnaaðgerðir hafi verndað eldra fólkið í þessum hópi,“ bætir Þórólfur við. „Við getum ekki fullyrt að það sé út af Covid eða einhverju öðru sem dauðsföllunum fækkar eða fjölgar, en við höfum líka séð á dánarvott- orðunum frá upphafi faraldursins að þá er Covid tilgreint sem sjúk- dómur sem fólk lést af. Þá varð fólk veikara og lagðist inn á sjúkrahús með Covid, fékk svæsna lungnabólgu og lést af þeim völdum,“ segir Þórólfur. Rúmlega tvö hundruð dauðsföll hafa verið skráð hér á landi frá upp- hafi faraldursins sem dauðsföll af völdum Covid. „Í þeim tilfellum getum við sagt að Covid hafi verið aðal orsakavald- urinn eða að Covid hafi hugsanlega verið það sem átti í þátt í andlátinu á einhvern máta, sama hvort það var stór þáttur eða lítill þáttur.“ Þórólfur segir að þegar dánar- tíðnin minnki á ákveðnum tíma- bilum, líkt og gerðist í júní, júlí og ágúst mánuði árið 2020, megi búast við hærri dánartíðni á öðrum tíma- bilum. „Fólk deyr einhvern tímann og ef að við fáum fækkun á dauðs- föllum á einum tímapunkti þá er líklegt að við fáum fjölgun seinna,“ segir Þórólfur. ■ Jafnræði þegnanna er að engu haft með skipan ráðherra í stöðu þjóðminjavarðar, að mati stjórnsýslufræðings. Mikill hiti. Málið er sagt vísbending um grundvallar- breytingu í átt til amerískra starfslokasamninga. bth@frettabladid.is STJÓRNSÝSLA Hneyksli, geðþótti, afturhvarf til pólitískra ráðninga. Þessi orð eru meðal þeirra sem fallið hafa eftir að Lilja Dögg Alfreðsdóttir, ferðamála-, við- skipta- og menningarmálaráð- herra, skipaði Hörpu Þórsdóttur þjóðminjavörð án auglýsingar. „Maður getur deilt um hvort þetta séu pólitískar ráðningar en í öllu falli bjóða þær hættu á geð- þótta heim. Ég sé ekki betur en um sé að ræða brot á allri stjórnsýslu,“ segir Haukur Arnþórsson stjórn- sýslufræðingur. Haukur segir meginreglu að fara þurfi vel með almannafé og ráða þann hæfasta. Til að vita hver sé hæfastur þurfi að auglýsa störf eins og stöðu þjóðminjavarðar. „Þá reglu brýturðu ef þú auglýsir ekki,“ segir Haukur. Hins vegar segir Haukur að þegar stöður sambærilegar þjóðminja- verði losni skuli allir jafnir frammi fyrir ríkinu. „Sú skylda er ekki upp- fyllt nú,“ segir Haukur. Með því að enginn annar geti sótt um sé enginn annar aðili máls, enginn geti kallað eftir rökstuðn- ingi. Haukur spyr einnig hvað ger- ist þegar ráðherra sem hafi hand- valið fjölda fólks í embætti fari frá við stjórnarskipti. „Erum við að fara frá norræna módelinu til Ameríku þar sem gera þarf starfslokasamninga við heilan hóp af fólki og handráða nýtt fólk? Hvaða glufu er verið að opna? Þetta er grundvallarbreyting í íslenskri stjórnsýslu,“ segir Haukur. Doktor Þóra Pétursdóttir, dósent í fornleifafræði og menningararfs- fræðum við Oslóarháskóla, skrifar Lilju Dögg ráðherra opið bréf í Fréttablaðinu í dag. Þóra bætist í hóp fjölmargra óánægðra úr forn- leifa- og safnaheiminum hér á landi sem hafa gagnrýnt vinnubrögð ráðherra án þess að rýrð sé varpað á persónu Hörpu eða fyrri störf hennar. Þóra lýsir yfir vonbrigðum og óskar skýringa. „Eins og staðið var að ráðningu nýs þjóðminjavarðar á dögunum verður ekki séð að færi hafi verið gefið á nauðsynlegri umræðu,“ skrifar Þóra. Sigurjón Baldur Hafsteinsson, prófessor í safnafræði við Háskóla Íslands, sagði í Fréttablaðinu á laug- ardag að ráðningin væri hneyksli. Ýmis félög og samtök innan geirans hafa sent frá sér harðorðar yfirlýs- ingar síðustu daga. Þrír síðustu ráðuneytisstjórar hafa með sömu aðferð og Lilja skipar þjóðminjavörð nú verið handvaldir með tilfærslu embættis- manna án auglýsingar. 36. grein starfsmannalaga sem heimilar slíkt er undanþáguákvæði. Lilja var vegna ferðalaga ekki sögð hafa tök á að svara spurning- um Fréttablaðsins með beinum hætti. Í svörum ráðuneytis kom fram að Harpa Þórsdóttir hefði áður en hún varð safnstjóri Lista- safns Íslands stýrt safnastarfi og tekið þátt í umbreytingarferlum. Hún þekki vel til opinberrar stjórn- sýslu og hafi starfað sem stjórnandi safna um árabil og menntað sig sér- staklega í breytingastjórnun. „Með tilliti til farsællar stjórn- unarreynslu, víðtækra starfa innan safnageirans og góðrar þekkingar á málefnum Þjóðminjasafnsins, ákvað menningar- og viðskiptaráð- herra því að nýta heimild í lögum nr. 70/1996 um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins til að f lytja embættismann milli stofnana og skipa Hörpu Þórsdóttur þjóðminja- vörð.“ „Ég kýs að tjá mig ekki um málið,“ sagði Harpa Þórsdóttir, nýskipaður þjóðminjavörður, þegar viðbragða hennar var leitað. ■ Ákvörðun Lilju sögð vera klárt brot á stjórnsýslunni Öll spjót beinast nú að Lilju Alfreðsdóttur ráðherra vegna skipanar hennar í störf. Nú síðast hefur skipan þjóðminja- varðar valdið miklum gný. Myndin var tekin þegar fræðslustjórar brugðu á leik fyrir framan safnið. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI kristinnhaukur@frettabladid.is ÚKRAÍNA Fimmtán lönd hafa heiðr- að Úkraínu með því að nefna eða endurnefna götur eða torg síðan innrás Rússa hófst fyrir rúmu hálfu ári síðan. Sum lönd hafa gert það tvisvar og í heildina hafa 20 staðir verið nefndir eftir Úkraínu eða Kænugarði, höfuðborg landsins. Það var 27. apríl sem ákveðið var að torgið á horni Garðastrætis og Túngötu fengi opinberlega nafnið Kíyv torg og garður þar við Kænu- garður. Dagur B. Eggertsson, borgar- stjóri, hélt svo ræðu þegar athöfn því til staðfestingar fór fram 11. ágúst. Sendiráð Rússlands er þar í næsta nágrenni. Samkvæmt úkraínska utanríkis- ráðuneytinu eru hin löndin Noreg- ur, Svíþjóð, Frakkland, Lúxemborg, Tékkland, Slóvakía, Pólland, Ung- verjaland, Eistland, Lettland, Litáen, Albanía, Bandaríkin og Kanada. Noregur, Tékkland, Lettland, Litáen, Albanía og Kanada hafa endurnefnt götur eða torg þar sem rússnesku sendiráðin standa. Tvær nýjustu „úkraínsku göturn- ar“ eru Boulevard de Kyiv í Lúxem- borg og Ukrainian Way í New York borg. Þær fengu nöfn sín á miðviku- dag í síðustu viku, þjóðhátíðardag Úkraínu. ■ Fimmtán lönd heiðrað Úkraínu með nafngift Dagur B. Eggertsson borgarstjóri og fulltrúar samtakanna Support for Ukraine vígðu Kænugarð fyrr í þessum mánuði. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK jonthor@frettabladid.is UMHVERFISMÁL Sand fok frá sönd- unum á Suður landi olli hækkun á styrk svif ryks í Reykja vík í gær. Klukkan tólf á há degi í gærdag var klukku stundar gildi svif ryks við Grens ás veg 121 míkrógramm á rúm metra og á gatna mótum Bú- staða vegar og Háa leitis brautar var klukku stundar gildið 272,4 mí krógrömm. Sólar hrings heilsu- verndar mörk fyrir svif ryk eru 50 mí krógrömm á rúm metra. Þorsteinn Jóhannsson, sérfræð- ingur hjá Umhverfisstofnun, segir að líklega hafi sandfokið komið frá Landeyjasandi. „Það var mjög stíf suðvestanátt og þá rýkur svona mikið upp,“ segir Þorsteinn, sem útskýrir að fyrst hafi sandurinn fokið um suðurströndina, svo enn lengra og mælst í Hafnar- firði, Kópavogi og loks í Reykjavík. Hann telur að svifrykið eigi ekki að hafa slæm áhrif á hraust fólk, en þeir sem séu við kvæmir fyrir í öndunar færum eða með astma eigi að forðast úti vist á meðan á slíku stendur. Þá mælir hann ekki með því að fólk fari út að hlaupa í þessum kringumstæðum og bendir á að fólk geti fylgst með gangi mála á loftgaedi.is, en sá vefur uppfærist á klukkutíma fresti. ■ Sandfok frá Suðurlandi til borgarinnar 6 Fréttir 30. ágúst 2022 ÞRIÐJUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.