Fréttablaðið - 22.10.2022, Blaðsíða 16

Sif
Sigmarsdóttir
n Mín skoðun
n Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jón Þórisson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@
frettabladid.is , Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is . Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is
VEFSTJÓRI: Einar Þór Sigurðsson einarthor@frettabladid.is, MARKAÐURINN: Guðmundur Gunnarsson ggunnars@frettabladid.is, HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Þorvaldur S. Helgason
tsh@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Hörður Snævar Jónsson hoddi@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
En megin-
spurningin
er auðvitað
þessi. Og
hún er allt-
af sú sama.
Viljum
við vera
einsleitur
flokkur
blindingja?
Svo virðist
sem íslensk
stjórn-
völd og
atvinnulíf
hafi tekið
höndum
saman og
búið til sín
eigin serví-
ettuvísindi.
Sigmundur Ernir
Rúnarsson
ser
@frettabladid.is
Þegar Liz Truss, fráfarandi forsætisráðherra
Bretlands, kynnti ævintýralegar efnahags­
aðgerðir sínar í síðasta mánuði var dómurinn
svo gott sem einróma. Hagfræðingar,
stjórnarandstaðan, seðlabankinn, markaður­
inn og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn gáfu
pólitískri tilraun Truss falleinkunn. Meira að
segja þingmenn hennar eigin flokks sökuðu
hana um að „sprengja upp Íhaldsflokkinn og
landið allt eins og frjálshyggju­jihadisti“. Einn
maður réði sér þó ekki fyrir kæti.
Arthur Laffer, áttatíu og tveggja ára hag­
fræðingur búsettur í Bandaríkjunum, sendi
Bretum kveðju: „Þegar ég las um hina nýju
efnahagsstefnu ríkisstjórnar ykkar heima hjá
mér í Nashville í Tennessee­ríki hoppaði ég
hæð mína af gleði.“
Á áttunda áratug síðustu aldar sat Arthur
Laffer á veitingastað með samstarfsmönnum
sínum. Hann teygði sig í servíettu og teiknaði
á hana bogadregið graf sem líktist helst
teikningu barns af fjalli eða bókstafnum U
á hvolfi. Grafið var myndræn framsetning á
þeirri sannfæringu Laffer að ef skattar væru
lækkaðir ykjust skatttekjur ríkisins. Grafið
vakti athygli og Laffer var ráðinn efnahags­
ráðgjafi ríkisstjórnar Ronalds Reagan sem
réðist í skattalækkanir eftir kenningunni
á servíettunni. Grafið hlaut heitið Laffer­
kúrfan.
Kúrfulaga óskhyggja
Í frétt á Kjarnanum í vikunni var fjallað um
áform námuvinnslufyrirtækis um að flytja
íslenskt fjall úr landi til notkunar í sements­
framleiðslu. Vill fyrirtækið fá að mylja niður
Litla­Sandfell, aka efninu til Þorlákshafnar
og sigla því til Evrópu. Umhverfisstofnun
varar hins vegar við að framkvæmdin muni
hafa alvarleg umhverfisáhrif. Framkvæmda­
aðili segir uppátækið þvert á móti minnka
kolefnislosun og leiða til loftslagsávinnings.
En hvernig fær hann það út?
Samtök atvinnulífsins völdu nýverið
Norðurál umhverfisfyrirtæki ársins 2022.
Halldór Benjamín Þorbergsson, fram­
kvæmdastjóri samtakanna, skrifaði grein í
Fréttablaðið í vikunni þar sem hann færði rök
fyrir valinu. Hann sagði orkuskipti stærsta
verkefnið á sviði loftslagsmála í heiminum.
Leiðina að því marki sagði hann felast í að
staðsetja orkusækinn iðnað nálægt endur­
nýjanlegum orkugjöfum, eins og á Íslandi.
„Það væri stórt skref aftur á bak að úthýsa
slíkum fyrirtækjum frá Íslandi til landa þar
sem orkan er sótt í kol eða olíu,“ sagði Halldór.
„Þó að það myndi ef til vill minnka kolefnis­
fótspor Íslands, þá myndi loftslagsvandinn
dýpka á heimsvísu.“
Orð hans ríma við orð umhverfisráðherra.
Í viðtali fyrr á árinu sagði Guðlaugur Þór
Þórðarson að til að liðka fyrir orkuskipt­
unum þyrfti að virkja meira á Íslandi. Þegar
fréttamaður benti á að 80 prósent af íslenskri
raforku færi í stóriðju og spurði hvort ekki
mætti einfaldlega taka þá orku og nota í orku­
skiptin byrsti ráðherrann sig. „Hvað ef allir
gerðu það? Hvað ef allar þjóðir færu þá leið
að segja: Það sem að okkur snýr, við færum
það bara til annarra landa? Þá næðist enginn
árangur í baráttu gegn loftslagsvánni.“
Liz Truss sagði af sér sem forsætisráð­
herra Bretlands í vikunni eftir að hafa valdið
ómældum skaða með því að loka augunum
fyrir hinum efnahagslega veruleika og leggja
traust sitt á staðlausa hugmyndafræði. Liz er
þó ekki ein um að vera veik fyrir kúrfulaga
óskhyggju.
Svo virðist sem íslensk stjórnvöld og
atvinnulíf hafi tekið höndum saman og
búið til sín eigin servíettuvísindi, kúrfu
sem kveður á um að því meiri stóriðja sem
stunduð er á Íslandi því meiri verður árangur
heimsins í loftslagsmálum.
En Laffer­kúrfan og Litla­Sandfell eiga
fleira sameiginlegt en fjallslögunina. Þrátt
fyrir fögur fyrirheit skilur ris þeirra og hnig
ekki annað eftir sig en sviðna jörð. n
Servíettuvísindi
Íslenskukennsla
fyrir útlendinga
Umsóknarfrestur 1. desember 2022
Rannís auglýsir eftir umsóknum um styrki til íslenskukennslu
fyrir útlendinga sem er ekki hluti af almennu námi á
grunn- eða framhaldsskólastigi. Umsækjendur skulu vera
viðurkenndir framhaldsfræðsluaðilar eða hafa undirritaðan
samning við viðurkenndan framhaldsfræðsluaðila, um ábyrgð
á kennslunni. Upphæð sjóðsins er samþykkt af Alþingi í
fjárlögum fyrir árið 2023.
Umsóknareyðublöð og leiðbeiningar er að finna á rannis.is.
Umsóknum skal skilað inn á rafrænu formi
fyrir 1. desember 2022 kl. 15:00.
Upplýsingar um sjóðinn veitir
Skúli Leifsson, sími 515 5843,
islenskukennsla.utlendinga@rannis.is
H
N
O
TS
KÓ
G
U
R
g
ra
fí
sk
h
ön
nu
n
Einn áhrifamesti núlifandi rithöf­
undur Evrópu, Milan Kundera,
skrifar um það í víðkunnu rit­
gerðasafni sínu, Svikunum við
erfðaskrárnar, sem var að koma
út í íslenskri þýðingu Friðriks Rafnssonar,
að rótgróinn sé sá vani mannsins að dæma
strax, án afláts, og alla – og „dæma fyrirfram
án þess að skilja“.
Og svo bætir hann því við, eins og hans er
von og vísa, að allur þessi ákafi manna við
að dæma, sé „hin fyrirlitlegasta heimska,
skelfilegasti háski“.
Hér er talað af viti, um heimsku.
En þarna er einmitt kominn einn helsti
vandi mannfólksins sem á tíðum á svo
óskaplega erfitt með að búa í samfélagi að
það stappar nærri ásækni í einlífi.
Á öllum tímum í þróunarsögu mannkyns
hefur dómharkan líklega verið helsti veik­
leiki þess – og fátt ef nokkuð hefur hrundið
af stað f leiri styrjöldum og þaðan af hvim­
leiðari árásum, áreitni og einelti.
Skilningsríkt samtalið, og hvað þá hlut­
tekningin, hefur löngum stundum verið
erfiðara en svo að það taki því að setja sig
inn í aðstæður fólks af ólíku tagi. Það hefur
jafnan verið miklum mun auðveldara að
alhæfa „án afláts“ eins og Kundera segir – og
kannski, einmitt þegar upp er staðið, hefur
samnefnarinn í fyrri og seinni tíma brand­
arasögum mannfólksins snúist um það hvað
„annar en ég sjálfur“ er afkáralega utanveltu
og ekkert annað en amlóði og asnaprik.
Við tölum svona. Við meinum þetta. Það
er okkar „fyrirlitlegasta heimska, skelfi­
legasti háski“. Og með þau orðin hans Milan
Kundera í huga má heldur ekki gleyma
hvaðan höfundurinn er kominn, en seinni
heimsstyrjöldin mótaði öll hans unglingsár í
Tékklandi og innrás Sovétsins í heimalandið
á sjöunda áratugnum kæfði tjáningarfrelsi
hans og löngun til að greina liti lífsins.
Og sögnin sú arna, að kæfa, er kannski
lýsandi fyrir það hvað blessaðri mannskepn­
unni er lagið að láta öðru fólki líða illa. Ef það
hugsar hvorki né breytir eins og „ég sjálfur“
skal það bara hafa verra af. Og þar er kominn
rótgrónasti vaninn okkar. Þægilegasta sjálf­
stýringin í lífinu er náttúrlega bara að „dæma
fyrirfram án þess að skilja“.
En meginspurningin er auðvitað þessi. Og
hún er alltaf sú sama. Viljum við vera eins­
leitur flokkur blindingja? Eða viljum við
opna augun fyrir því augljósa? Við erum ólík.
Við erum fjölbreytt. Og það er styrkleiki. n
Mannvirðing
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 22. október 2022 LAUGARDAGUR