Leikhúsmál - 01.03.1963, Qupperneq 14

Það er ókaflega erfitt að segja,
það eru heil ósköp, sem ég hef les-
ið og séð og hrifizt af. Af amerísk-
um höfundum eru það helzt þeir
Miller, Tennessee Williams og Eugene
O'Neill, sem ég hef miklar mœtur
ó. Svo auðvitað Chechov, þessi leik-
rit hans, sem eru yndisleg, sem mér
þykir ókaflega vœnt um. Nú, og af
Norðurlandahöfundum er svo nótt-
úrlega Ibsen gamli, sem hefur verið
mitt uppáhaldsskáld frá því ég las
hann fyrst fyrir 30 árum, og Nordahl
Grieg; hafa líklega fáir haft sterk-
ari áhrif á mig, ég las þá svo ung-
ur.
Svo að við víkjum að Dimmuborg-
um, hvert er efni þess leikrits í stór-
um dráttum.
Það er eiginlega maðurinn and-
spœnis fortíð sinni. Maður, sem haf-
izt hefur til mikils frama og auð-
œfa með því að traðka á samborg-
urum sínum, er fluttur aftur til sviðs
ódœðisverkanna og þeirra aðstœðna
sem mótuðu skapgerð hans í upp-
hafi.
Áttu nokkur fleiri leikrit í fórum
þínum?
Sigurður brosir nú og opnar renni-
hurð á skrifborði sínu, þar sem get-
ur að líta stafla af handritum.
Hér er þetta flest, Stormur, Bú-
mannsraunir, léttur gamanleikur,
Hans hágöfgi, um Jörund hunda-
dagakonung, og fleira, en þessu
verður öllu að breyta eitthvað. Svo
er ég hér með nýtt leikrit í smlðum.
Ég vil helzt ekki fjölyrða um efni
þess að sinni, en það á að vera
um dálítinn hóp af fólki, sem er eig-
inlega leiksoppur miskunnarlausra
örlaga, á valdi afla, sem það rceður
ekki við.
Segðu mér að lokum, Sigurður,
hvernig hefurðu farið að því að
kljúfa þína persónu milli vinnu og
ástundunar hugðarefnis þíns, hvern-
ig hefur sambúðin verið með þess-
um tveimur andstœðum?
Það hefur örlítið bœtt úr skák, að
frá 1942 hefur starf mitt verið að
einhverju leyti tengt bókum, en bless-
aður vertu, á milli þeirra hefur ver-
ið ósœttanlegt stríð, þótt þetta hafi
baslazt svona, í bezta lagi hefur ver-
ið vopnaður friður. þh
gagnrýnd gagnn/ni
Gagnrýnandi er sá, sem tjáð getur með nýjum hœtti, eða
í nýju efni, skilning sinn á því, sem er fagurt.
Æðsta gagnrýni og hin vesœlasta eru hvort tveggja með
vissum hœtti sjálfstjáning.
Oscar Wilde.
„Listgagnrýni er skilgreining, ákvörðun, sjúkdóms-
greining", lét fyrir nokkru einn þekktasti hljómlistargagn-
rýnandi Múnchen-borgar, K. H. Ruppel, hafa eftir sér.
Með öðrum orðum: túlkandi eða skapandi listamaður er
aðeins mismunandi þjáður sjúklingur og listdómarinn
lœknir, sem finnur meinið og lýsir því — það er allt
og sumt.
Þessi skoðun virðist ríkja meðal margra hér á landi líka.
Fyrir bragðið ber hér alltof lítið á uppbyggjandi umrœð-
um eða hugleiðingum í blöðum um nýflutt verk, því að
gagnrýnendur hafa þegar kveðið upp dóm sinn, svona er
það, basta, og þar við situr. Það er svo ósköp notalegt
að sitja prúðbúinn í dimmum leikhús- og kvikmynda-
sölum, skoða annarra manna verk og fá svo að láta sitt
eigið Ijós skína á eftir einsog það hafi verið gagnrýn-
endur, sem forðum gróðursettu skilningstré góðs og ills.
Og það er svo sem ósköp mannlegt hjá þeim að halda
það.
En nú bregður samt svo skringilega við, að „lœknarnir"
eru oftast ekki á einu máli um, hvað að sjúklingnum
gangi, þótt flestir séu kannske hœfir í sinni grein. Guði
sé lof! Því að þetta cetti að afsanna kenningu vinar okkar,
Ruppels, um að listmat sé eins og sjúkdómsgreining og
listamaður og verk hans aðeins með einhvern sjúkdóm,
sem kenna má á röntgenmynd eða með skoðun uppí
sjúkling. Listmat er miklu meira. Listaverk getur fallið
mér illa í geð, en það er engin forsenda til þess, að það
þurfi einnig að misbjóða manninum við hliðina á mér.
Það vœri sjálfbirgingsskapur af mér að halda slíku til
10