Leikhúsmál - 01.03.1963, Blaðsíða 17

1. Sem leikari finnst mér það tví-
mœlalaust.
2. Auðvitað á hann að rita sem sá,
er meira veit. Annars gœti hann ekki
orðið áhorfendum leiðbeinandi.
3. Hann á tvímœlalaust að hafa
lesið leikritið og hafa aðstöðu til að
fylgjast með œfingum, en birta síð-
an dóm sinn sem fyrst eftir frumsýn-
ingu.
4. Eg vildi leggja það að jöfnu og
finnst varla unnt að gera þar uppá
milli.
5. Að vinna að auknum þroska
leikara og áhorfenda og vera skrif-
uð af nœgri þekkingu, einsog þegar
er að vikið.
6. Eg geri þœr kröfur til gagn-
rýnenda, að slík spurning sé óþörf.
7. Já, það vœri œskilegt og báðum
aðiljum hollt.
8. Ekki œtti það að skaða.
9. og 10. Ég biðst ekki vœgðar.
En ég veit af því, sem ég hef séð,
að í flestum tilfellum leggja leikar-
arnir sig alla fram og gera sér far
um að vinna vel og af fyllstu ein-
lœgni að list sinni. Þroskatími leikar-
ans er langur ekki síður en gagnrýn-
andans, og ef báðir aðiljar ganga
heiðarlega til verks, þá má góðs
vœnta í framtíðinni. Og þá mundu
hvorki íslenzkir leikritahöfundar eða
leikarar œskja þess, að til þeirra
yrðu gerðar minni kröfur en til er-
lendra starfsbrœðra sinna.
STEINDÓR HJÖRLEIFSSON
leikari
1. Já.
2. Umfram allt sem sá er meira
veit. T. d. gerir venjulegur áhorfandi
stundum ekki greinarmun á leik og
hlutverki, hvort leikari leikur vel, eða
hvort hann er einfaldlega að leika
þakklátt hlutverk. Leikdómarinn, sá
er meira veit, sýnir þar aftur á móti
snilli sína og leiðir hinn venjulega
áhorfanda í allan sannleikann.
3. Hann œtti að gera það. Hvort
gagnrýnandi œtti að sjá fleiri en
eina sýningu, og jafnvel œfingar,
er komið undir því, hve snjall hann
er, og hve mikið hann vill auka
þekkingu sína á viðfangsefninu, sem
hann á að gagnrýna.
4. Hins leikrœna — ef um leikdóm
er að rœða.
5. Þjóna listinni, í þessu tilfelli
6. Nei. Það er bara að halda sig
við efnið.
7. Ef honum finnst það gagnlegt.
Ég hef engan samanburð.
8. Það vœri hreint ekki svo afleitt.
9. Svona upp og niður. Oft er
gagnrýnin skrifuð af skilningi, en
stundum er hún alveg furðuleg. Kröf-
urnar eiga að vera strangar en rétt-
látar. Ef verið er að þjóna listinni,
þá á hún að vera sú sama á Islandi
og annars staðar, og er því engin
ástœða til að slaka á kröfum hér.
10. Ég held ekki, takk fyrir.
GUÐBJÖRG ÞORBJARNARDÓTTIR
leikkona
1. Það er lágmarkskrafa. — Ég
mundi aldrei skrifa um fótbolta-
keppni, nema að þekkja allt til
þeirrar íþróttar.
2. Hann má ekki skrifa frá sjón-
armiði venjulegs áhorfanda, heldur
sem sá, er þekkingu hefur, þannig
að ekki aðeins áhorfendur heldur
einnig leikarar geti byggt á dóm-
inum.
3. Nauðsynlegt er í öllum tilfellum
að hafa kynnt sér leikritið áður. Æf-
ingu þarf gagnrýnandi ekki nauð-
synlega að hafa séð nema í einstaka
tilfellum. Hann á að vera ferskur og
geta séð af einni sýningu, hvað er að.
4. Til leikrœns gildis, en auðvitað
helzt þetta í hendur.
5. Kjarval var eitt sinn spurður um
álit sitt á vissri málverkasýningu.
Hann svaraði því til, að sýning
gœti verið misjöfn, en aðalatriðið
til þess að njóta hennar vœri inn-
stilling manns sjálfs. Hann fœri já-
kvœtt innstilltur að sjá sýningar.
Þannig œttu gagnrýnendur líka að
koma í leikhús svo að mat þeirra
geti verið jákvœtt gagnvart leikhús-
inu túlkendum og uppbyggilegt fyr-
ir listgreinina, jafnvel í svœsnustu
gagnrýni, en aldrei biturt eða nei-
kvœtt.
6. Nei. En það hefur sýnt sig, að
sumir hafa ekki getað forðast það
hér. Jafnframt hœttir hinni dœmi-
gerðu íslenzku kímnigáfu að skjóta
upp kollinum, að vera fyndinn á
kostnað annars. Það er nokkur freist-
ing fyrir gagnrýnendur.
7. Já, það œtti að vera œskilegt.
Hér er gert afar lítið af því.
8. Teoretísk er sjálfsögð, praktísk,
œskileg.
9. og 10. Kröfur hérlendis eiga að
vera jafnstrangar og erlendis. —
Gagnrýnandi verður alveg eins og
leikari að vinna sig upp. Þegar það
er komið, er gagnrýni hans aldrei
of ströng, aldrei of góð. En frá sum-
um gagnrýnendum kœrir maður sig
ekki einu sinni um hól. Góð gagn-
rýni er sanngjörn, og það má mikið
taka mark á henni.
GUNNAR EYJÓLFSSON
leikari og leikstjóri
1. Algjörlega nauðsynlegt.
2. Hann þarf að geta fœrt rök að
því sem kunnáttumaður, hvað gott
sé eða hvað betur mœtti fara, er
almennur áhorfandi mundi e. t. v.
ekki geta séð.
3. Það er nauðsynlegt að hafa a.
m. k. lesið það og helzt fylgzt með
einni eða tveimur œfingum til þess
að geta greint á milli, hvað sé leik-
ritsins og hvað sýningarinnar.
4. Mér finnst það tíma- og rúm-
eyðsla að fjalla mikið um bók-
menntagildi erlendra leikrita, sem
víða nafa verið tekin gagngert und-
ir mœliker, eða klappa einhverjum
erlendum leikritaskáldum föðurlega
á kollinn og segja honum álit sitt,
en þegar íslenzkt leikrit á í hlut,
þarf að gera bókmenntagildinu meiri
skil.
5. Hún á að vera aðhald um þróun
leiklistarmála og stuðla að betri leik-
listarþroska.
6. Af og frá. Sá gagnrýnandi, sem
lítur á starf sitt alvarlega mundi
tœplega láta óskild sjónarmið hafa
áhrif á skrif sín.
7. Já, og að mínu viti gera hér-
lendir gagnrýnendur of lítið af
þessu.
8. Öll vitneskja um það, hvernig
leiksýning verður til, er góð, því að
með því getur gagnrýnandi skrifað
af öryggi og rökstutt hina tœknilegu
hlið sýningarinnar.
9. Báðar öfgar eru til, — og allt
þar á milli. Garðyrkjumaðurinn með-
höndlar ekki fyrstu frjóangana sömu
höndum og uppvaxinn stofninn.
10. Gagnrýnendur œttu aldrei að
gleyma því, að þeir eru einn liður í
framþróun leiklistar okkar í dag.
Þeir œttu því að skrifa um sýning-
una í dag með það í huga, hvernig
þeir mœttu stuðla að því, að sýning-
ar ókominna tíma geti orðið betri.
HELGI SKÚLASON
leikari og leikstjóri
13