Leikhúsmál - 01.03.1963, Qupperneq 20

Gagnrýnandi optimus
Fyrirmyndargagnrýnandinn er í
senn strangur og réttsýnn, ,,refsar
þeim sem hann elskar". Til þess þarf
hann að rita í valdi þekkingar sinn-
ar, sem skal vera ýtarleg og mun
nánari en hinna almennu áhorfenda,
þar sem gagnrýnandi er leiðbein-
andi þeirra og á að geta séð og
bent þeim á ,,kosti og galla sýning-
arinnar". Því vœri bezt, að hann
þekkti og eitthvað tœknihliðar
einnar sýningar, s. s. Ijóstœkni,
raddbeitingu eða annað, sem við-
kemur „theóríunni,/, svo að hann
geti sem fyllst rökstutt mat sitt. Þó
er þessi þekking ekki hreint grund-
vallaratriði. Til viðbótar við hina
almennu þekkingu sína skal gagn-
rýnandi einnig hafa undirbúið sig
fyrir hverja leiksýningu, kynnt sér
leikritið og helzt séð a. m. k. aðal
œfingu auk frumsýningarinnar, áð-
ur en hann skrifar til þess að fá
glögga heildarmynd af sýningunni.
Hins vegar mœtti að sumra áliti
gera þœr kröfur til hans, að hann
geti einnig séð af einni sýningu,
„hvað að er". Jafnframt er œski-
legt, að hann skrifi fljótt eftir frum-
sýningu til þess að kynna verkið,
bendi á og meti leikrœnt gildi þess
og fjalli einnig nokkuð um bók-
menntagildi þess í stórum dráttum,
þar eð þessi tvö atriði haldast „auð-
vitað í hendur/'. Og út frá þessari
umsögn gœtu vœntanlegir áhorf-
endur að nokkru gert sér í hugar-
lund efni og meðferð leiksins til
auðveldari skilnings á því. Með því
er strax sinnt öðru höfuðverkefni
almennrar leikgagnrýni: að vekja
áhuga almennings og leiðbeina hon-
um .Hitt höfuðverkefnið er gagnvart
leikaranum sjálfum og leikstjóra:
að benda þeim á „ákveðna galla,
sem skipta máli, og leiðir til að lag-
fœra þá", stinga jafnvel uppá öðr-
um leiðum til að túlka viss atriði,
— „og er þá undir hœlinn lagt,
hvort leikarar eða leikstjóri fari eftir
þeim eða ekki". Aðalatriðið er að
vera jákvœður í dómum sínum,
gleyma aldrei virðingunni fyrir list-
greininni, hafa í huga að reyna að
betrumbceta hana eftir megni og
vera því aldrei rœtinn eða bitur,
láta aldrei „persónulega vild eða ó-
vild, stjórnmálaskoðanir eða þ. h".
hafa áhrif á skrif sín. Slíkt œtti að
að vera auðvelt hér, þótt einstaka
sinnum sé útaf brugðið. — Sé alls
þessa gœtt, œtti leiklistargagnrýni
að geta „þjónað listinni//, „fram-
fleytt" henni og verið uppbyggjandi.
„Jafnvel svœsnasta gagnrýni getur
verið uppbyggileg".
Fyrir utan hina reglulegu gagn-
rýni œtti gagnrýnandi að gera sér
far um að kynna sér að nokkru
„vandamál og viðfangsefni" leik-
húsanna, — en eftir krókaleiðum þó,
því að of náið samband við leikara
og leikstjóra gœti vitað eða óvitað
haft áhrif á mat hans á listtúlkun
þeirra og raskað hlutlœgni þeirri,
sem hann á að stefna að eftir beztu
getu, þótt hann geti aldrei náð henni
í sinni hreinustu mynd (mannlegur
veikleiki). Almennt œttu þó íslenzkir
gagnrýnendur að leggja sig meira
eftir því að kynnast þessum vanda-
málum og viðfangsefnum. Aftur á
m.óti mega þeir vera strangir og gera
harðar kröfur til íslenzkrar leiklistar.
Er henni aðeins gerður greiði með
því að gera jafnstrangar kröfur hér
sem erlendis, séu þessar kröfur
bornar skikkanlega fram og báðir
aðiljar sinni þeim í jákvœðu sam-
starfi og gagnkvcemum skilningi.
Rétt er þó að vera vœgari í kröfum
sínum til íslenzkrar leikritunar, því
sú listgrein er enn ung og óhörðnuð
hér, og „garðyrkjumaðurinn með-
höndlar ekki fyrstu frjóangana á
sama hátt og fullvaxinn stofninn".
Yfirleitt er gagnrýni hér heldur lin,
en aðallega „er of lítið mark tak-
andi á henni". Úr því verður að
bœta. Kannske er það mögulegt með
því að hafa það í huga, sem hér að
ofan er á þrykk komið. Síðast en
ekki sízt þarf svo gagnrýnandinn að
hafa góðan smekk.............
EKKI BÓK
HELDUR BÓKMENNTIR
HELGAFELLSBÓK
16