Leikhúsmál - 01.03.1963, Qupperneq 45

Meistari klippingar í kvikmyndalist var Sergei Eisen-
stein. Hápunkti þeirrar listar náð hann liklega í múg-
morðatriðinu á Odessatröppunum í kvikmyndinni
Potemkin (1925) og sjást hér þrjár myndir úr því atriði.
helztu tœknileg og formleg vanda-
mál verið leyst, og möguleikar til per-
sónulegrar og sjálfstœðrar listsköp-
unar virtust ótœmandi.
En fleiri vandamál steðja að kvik-
myndinni en þau, sem hér hefur verið
drepið á. I fyrsta lagi er kvikmynd
ekki gerð af einum manni heldur
mörgum, og í öðru lagi kostar mjög
mikla peninga að gera kvikmynd.
Á fyrra vandamálinu eru til tvœr
lausnir, sem reyndar eru mjög líkar
en krefjast báðar mjög mikils af
kvikmyndastjóranum. Sumir reyna að
vinna störf sem flestra — eru fram-
leiðendur, leikstjórar, handritshöfund-
ar, leikarar og jafnvel tónsmiðir í
senn. Hér hafa Chaplin, Tati og Well-
es náð hvað lengst. Hinsvegar eru svo
kvikmyndastjórar, sem láta öðrum
eftir hin ýmsu hlutverk, en þvinga þá
miskunnarlaust undir sínar eigin hug-
myndir og aðferðir. Þannig er um
flesta hinna beztu kvikmyndastjóra.
Við höfum séð á verkum manna eins
og Bergmans, Fellinis, Bunuels o. fl.,
að persónuleg kvikmyndasköpun er
á engan hátt óframkvœmanlegur
hlutur.
En þá er ég kominn að því vanda-
máli, sem snertir peningahlið málsins.
Kvikmyndin er list fjöldans. Án hins
gífurlega fólksfjölda, sem daglega
streymir í kvikmyndahús um víða ver-
öld, geta kvikmyndirnar ekki dafnað.
Kvikmyndastjórar eru sjaldnast það
efnaðir að þeir geti sjálfir greitt
kostnaðinn af kvikmyndum sínum.
Þeir eru oftast háðir ríkum kvik-
myndafélögum sem borga brúsann,
en auðvitað í þeim tilgangi að
grœða á kvikmyndinni. Til þess að
það takist verður hún að vera vinsœl,
og það er yfirleitt það eina, sem for-
stöðumenn kvikmyndafélaganna
hugsa um. Gildi kvikmyndarinnar að
öðru leiti er þeim algjört aukaatriði.
Og kvikmyndastjórinn verður yfirleitt
að sitja og standa eins og kvik-
myndafélögin segja til um. Átakan-
legast er ástandið í þessu efnum auð-
vitað í Ameríku, þar sem margir góðir
menn hafa beinllnis sligazt undan á-
þján hins risastóra framleiðslukerfis
Hollywood. Annars staðar hafa kvik-
myndastjórar yfirleitt öllu frjálsari
hendur, en barátta þeirra er þó alloft
frekar við peningavaldið en listform-
ið sjálft.
Á síðasta áratug hafa ýmsir reynt
að losna úr þessum viðjum með því
að reyna að gera kvikmyndir á eins
ódýran hátt og auðið er. Þetta hefur
verið eitt megineinkenni hinnar svo-
kölluðu nýju öldu í Frakklandi, en
hefur einig gœtt talsvert I Englandi
og Ameríku.
Ég hef drepið hér lítillega á nokkur
grundvallarvandamál kvikmyndalist-
arinnar. Mjög er hér stiklað á stóru,
og verða ýmis atriði þessa máls rœdd
hér nánar síðar. Sverrir Hólmarsson
41