Leikhúsmál - 01.03.1963, Qupperneq 52

Leiklist á liðnum árum
Sigurður Grímsson ritar um árin 1950—1962
I. grein
Árið 1940 hófst Haraidur Björnsson leikari handa um
útgáfu tímarits, er hann nefndi „Leikhúsmál". Eins og
nafnið bendir til, var tímaritinu œtlað að fjalla öðru
fremur um leiklist, innlenda og erlenda og allt það, er að
leiklist lýtur, kynna leikritahöfunda, flytja umsagnir um
leiksýningar, einkum í Reykjavík, og frásagnir af leik-
starfsemi úti á landsbyggðinni, o. fl. Haraldur Björnsson
bœtti með þessu tímariti sínu úr brýnni þörf, og honum
tókst með sínum alkunna dugnaði og ódrepandi áhuga
að gera tímaritið fjölbreytt að efni og lœsilegt, enda
varð það brátt vinsœlt meðal leiklistarunnenda. En það
krafðist vitanlega mikillar vinnu og mikils fjár að halda
úti slíku tímariti og því fór svo, er Þjóðleikhúsið tók til
stafa vorið 1950 og Haraldur varð þar fastráðinn starfs-
maður, að honum vannst ekki tími til að sinna svo vel
ílmariti sínu sem hann hefði kosið. Afréð hann því að
hœtta útgáfu þess. Síðan þetta gerðist eru liðin 12 ár og
hefur ekkert blað eða tímarit hér á landi tekið við hlut-
verki „Leikhúsmála" Haralds fyrr en nú, að nokkrir ungir
áhugamenn um leiklist hafa ráðist í útgáfu tímarits þess,
sem hér er fyrir hendi og erft hefur nafn fyrirrennara
síns.
Aðstandendur þessara nýju „Leikhúsmála" hafa beðið
mig, samhengisins vegna, að gera í stuttu máli grein fyrir
því helsta, sem gerst hefur í leikhúsmálum okkar á þeim
10-12 árum, sem liðin eru frá þvl, er hin gömlu „Leikhús-
mál" voru lögð niður. Er mér Ijúft að verða við þessum
tilmœlum, en vil geta þess, að ég hef átt lítinn kost þess
að fylgjast með leikstarfseminni utan Reykjavíkur á þessu
tímabili. Hefur sú starfsemi þó vissulega verið mikil, því
segja má, að á síðustu árum hafi leikstarfsemi verið hald-
ið uppi í flestum byggðarlögum landsins. Kemur þar
einkum tvennt til. Leiklistaráhugi landsmann hefur auk-
ist stórlega hin síðari ár, að mestu fyrir áhrif frá leik-
sýningum Þjóðleikhússins og Leikfélags Reykjavíkur víða
um land ár hvert, og svo eiga hin mörgu og myndarlegu
félagsheimili, sem risið hafa upp í flestum sveitum og
þorpum landsins, sinn veigamikla þátt í þessari heilla-
vœnlegu þróun,því að með félagsheimilunum hafa allar
aðstœður til leikstarfsemi batnað svo gífurlega, að um
hreina byltingu í því efni hefur verið að rœða. Ég mun
þvl, af framangreindum ástœðum, einkum reyna að
rekja það helzta, sem gerzt hefur hér í Reykjavík í leik-
listarmálum frá 1950—1962. Verður hér ekki um neina
gagnrýni að rœða, en aðeins getið helztu leikritanna, sem
hér hafa verið sýnd á þessum tíma, og höfunda þeirra
og þeirra leikenda, sem haft hafa á hendi veigamestu
hlutverkin.
Þjóðleikhúsið hóf, sem kunnugt er, starfsemi sína fyrir
opnu tjaldi 20. apríl 1950. Hafði stjórn leikhússins valið
til fyrstu sýninganna — vígslusýninganna — þrjú leik-
rit eftir íslenzka höfunda, en þau voru: Nýársnóttin eftir
Indriða Einarsson, Fjalla-Eyvindur eftir Jóhann Sigurjóns-
son og íslandsklukkan eftir Halldór Kiljan Laxness. Fyrsta
kvöldið (20. aprll) var Nýársnóttin sýnd og var húsið
þéttskipað boðsgestum, innlendum og erlendum. í tilefni
þessarar sýningar komst ég svo að orði í Morgunblaðinu:
„Það var vissulega vel til ráðið að hefja starfsemi
Þjóðleikhússins með sýningu á Nýársnóttinni. Með því var
minningu höfundarins, Inndriða Einarssonar, sá sómi
sýndur, sem honum bar, því hann hefur verið mestur
frömuður Islenzkrar leiklistar fyrr og síðar, og enginn
48