Fréttablaðið - 23.02.2023, Blaðsíða 21

„Maður ársins“ var og
er ekki við hæfi. Karl-
kyns! „Manneskja
ársins“ er skárra.
Eins og staðan er í dag
hafa konur á lands-
byggðinni ekki getað
nýtt sér þessa þjón-
ustu þar sem enginn
brjóstagjafaráðgjafi er
starfandi utan höfuð-
borgarsvæðisins.
Sjálfvirkur
opnunarbúnaður og
snertilausir rofar frá
Þýsk gæðavara.
Snertilausir rofar
Skútuvogi 1h - Sími 585 8900
www.jarngler.is
Rannsóknir sýna ótvírætt kosti
brjóstagjafar bæði fyrir móður og
barn. Fyrir móðurina má nefna að
það eru minni líkur á fæðingar-
þunglyndi og lægri tíðni krabba-
meina í kvenlíffærum. Ef barn er
á brjósti þá eru minni líkur á sýk-
ingum, ofnæmi, bólgusjúkdómum
í þörmum og færri komur eru á
sjúkrahús hjá börnum undir 1 árs
aldri. Það að brjóstagjöf gangi vel er
lýðheilsumál og ef einhver vanda-
mál eru til staðar er langoftast
hægt að leysa þau með viðeigandi
stuðningi frá brjóstagjafaráðgjafa.
En búa fjölskyldur á Íslandi við jafn-
ræði þegar kemur að stuðningi við
brjóstagjöf?
Í rammasamningi um heima-
þjónustu ljósmæðra við Sjúkra-
tryggingar Íslands getur heilbrigð-
isstarfsmaður óskað eftir vitjun
brjóstagjafaráðgjafa til kvenna sem
eiga í erfiðleikum með brjóstagjöf.
Eins og staðan er í dag hafa konur
á landsbyggðinni ekki getað nýtt
sér þessa þjónustu þar sem enginn
brjóstagjafaráðgjafi er starfandi
utan höfuðborgarsvæðisins.
Það er mikilvægt fyrir konur sem
vilja vera með barn sitt á brjósti að
þær eigi farsæla brjóstagjöf og fái
viðunandi stuðning til þess. Í dag er
staðan sú að konur búsettar á lands-
byggðinni þurfa sjálfar að greiða
fyrir þjónustu brjóstagjafaráðgjafa
eða fara um langan veg til Reykja-
víkur til þess að fá aðstoð.
Í febrúar á síðasta ári hófum við
því að sækja um leyfi til Embættis
landlæknis fyrir fjarheilbrigðis-
þjónustu fyrir konur sem búa út á
landi og þurfa á brjóstagjafaráð-
gjöf að halda. Eftir mikla vinnu við
umsóknina, ótal tölvupósta og fund
með Embætti landlæknis fengum
við leyfi í september síðastliðnum.
Til þess að geta veitt þessa þjónustu
þurfum við að vera með viðurkennt
forrit (Kara connect), viðurkennda
starfsstöð (Björkin, ljósmæður) og
starfa eftir ákveðnum skilmálum.
Um leið og leyfi frá Embætti land-
læknis var í höfn hófust viðræður
við Sjúkratryggingar Íslands að
bæta þessum lið inn í rammasamn-
ing um heimaþjónustu ljósmæðra.
Sjúkratryggingar greiða í dag
brjóstagjafaráðgjöfum 14.268 kr.
fyrir vitjun til kvenna í heimahús.
Við gerðum ráð fyrir að sama myndi
gilda fyrir ráðgjöf í gegnum fjar-
fundabúnað. Staðan er hins vegar sú
að fagaðilar innan Sjúkratrygginga
telja að þjónusta sem þessi taki ekki
jafn langan tíma og eru tilbúin að
greiða hálft gjald eða 7.134 kr. fyrir
skiptið. Þessum skilmálum Sjúkra-
trygginga fyrir þjónustuna getum
við ekki gengið að. Við þurfum að
vera með starfsstöð til að taka þessi
viðtöl í fjarfundabúnaði og þar af
leiðandi þurfum við að greiða leigu
fyrir aðstöðu okkar. Auk þess fylgir
kostnaður við að vera með viður-
kennt forrit eins og Kara connect
sem þarf að greiða af í hverjum
mánuði. Þar sem ekki hefur tekist að
semja við Sjúkratryggingar Íslands
um viðeigandi gjald fyrir fjarþjón-
ustu þarf að vísa konum frá og það
þykir brjóstagjafaráðgjöfum mjög
ósanngjarnt, að mismuna barna-
fjölskyldum eftir búsetu. Það að
þær geti ekki fengið sömu þjónustu
og konur á höfuðborgarsvæðinu
hlýtur að brjóta jafnræðisstefnu
stjórnvalda.
Ef við skoðum aðeins aðra
rammasamninga sem Sjúkratrygg-
ingar Íslands hafa gert; Sálfræði-
meðferð fjarþjónusta 60 mín. – alls
18.250 kr.
Meðferð talmeinafræðings 60
mín. – alls 16.185 kr.
Viðtal ljósmóður/brjóstagjafa-
ráðgjafa 60 mín. – alls 7.134 kr.
Við getum ekki annað en velt fyrir
okkur um hvað þetta mál snýst og er
það tvennt að okkar mati:
Í fyrsta lagi spyrjum við okkur
hver réttur kvenna á landsbyggð-
inni er. Er ekki réttur þeirra að hafa
sama aðgang að þeirri heilbrigðis-
þjónustu sem hægt er að veita
hverju sinni og það sé ekki verið
að skerða þá þjónustu við ákveðin
tímamörk því það sé mat fagaðila
innan Sjúkratrygginga að þjónusta
eigi ekki að taka lengri tíma?
Í öðru lagi snýst þetta um kjör
sjálfstætt starfandi ljósmæðra. Af
hverju eru verktakalaun ljósmæðra
um helmingi lægri ef miðað er við
laun annarra sérfræðinga eins og
sálfræðinga og talmeinafræðinga
líkt og sést hér að ofan? Flestar ljós-
mæður hér á landi eru með 4 ára
hjúkrunarfræðimenntun og 2 ára
framhaldsnám í ljósmóðurfræði.
Því til viðbótar hafa brjóstaráð-
gjafar bætt við sig námi í brjósta-
gjafaráðgjöf sem er alþjóðlegt próf.
Við þurfum að sýna fram á endur-
menntun á 5 ára fresti og endurtaka
prófið á 10 ára fresti sem við höfum
gert. Eru launin lág af því að ljós-
mæður á Íslandi eru allar konur og
skjólstæðingurinn kona?
Nú skorum við á heilbrigðisráð-
herra og Sjúkratryggingar Íslands
að gera viðunandi samning við ljós-
mæður/brjóstagjafaráðgjafa sem
eru aðilar að rammasamningnum
líkt og við aðrar sambærilegar
stéttir með samning við Sjúkra-
tryggingar Íslands. n
Stuðningur við brjóstagjöf aðeins
fyrir höfuðborgarsvæðið 
Þórunn
Pálsdóttir
hjúkrunarfræð-
ingur og ljósmóðir
Hildur A.
Ármannsdóttir
hjúkrunarfræð-
ingur og ljósmóðir
Mikill er vandi vorrar þjóðar.
Okkur er sagt, að hún eigi sér 17
kyn. Sé sautján kynja! Ekki veit
ég hvað öll þau kynin heita – en
sautján eiga þau að vera. Og tungu-
málið okkar á sér aðeins þrjú kyn
- karlkyn, kvenkyn og hvorugkyn.
Hvernig á svo þjóðin að geta tjáð sig
rétt? Tekið í töluðu og rituðu máli
rétt tillit til kynjanna sautján. Til
þess þarf mikla hjálp. Frá emeritus
prófessorum. Frá RÚV-málfars-
ráðunautum. Frá meðvituðum
alþingismönnum. Frá okkur öllum
hinum. Segjum rétt! Tölum rétt!
Maður ekki við hæfi
„Maður ársins“ var og er ekki við
hæfi. Karlkyns! „Manneskja ársins“
er skárra. Nær að vísu ekki kynj-
unum sautján en hún manneskjan
þó skömminni til skárra en hann
maðurinn. Er a.m.k. ekki karl-
kyns. Og lausnir alþingismanna?
Fyrirgef ið alþingismanneskja?
Fiskari í staðinn fyrir fiskimaður,
sjóari í staðinn fyrir sjómaður …
og blaðrari í staðinn fyrir blaða-
maður. Miklu skárra? Og þó. Hann
fiskarinn, hann sjóarinn og hann
blaðrarinn – er þetta ekki allt sama
tóbakið? Séð frá sjónarhóli sautján
kynja. Vanvirðing við hin sextán
kynin? Og hvað um málfarsráðu-
naut RÚV. Nú er þar um að ræða
ekki hann heldur hana. Það er ekki
hægt að kalla þá trúnaðarmann-
eskju RÚV karlkynsheitinu „naut“.
Ráðunaut!?! Varla heldur „kvígu“
eða „kú“ En hvað um málfarsráðu-
nautgrip? „Málfarsráðunautgripur
RÚV“? Eða málfarsmanneskja
RÚV? Seinna miklu best. Eða hvað
segja prófessorar emeritus?
Enska lausnin
Lausn RÚV á þessu mikla vanda-
máli er miklu meira við hæfi. Fylgir
þjóðarviljanum. Þar sem allir veit-
ingastaðir á Laugaveginum nefna
sig nú orðið enskum nöfnum.
Sama máli gegnir um f lesta veit-
ingastaði víðar um og utan höfuð-
borgarinnar. Þar hefur íslenski
málfarsvandinn verið leystur með
enskunni. Líka inni á veitingastöð-
unum þar sem gestum er þjónað
til borðs. Líka á hótelunum þar
sem tekið er á móti gestum. Líka í
strætisvögnunum þar sem vagn-
stjórar segja til vegar. Enginn pró-
fessor emeritus gerir athugasemd
við það. Ekki heldur nein málfars-
manneskja RÚV. Hvað þá heldur
nokkur alþingismanneskja. Þvert
á móti. Fréttastofa RÚV ástundar
í nær sérhverjum fréttatíma að
birta fréttir talsettar á ensku. Engin
íslenskun þar. Textavél alltaf biluð.
Meira að segja í gærkvöldi, mánu-
dagskvöldi, birti Kastljós langt og
merkilegt viðtal um mikilvægi og
þýðingu öndunar. Mikilvægi þess
að anda!. Öllum röddum jafnt við-
mælenda sem spyrils útvarpað á
ensku. Bilaða textavélin ævinlega
biluð.
Hún lausnin
Svona má bjarga sér frá miklum
vanda þar sem þjóðarkynin eru
sautján en mállýskukynin bara
þrjú. Má einfaldlega bjarga sér
á enskunni. Eins og í veitinga-
húsageiranum. Á hótelunum.
Hjá strætó. Hjá sjónvarpi RÚV.
Hjá Facebook og mörgum öðrum
samfélagsmiðlum. Í símanum. Í
tölvunni. Meðal unga fólksins. Í
öllum samskiptum við málfars-
manneskjur, blaðrara, fiskara og
emeritus prófessora. Svona leysa
menn – fyrirgefið manneskjur –
vandamálin þar sem kynin eru
sautján en málfarskynin bara
þrjú. Þann vanda leysir enskan. Sú
lausn í stöðugri sókn. Við stöðugt
vaxandi vinsældir. So be it! n
Hin sautján kyn
þessarar þjóðar 
Sighvatur
Björgvinsson
fyrrv. alþingis-
maður – afsakið al-
þingismanneskja
Fréttablaðið skoðun 1323. Febrúar 2023
FIMMTuDAGuR