Bændablaðið - 20.10.2022, Qupperneq 46

46 Bændablaðið | Fimmtudagur 20. október 2022
Á FAGLEGUM NÓTUM
Fulltrúar Landgræðslunnar
sóttu í síðasta mánuði þrettándu
Evrópuráðstefnu um endur-
heimt vistkerfa. Áratugur endur-
heimtar vistkerfa litaði svo
sannarlega ráðstefnuna og var
m.a. fjallað um nýtt frumvarp
til Evrópulaga sem kallar á
aðgerðir og aðlögun um endur-
heimt vistkerfa innan Evrópu.
Alþjóða vistheimtarsamtökin
(SER) stóðu fyrir ráðstefnunni
og veittu þau Landgræðslunni
verðlaun fyrir framúrskarandi
veggspjald með innihaldsríku
framlagi til ráðstefnunnar.
Ráðstefnan var haldin í byrjun
september sl. í Alicante á Spáni, en
hún er skipulögð af Evrópudeild
alþjóðlegu vistheimtarsamtakanna
(The Society for Ecological
Restoration, SER) sem er
fagfélag í endurheimt vistkerfa.
Vistheimtarsamtökin SER leggja
áherslu á að við endurheimt
vistkerfa sé verið að vernda
líffræðilega fjölbreytni, bæta
aðlögun og draga úr áhrifum
loftslagsbreytinga og endurheimta
heilbrigð tengsl milli náttúru og
samfélags.
Hópur frá Íslandi
sótti ráðstefnuna
Hópur frá Íslandi sótti ráðstefnuna,
starfsfólk Landgræðslunnar,
Landbúnaðarháskóla Íslands
(LbhÍ) auk nemenda frá LbhÍ
og Háskóla Íslands. Framlag
þessa hóps til ráðstefnunnar voru
eftirfarandi:
• BirkiVist – þverfræðilegt
rannsókna- og þróunarverkefni er
miðar að þróun skilvirkra leiða við
endurheimt birkiskóga á landsvísu
(Ása L. Aradóttir o.fl.)
• Endurheimt vistkerfa í
Hraunhreppi á Vesturlandi –
dæmisögur (Iðunn Hauksdóttir
og fleiri.)
• Endurheimt votlendis á
Íslandi – hvernig er hægt að flýta
fyrir landnámi staðargróðurs í
kjölfar rasks sem myndast við
framkvæmdir (Ágústa Helgadóttir
og fleiri.)
• Skilgreining viðmiðunar-
vistkerfa fyrir íslensk birki-
vistkerfi (Katrín Valsdóttir o.fl.)
• Nýtt meistaranám í vistheimt
við Landbúnaðarháskóla Íslands
(LbhÍ)
• Ísig vatns í endurheimtum
birkiskógum á Íslandi (Sólveig
Sanches o.fl.)
• Votlendi undir álagi – áhrif
áfoks á Íslandi (Susanne Claudia
Möckel o.fl.)
• Útbreiðsla birkis frá stökum
fræuppsprettum – forsendur fyrir
endurheimt á stórum kvarða
(Anna Mariager Behrend o.fl.)
Landgræðslan hlaut verðlaun
á ráðstefnunni
Sérstök dómnefnd veitti verðlaun
fyrir bestu veggspjaldakynninguna
og hlaut Ágústa Helgadóttir,
sérfræðingur hjá Landgræðslunni,
verðlaun fyrir framúrskarandi
veggspjald með innihaldsríku
framlagi til ráðstefnunnar. Vegg-
spjaldið fjallaði um tilraun um
hvernig hægt sé að flýta fyrir
landnámi votlendisgróðurs á
rasksvæðum sem fylgja fram-
kvæmdum í endurheimt votlendis
á Íslandi. Meðhöfundar vegg-
spjaldsins voru Sunna Áskelsdóttir
og Ölvir Styrmisson. Tilraunin
var upphaflega birt í skýrslu
Landgræðslunnar, „Endurheimt
votlendis á tveimur jörðum og
vöktun á árangri“, sem var gefin út
af sömu höfundum, fyrr á þessu ári,
og styrkt af Landsvirkjun.
Skiptir máli að vanda sig
Prófaðar voru þrjár aðferðir á
Sogni í Ölfusi og á Ytri-Hraundal
á Mýrum til að hraða og stuðla að
landnámi votlendistegunda; i) flytja
gróðurtorfur með votlendistegundum
á röskuð svæði, ii) dreifa fræslægju
af blettum innan svæðisins þar sem
finnast votlendistegundir og iii) að
sá einæru rýgresi til að ná þekju og
flýta fyrir landnámi staðargróðurs.
Niðurstöður tilraunarinnar
benda til þess að vönduð vinnu-
brögð við framkvæmd, hátt
grunnvatnsborð og rólegt vatns-
rennsli á yfirborði flýti fyrir landnámi
votlendisgróðurs og að munur sé á
árangri aðferðanna þriggja. Að nota
gróðurtorfur kom best út á Ytri-
Hraundal en á Sogni var bestur
árangur af sáningu á einæru rýgresi
en þar gróa rasksárin fljótt upp án
meðferða.
Áratugur endurheimt vistkerfa
Það kom skýrt fram á ráðstefnunni
að áratugur endurheimtar vistkerfa
er svo sannarlega runninn upp
með nýju frumvarpi til Evrópulaga
sem kalla á aðgerðir og aðlögun
um endurheimt vistkerfa innan
álfunnar. Áherslur hafa breyst,
kallað er eftir endurheimtar-
áætlunum á landsvísu sem byggja
á nálgunum á landslagsskala og
hugmyndafræðinni um viðmiðun-
arvistkerfi til að endurheimta
vistkerfi sem hurfu eða hafa hnignað
verulega. Náttúrumiðaðar lausnir
eru lykillinn í að takast á við lofts-
lagsmálin og styðja við áhrifaríkar
lausnir sem stuðla að vistheimt á
stórum skala þar sem sérstaklega
er hugað að tengingu náttúrulegra
svæða.
Ágústa Helgadóttir.
Evrópuráðstefna um
endurheimt vistkerfa
LANDGRÆÐSLA
Nærmynd af landnámi votlendisgróðurs (mýrasef og tjarnastör) í rask-
sárum á Sogni tekin sumarið 2020. Í Ölfusi t.v., rasksvæði sem varð til í
kjölfar endurheimtaraðgerða haustið 2019 og t.h., sama svæðið eftir tvö
vaxtartímabil (tekin sumarið 2021). Myndir / Ágústa Helgadóttir Landgræðslan.
Þar var einnig fjallað um uppsetningu
tilraunar og sjást þar myndir frá
öllum ljósameðferðum. Markmiðið
með tilrauninni var að rannsaka
áhrif ljósgjafa og hæð lampanna á
uppskeru og gæði gróðurhúsatómata
og athuga hvað er hagkvæmast.
Verkefnisstjóri var undirrituð
og verkefnið var unnið í samstarfi
við tómatabændur og styrkt af
Þróunarsjóði garðyrkjunnar.
Tilraunaskipulag
Gerð var tilraun með óágrædda
tómata (Lycopersicon esculentum
Mill., yrki 'Completo') frá byrjum
nóvember 2021 og fram í miðjan
mars 2022 í tilraunagróðurhúsi
Landbúnaðarháskóla Íslands
á Reykjum. Tómatarnir voru
ræktaðir í steinullarmottum í þremur
endurtekningum með 2,5 plöntum/
m2 með einum toppi á plöntu.
Prófaðar voru þrjár mismunandi
ljósameðferðir að hámarki í 16 klst.:
1. HPS topplýsing (1000 W
perur), ljós í 4,5 m hæð frá gólfi
(HPS, 472 µmol/m2/s),
2. Hybrid topplýsing (2:1,
HPS:LED, 750 W HPS perur), HPS í
4,9 m og LEDs í 4,5 m hæð frá gólfi
(Hybrid high, 373 µmol/m2/s),
3. Hybrid topplýsing (2:1,
HPS:LED, 750 W HPS perur), HPS
ljós og LEDs í 4,5 m hæð frá gólfi
(Hybrid, 454 µmol/m2/s).
Daghiti var 20°C. Næturhiti
var fyrstu tvo mánuðina 20°C og
eftir það 17°C. Undirhiti var 35°C
í byrjun, en 50°C eftir mánuð og
55°C í lok febrúar.
Um miðjan janúar voru hitarör
stillt á 45°C. 800 ppm voru gefin.
Tómatarnir fengu næringu með
dropavökvun. Áhrif ljósgjafa og hæð
lampanna voru prófaðar og framlegð
reiknuð út.
Niðurstöður og umræða
Lofthitastig, undirhitastig, CO2
magnið og gluggaopnum voru
eins á milli klefa (tafla 1). Hiti
í ræktunarefni var minni þegar
millibil milli plantna og ljós var
meira og laufhiti var marktækt
hærri undir HPS ljósum (tafla 2).
Tómatar sem fengu ljós frá
ljósgjafa sem var 1,0 m fyrir ofan
plöntuþekju, þroskuðust um hálfri
viku fyrr en tómatar sem fengu ljós
frá Hybrid ljósi sem var í 1,4 m
fyrir ofan plönturnar.
Þetta gæti orsakast af hærri hita
í ræktunarefni plantna þar sem ljós
var í minni fjárlægð frá plöntunum
(tafla 2). Í lok uppskerutímabilsins
var heildaruppskera, fjöldi upp-
skorinna aldina og markaðshæfrar
uppskeru (tafla 3) marktækt meiri
þegar Hybrid ljós var í minni
fjarlægð frá plöntunum.
Meiri uppskeru má rekja til
þess að fyrsta flokks uppskera
var marktækt meiri vegna meira
þyngdar aldins, á meðan fjöldi
markaðshæfra aldina var óháð hæð
frá Hybrid ljósum (tafla 4).
Hins vegar var heildaruppskera,
markaðshæfrar uppskeru, fjölda
uppskorinna aldina og meðal-
þyngd aldina ekki háð ljósgjafa
(tafla 3, tafla 4).
Markaðshæfni uppskeru var
17,8-22,0 kg/m2 eða 0,71-0,85
Christina Stadler, lektor hjá
Landbúnaðarháskóla Íslands.
Er hægt að bæta afkomu af HPS ljósum
eða mun það borga sig að fjárfesta í LEDs?
– Nýjustu niðurstöður úr gróðurhúsatómataræktun að vetri
Tafla 1: Stillingar í klefum samkvæmt gróðurhúsatölvu í mism. ljósmeðferðum.
Gögn úr gróðurhúsatölvu (meðaltal yfir ræktunartímabil)
HPS Hybrid high Hybrid
Lofthiti (°C) 21,1 21,3 21,5
Undirhiti á daginn (°C) 42,4 42,2 41,6
CO2 (ppm) 740 747 761
Glugga opnun (%) 1,7 2,2 2,9
Tafla 2: Mælingar í ræktunarefni og laufhita í mismunandi ljósmeðferðum.
HPS Hybrid high Hybrid
Ræktunarefni (°C) 21,1 a 20,4 b 21,1 a
Laufhiti (°C) 20,8 a 20,4 b 20,4 b
Taflan gefur til kynna marktækan mun (HSD, p ≤ 0,05)
Tafla 3: Uppskera á tómötum árið 2021/2022 í mismunandi ljósmeðferðum.
HPS Hybrid high Hybrid
Söluhæf uppskera (kg/m2) 21,8 a 17,8 b 22,0 a
Uppskorinn klasi (fjöldi/m2) 26 25 26
Söluhæf uppskera (kg/klasa) 0,84 0,71 0,85
Meðalþyngð söluhæfra uppskeru (g/aldin) 88 ab 87 b 91 a
Taflan gefur til kynna marktækan mun (HSD, p ≤ 0,05)
Eins og fram kom í 2. tölublaði Bændablaðsins 2022 var kynnt tilraun
með tómata sem gerð var veturinn 2021/2022 í tilraunagróðurhúsi
Landbúnaðarháskóla Íslands á Reykjum undir háþrýstinatríumlömpum
(HPS) eða Hybrid lýsingu (HPS+LED) með mismunandi millibili milli
ljóss og plantna.
Í lok uppskerutímabilsins var heildaruppskera, fjöldi uppskorinna aldina og markaðshæfrar uppskeru marktækt
meiri þegar Hybrid ljós var í minni fjarlægð frá plöntunum.