Fréttablaðið - 16.03.2023, Blaðsíða 35

TÓNLIST
Borgar Magnason
Come Closer
Jónas Sen
Borgar Magnason er kontrabassa­
leikari og hljóðfærið hans er í
aðalhlutverki á nýjum geisladiski
sem kom á streymisveitur fyrir
skemmstu. Útgáfan inniheldur sex
verk. Þrátt fyrir að Borgar hafi hlotið
klassíska menntun er tónlist hans
ekki „akademísk“ – ef svo má að orði
komast.
Framvindan, sem er einkennis­
merki klassískrar fagurtónlistar,
er víðs fjarri. Með framvindu er átt
við stef eða annað tónefni sem fer í
gegnum umbreytingar, þróast í til­
tekna átt, rétt eins og atburðarás
í skáldsögu eða kvikmynd. Hér er
hins vegar kyrrstaða, stemning, jafn­
vel hugleiðsla.
Grípandi bassahljómur
Fyrsta verkið, Time to Move On,
er mjög grípandi. Þykkur bassa­
hljómur liggur til grundvallar allan
tímann, og yfir honum ómar einfalt
þriggja nótna stef sem er endurtekið
í sífellu, með eilitlum breytingum og
tilbrigðum. Bassahljómurinn er þó
kvikur og skapar hrífandi lita sin­
fóníu. Borgar er frábær bassaleikari
og leikur hans er markviss og áleit­
inn. Ég veit ekki hve margar hljóð­
rásir eru í laginu, en þær eru fleiri en
ein og fleiri en tvær. Heildarhljóm­
urinn er þéttur og lætur vel í eyru.
I Must Tell You, næsta lag, er allt
öðru vísi. Einfaldur taktur er þar
undirstaðan, og við hann fer Borgar
með ljóð sem byggir að miklu leyti
á endurtekningum. Hrynjandin er
skemmtileg og ljóðaupplesturinn,
eins konar söngles, er forvitnilegur.
Einnig hér er sterk heildarmynd.
Dulúðin ræður ríkjum
Í þriðja laginu, Going Gone, ræður
dulúðin ríkjum. Aðeins einmana­
legt stef ræður ríkjum, við brot­
hættan undirleik. Tóntegundin er
bara ein, h­moll. Og samt leiðist
manni ekki. Breiður kontrabassa­
leikurinn er svo innilegur og tilfinn­
ingaþrunginn að maður getur ekki
annað en hrifist með, farið með tón­
listinni í ferðalag sem liggur djúpt
inn á við.
In Your Eyes, fjórða lagið, er til­
raunakenndara. Titrandi sínustónn
fléttast saman við plokkaða kontra­
bassastrengi, og við þessa hljóð­
mynd syngur Borgar. Kannski er
það hið sísta á geisladiskinum, því
söngurinn er ekki sérlega hnitmið­
aður og kemur ekki vel út.
Röddin er miklu betri í næsta lagi,
Object of Desire, en þar er aðeins
talað tiltölulega stutt. Fáeinar setn­
ingar gefa tóninn fyrir langa hug­
leiðslu djúpra bassatóna, en fyrir
ofan þá svífa viðkvæmir f lautu­
tónar. Það er afar fallegt.
Ekki hægt að þegja yfir
Í lokalaginu, Come Closer, myndar
hljóðfæraleikurinn eins konar
vindhljóð, sem liggur til grund­
vallar leitandi tónahendingum.
Þetta væri frábær kvikmyndatón­
list. Stemningin er mjög myndræn
og tónavefurinn litríkur, þrátt fyrir
hljómalega kyrrstöðu. Merking er
í hverjum tóni, tónarnir segja hver
sína sögu. En hver er hún?
Victor Hugo sagði eitt sinn að tón­
list væri um eitthvað sem ekki er
hægt að koma orðum að, en er heldur
ekki hægt að þegja yfir. Maður heyrir
að Borgari liggur margt á hjarta, og
skáldskapurinn hans kemst fyllilega
til skila í mögnuðum flutningi. n
NIÐURSTAÐA: Mjög falleg tónlist.
Spurt um merkingu tónlistarinnar
Hekla Dögg segist hafa fundist það spennandi að komast að því hvernig litakerfin tvö, CMYK og RGB, virka. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Hekla þakti
veggi gallerísins
BERG Contemp­
orary með
stórum pappírs­
renningum.
FRÉTTABLAÐIÐ/
VALLI
Listamaðurinn Hekla Dögg
Jónsdóttir byggði listasýningu
í BERG Contemporary á
ólíkum litakerfum.
tsh@frettabladid.is
Hekla Dögg Jónsdóttir sýnir verk
sem byggjast á litakerfum á sýning­
unni Kerfi í BERG Contemporary.
Kerfin sem um ræðir eru hin svo­
kölluðu CMYK­ og RGB­litakerfi,
sem notuð eru annars vegar í prent­
tækni og hins vegar í raftækjum eða
ljóstækni.
„Það sem mér fannst svo spenn­
andi, sem er kannski út af því að ég
sjálf er ekki málari, er hvernig þessi
tvö litakerfi virka, hvernig þau eru
bæði ólík og eins,“ segir Hekla.
Svart og hvítt
CMYK (borið fram sem smikk)
er svokallað frádrægt litakerfi en
skammstöfunin stendur fyrir cyan
(blágrænn), magenta (vínrauður),
yellow (gulur) og key black (lykil­
svartur). Þegar prentað er á hvítan
flöt er hvíti liturinn skilgreindur sem
litleysa en allir þrír litirnir saman­
lagðir mynda svartan.
„Í litakerfi prentunar sem fer
annað hvort á hvítt blað eða hvítan
striga, þá er hvíti liturinn núllpunkt­
ur. Fræðilega ef maður myndi blanda
gulum, vínrauðum og blágrænum,
þá ætti að verða úr því einhvers
konar svartur litur,“ segir Hekla.
Hitt kerfið sem hún vinnur með á
sýningunni, RGB, er svokallað við­
lægt litakerfi sem er meðal annars
notað í sjónvörpum, stafrænum
myndavélum og skönnum.
„Það er rautt, grænt og blátt. Þá
byrjarðu á svörtum sem núllpunkti,
sem er myrkrið, og endar á hvítum
eftir að þú blandar öllum litunum
saman. Mér sjálfri fannst þetta voða
heillandi, að þetta sé allt í raun bara
svart og hvítt,“ segir Hekla.
Prent í arkitektúrstærð
Verkin sem Hekla sýnir eru meðal
annars stór pappírsverk sem hún
hefur þakið veggi BERG Contemp­
orary með. Um er að ræða bómull­
arpappír með gouache­litum sem
eru handprentaðir með svokallaðri
marmoringu (e. marbling) sem er
aðferð sem var gjarnan notuð á
bókarkápur.
„Þá setur maður liti ofan á vatn
sem er búið að þykkja aðeins og
þá f ljóta litirnir ofan á vatninu. Í
stað þess að blandast í vatninu eins
og gerist í prenturunum okkar, þá
mætast litirnir. Þá er ég kannski
líka svolítið að leika mér með lita­
fræðina sjálfa að í prenti myndist
allir litir, því hér myndast þeir ekki
heldur mætast þeir bara,“ segir
Hekla.
Marmorering er þekkt aðferð úr
prenttækni en sést vanalega ekki á
svo stórum skala enda er Hekla að
vinna með arkitektúrstærð til að
þekja veggi gallerísins. Þá þurfti
hún að leita sérstakra leiða til að
geta prentað á svo stóran pappír.
„Ég byggði stóra sundlaug og svo
eftir að maður er búinn að setja
litina í þá notar maður sérstaka
greiðu sem maður greiðir í svona
munstur til þess að litirnir dragist
saman. Þá sér maður hvernig þeir
blandast ekki. Svo tek ég pappírinn
sem ég er búin að þekja álsalti og set
hann beint ofan á. Svo er það bara
þetta augnablik þegar hann mætir
yfirborðinu sem hann tekur það
Heilluð af litum
Auðvitað er þetta mjög
sjónrænt allt saman en
ég vissi ekki að þetta
yrðu svona rosalega
gleðilegir litir.
sem er þar og svo er ekkert aftur
snúið. Ég veit aldrei alveg hvað er að
fara að gerast. Ég var oft að reyna að
stjórna litunum en þeir taka alltaf
yfir,“ segir hún.
Þegar litirnir prentast á pappír­
inn myndast fjölbreytt og einstök
mynstur í ólíkum litum.
„Auðvitað er þetta mjög sjónrænt
allt saman en ég vissi ekki að þetta
yrðu svona rosalega gleðilegir litir.
Ég hefði kannski átt að átta mig á
því en ég var ekkert alveg viss. Svo
er líka svo skemmtilegt að litirnir
eru misákveðnir. Guli hann bara
dreifir úr sér eins og sólin á meðan
að svarti er eins og svarthol,“ segir
Hekla.
Litir og ritmál
Í innsta sýningarsal BERG Con­
temporary er Hekla með þriggja
rása vídeóverk þar sem hún varpar
myndbandi af ölduróti í þremur
mismunandi litum RGB­kerfisins.
„Þar er ég með þrjár varpanir þar
sem ég er með sömu vídeómynd í
rauðu, grænu og bláu og varpa þeim
hverri yfir aðra. Ég er sem sagt að
setja þessa þrjá liti saman til þess að
reyna að mynda litleysu og í raun og
veru ætti þetta að verða alveg hvítt,“
segir hún.
Þá vann Hekla tvö verk á sýning­
unni í samstarfi við rithöfundinn
og listamanninn Ragnar Helga
Ólafsson. Verkin heita Sex sjónar­
horn á svart og Sex sjónarhorn á
hvítt og samanstanda af ljósum og
hreyfanlegum renningum þar sem
ljóðtexti eftir Ragnar Helga ferðast
hring eftir hring.
„Ragnar Helgi skrifaði textann
sérstaklega fyrir verkin og lita­
kerfin tvö. Annað verkið er svart og
hitt er hvítt og þau vísa þá annars
vegar í frádræga CMYK­litakerfið og
hins vegar í viðlæga RGB­litakerfið.
Textaverkin eru mjög svipuð en
með smá greinarmun og lýsa hvoru
kerfinu fyrir sig, en eru höfundar­
verk Ragnars. Þá er ég kannski að
lokum að vísa til þess að í sýning­
unni eru nokkur kerfi í gangi og eitt
þeirra er ritmálið. Þess vegna fannst
mér mjög mikilvægt að fá rithöfund
til að skrifa þetta,“ segir Hekla. n
FRÉTTABLAÐIÐ MENNING 1916. MARS 2023
FIMMTUDAGUR