Arkitektúr og skipulag - 01.09.1989, Blaðsíða 54

í nýlegri norrænni samkeppni á vegum borgarinnar Malmö í Sviþjóð um hönnun raðhúsa fékk Guðmundur Jónsson,
arkitekt fyrstu verðlaun íslenskra tillagna. Greinargerð hans um þá tillögu fer hér á eftir. Tillaga Baldurs Ó. Svavarssonar
hlaut innkaup. Ráðgert er að byggja þau hús í Malmö sem hlutu fyrstu verðlaun, - eitt frá hveiju Norðurlandanna.
NORRÆNA RÁÐHÚSSAMKEPPNIN.
Höf: Guömundur Jónsson. Ég hitti Snorra Sturluson í
húsinu, og hann spurði mig hvemig ég hefði varðveitt og
þróað hina íslensku byggingarhefð frá tímum víking-
anna, - hvað var orðið af burstunum í nútíma bygging-
arlist?
Ég svaraði honum, að byggingarhefðir snerust ekki
eingönguum stílaogmótíf. „Nú, ekki það“ spurði Snorri,
og hélt áfram: „í gamla daga höfðum við skýrar
byggingaraðferðir, skapaðar á grundvelli sjálfrar
náttúrunnar, þætti eins og torf, takmarkað trévirki
vegna lítils skóglendis og veðurfar. Hinn herskái andi
sem ríkti leiddi einmg til lágra hurða og lítilla glugga í
vamarskyni. Ekki var hægt að skýla sér gegn kuldanum,
og tæknin bauð heldur ekki upp á stærri glugga“
- Já einmitt, svaraði ég. Það em eftirfarandi atriði sem
skapabyggingarhefð: SJÁLFUR STAÐURINN (náttúran),
landslag, birta og veðurfar, TÆKNIN, EFNAHAGUR OG
SAGAN. Þessir þættir til samans skapa hinar félagslegu
aðstæður í samfélaginu.
„Þetta er flókið samfélag sem þið lifið í,“ sagði Snorri,
„segðu mér meir um það, hvemig þú hefur túlkað þessa
þætti frá fortíðinni yfir í samtímaarkitektúr“.
- Já, byrjum með sjálfan staðinn. í hinu íslenska land-
slagi á sér stað myndrænt og ljóðrænt „einvígi“ milli
landslagsins og arkitektúrsins, einvígi sem enginn geng-
ur frá með sigur af hólmi, en báðir aðilar em gefandi og
þiggjandi. Þetta hús er lotning gagnvart þessum
aðstæðum, þar sem myndast tvíþætt tengsl milli ytra og
innra rýmis, þar sem innviðir hússins verða hluti af ytra
lými, og náttúran og umhverfið hluti af innviðum.
„Ég skil“ sagði Snorri, „afstaðan til þjóðfélagslegra skilyrða,
fagurfræði, ogrýma, var öðmvísi I mínatíð. En hvað með
byggingartæknina?” spurði Snorri. í dag höfuð við allt
aðra tækni, við köllum hana byggingariðnað, svaraði ég.
Burðarvirkin geta spannað langt og em úr öðmm efnum,
sem em ódýrari og meðfærilegri í framleiðslu og byggingu.
Þið vomð háð stuttri spennulengd, vegna lítils trévirkis,
og það besta var því að reisa þökin sem burstir.
„Já, þetta gaf hærri miðiými, sem hægt var að standa
uppréistur í. Þar var baðstofan þar sem fjölskyldan
safnaðist saman. Hliðarveggimir vom þykkir veggir úr
toríi og gijóti, þetta vom minni rými, þar sem við sváfum.
Þetta vom fin iými í gamla daga", sagði Snorri,
“andstæðumar og samspilið milli lágra og þykkra veggja
annars vegar og hins vegar hærra miðiýmis með sýnilegum
burðarvirkjum. Vissir þú, að við skipulögðum hús okkar
eftir þessum miðiýmum?" spurði hann.
- Já, það er einmitt það sem ég hef reynt að skilgreina og
miðla í húsinu. Sagan um hina einföldu gmnnmynd,
sem byggist upp á „þungum" veggjum langhliðanna, sem
em tvíbreiðir og innihalda rúmin, skápana, aukaiými
o.s.frv. Hið stóra miðrými nær að hluta yfir 2 hæðir og
hefur sýnilega burðarbita í þaki. ,Að þessir burðarbitar
em úr stáli, og ekki úr tré,“ spurði Snorri, „er það vegna
þess að tækni nútímans gerir kleift að spanna yfir stærri
flöt?“
- Já og bogadregið þakið er úr áli, svaraði ég. Við íslend-
ingar ættum að nýta okkur betur þá iðntæknimöguleika
sem við höfum, t.d. lágt orkuverð. Við gætum hæglega
byijað fjöldaframleiðslu á tilbúnum byggingareiningum
úr áli.
,Að sjálfsögðu", svaraði Snorri, það var einmitt þetta sem
þú meintir með hefðinni, að náttúmgmndvöllur sérhvers
lands er stór þáttur í að skapa byggingarhefðina."
52
ARKITEKTÚR OG SKIPULAG