Arkitektúr og skipulag - 01.09.1989, Qupperneq 90

„SÝN“ Grundarfirði.
NÝ VIÐHORF TIL SJÓMANNAMINNISMERKJA
Höf: Aöalsteinn Ingólfsson.
UM tvö útilistaverk Steinunnar Þórarinsdóttur. Útilistaverk
eru sjaldgœf utan Reykjavíkur, og þau táu verk af því tagi
sem finna má annarsstaöará landinu mundu flestflokkast
undir minningarmörk. Upp til sveita hafa ýmiss konar
samtök reist nafntoguöum héraöshöföingjum og skáldum
minnismerki, en viö sjávarsíöuna er algengast aö finna
táknmyndir eöa myndastyttur helgaöaríslenska sjómann-
inum. Ekki verður efast um góöan ásetning þeirra sem
staöið hafa fyrir gerð þessara verka. Hins vegar hefur
uppskeran sjaldnast veriö í samrœmi viö ásetninginn.
Einkum á þetta viö sjómannamydirnar, sem flestar eru
klunnalegar upptuggurá örfáum stööluöum hugmyndum.
Tvœr gleöilegar undantekningar er þó aö finna frá þes-
sari fremur raunalegu reglu, og eru báöar eftir sama
listamanninn, Steinunni Þórarinsdóttur. Steinunn erfœdd
áriö 1955, stundaði listnám bœði í Bretlandi og á Ítalíu,
hefur tekið þátt í fjölda sýninga og hlotið ýmsar
viðurkenningar fyrir skúlþtúra sína, sem flestir ganga út frá
návist mannsins. Það var hins vegar ekki fyrr en 1985 aö
Steinunn geröi sitt fyrsta útilistaverk eða umhverfisverk,
sem er sjómannaminnismerkið „Álög" í Sandgeröi, gert
aö tilhlutan Miöneshrepps í tilefni aldarafmœlis hans.
Steinunn fékk frjálsar hendur aö ööru leyti en því aö farið
var fram á að verkið tengdist sjómönnum eöa sjósókn,
auk þess sem ákveðið var aö staðsetja þaö við veginn inn
í Sandgeröi fremur en í námunda viö hafið. Vegfarandinn
yröi því minntur á undirstöðuatvinnuveg þorpsins á leiöinni
inn í það. „Þegar ég er aö vinna aö svona verkefni finnst
mér mikilvœgt aö treysta fyrstu hugboöum eða hugdett-
um sem ég fœ á staðnum. Ég var aö vísu staðráðin í aö
gera öðruvísi myndverk um sjómennsku en þaö var ekki
fyrr en ég kom til Sandgerðis aö mér flaug I hug aö túlka
hana sem hluta af eilífri baráttu mannskepnunnar við
náttúruöflin," segir Steinunn. Þaö gerir hún með því aö
stilla saman á steyptum fleti mannslíkneski í fullri stœrð,
steyptuúrpottjárni,og þremurstœrri „bylgjum" úrryðfríu
stáli og hallast hvort aö ööru á grunnfletinum, sem raunar
rís meö „bylgjunum". Þessi togstreita manns og
náttúruafla er síðan ítrekuð meö efniviöum. Pottjárn er
„mjúk" málmblanda sem veörast og ryðgar, „eldist"
engu síöur en manneskjan, en ryöfrítt stál er eins varanlegt
og nokkurtefni geturverið. Er þá niðurstaða listkonunnar
sú aö manneskjan sé dœmd til aö lúta í lœgra haldi fyrir
náttúruöflunum. Athyglisvert er aö mannslíkneski hennar
er ekki heilsteypt, heldur klofið í tvennt. Sjálf nefnir Stein-
unn líkneskið „skel aö manni", sem er vísast óbein tilvísun
íþau kristnu frœöi sem upphefja andann á kostnaðefnissins
(sjá t.d. 1. Mósebók, 2:7). Sem sagt, holdið erforgengilegt
en andinn á í fullu tré við náttúruöflin. íbúar Sandgeröis
tóku verki Steinunnar vel og til þessa hafa skemmdarvar-
gar aö mestu látið þaö óáreitt. í fyrra var Steinunn síöan
fengin til aö gera annað sjómannaminnismerki, í þetta
sinn í Grundarfirði. Verkiö, sem ber nafniö „Sýn", var
afhjúpað í júní sl. Öfugt viö það sem gerðist í Sandgerði
varö listakonan strax fyrir miklum áhrifum af staðháttum í
Grundarfiröi, einkum mikilfenglegu Kirkjufellinu sem blasir
við úr öllum áttum. Ákvaö hún strax aö taka mið af því í
verki sínu. Minnismerkinu var œtlaður staður á opnu
svœði sem skipulagt hefur veriö til útivistar fyrir
Grundfiröinga, milli kirkjunnar á staðnum og dvalarheim-
ilis aldraðra. Svœöið stendur hátt og sést því langt að,
jafnt af láði sem legi. í þessu tilfelli afréð Steinunn aö hylla
88
ARKITEKTÚR OG SKIPULAG